نصیر احمد اندیشه، معین وزارت خارجه افغانستان امروز سهشنبه(6 سنبله) گفت که توافقنامه ۱۳۵۱ میان افغانستان و ایران در مورد حقابهای دریای هلمند به آن کشور، میتواند رهگشای توافقات آینده باشد و تمام مسایل در این توافقنامه پیش بینی شده است.
پیش از این، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در گفتگو با تلویزیون دولتی ایران گفت که ایران به گونۀ متواتر روی این مساله با افغانستان صحبت میکند و برای رسیدن به "توافق جامع" به وقت بیشتر نیاز است.
بر اساس گزارشی که بی.بی.سی فارسی منتشر کرده، آقای ظریف در یک برنامه تلویزیونی ایران گفته است: "میتوانیم از اهرمهای مراودات مرزی، مهاجران افغان، موضوع مواد مخدر و تجارت در مورد افغانستان استفاده کنیم اما مشی ما در مورد همسایگانمان، خصوصاً همسایگان مسلمان تاکنون این بوده که گروکشی نکردهایم."
ولی در گزارشی که در خبرگزاری فارس به نقل از آقای ظریف آمده، هیچ اشاره ای به موضوع "اهرم فشار" نشده و به نظر می رسد بی.بی.سی بخش هایی از این گفتگو را تحریف کرده باشد.
در گزارش فارس به نقل از وزیر امورخارجه ایران آمده است: " با افغانستان مراودات مرزی داریم، بحث مهاجران افغان، مواد مخدر و بحث تجارت است. هنر سیاست خارجی این است که با همکاری دستگاههای داخلی همه امکانات را جمع کنیم. ما در حوزههای مختلف امکاناتی داریم. مشکلی که داریم به عنوان کشور بزرگ منطقه این است که نسبت به همسایگان مان احساس تعهد میکنیم، مخصوصا همسایگان مسلمانمان با یک روش دیگری عمل میکنیم، اینگونه نبوده که گروکشی کنیم".
در این نقل قول، مراودات مرزی، مهاجران، مواد مخدر و تجارت، به عنوان حوزه های مورد توجه دو کشور بیان شده و برخلاف گزارش بی.بی.سی هیچ اشاره ای به "اهرم فشار" نشده است.
با این حال، این گزارش بی.بی.سی فارسی غوغایی در داخل افغانستان به پا کرده است.
معین وزارت خارجۀ افغانستان در واکنش به این گزارش گفته که هیچ اختلافی روی حقابهای ایران از دریای هلمند وجود ندارد که روی آن توافق جدید شکل گیرد. او افزود که حتی مقدار حقابۀ ایران از آب دریای هلمند در توافقنامۀ ۱۳۵۱ مشخص شده است.
پیش از این نیز حکومت ایران در مورد احداث بندها روی دریاهای افغانستان که به ایران منتهی میشود از سوی حکومت این کشور، ابراز نگرانی کرده است.
اما مقام های سفارت افغانستان در تهران گفته اند که کشور همواره حق آبه هیرمند را رعایت کرده، ولی با توجه به خشکسالی های بی پیشینه در منطقه و به خصوص در افغانستان، میزان آب هیرمند کاهش یافته و طبعا میزان ورود آب به ایران نیز کاهش می یابد.
دکتر نصیراحمد نور، سفیر افغانستان در تهران با اشاره به خشکسالیهای اخیر تأکید کرده که «گاهی پیش میآید که دو کشور دچار خشکسالی میشوند و الان نیز افغانستان با خشکسالی دست و پنجه نرم میکند. مانند آنچه که در ایران در گذشته رخ داد. اما در افغانستان خشکسالیها به مراتب بیشتر است، به طوری که اهالی بسیاری از مناطق مجبور به کوچ شده و احشام و دامهای زیادی تلف شدند.»
آقای نور افزوده که افغانستان تا به امروز حقآبه را کاملا رعایت کرده و آمارها نشان میدهد که آب افغانستان همواره چند برابر حقآبه ایران، داخل این کشور شده است.
پیش از این نیز هارون نجمپور، معاون سفیر افغانستان در تهران در این مورد گفته بود که کابل تاکنون نتوانسته کنترل و مدیریت اکثر منابع آبی خود را بهدست بگیرد. بنابراین اگر آبی در رودخانه هلمند بوده، جریان دارد.
به گفته او، افغانستان به توافق دو کشور در مورد حقآبه هیرمند پایبند است، اما کل منطقه در یک خشکسالی بیسابقه در ۵۰ سال گذشته قرار دارد.
این دیپلمات بلندپایه افغانستان تصریح کرده که بر اساس توافقنامه با ایران،
در صورت بروز خشکسالی حق آبه ایران از رودخانه هلمند نیز کاهش مییابد.
جنجال حقابۀ ایران از آب دریای هلمند در حالی مطرح میشود که آن کشور با کم آبی و خشکسالی شدید روبرو است. مرکز ملی خشکسالی و هواشناسی ایران اعلام کرد که خشکسالی امسال در آن کشور در ۵۰ سال گذشته پیشینه نداشته و بیش از ۹۵ در صد مناطق آن کشور به سطوح مختلف از خشکسالی و کمبود آب متاثر شده است.
رود هیرمند در ولایت هلمند در جریان است و به دریاچه هامون در مرز مشترک بین افغانستان و ایران میریزد.
در معاهده امضاشده میان افغانستان و ایران در سال ۱۳۵۱ تصریح شده که سالانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب از آب هیرمند به ایران تعلق دارد.