افغانستان و ایران یک محور خوب برای همکاری‌ها و همگرایی منطقه‌ای اند

به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا) از تهران، آقای نور که بیش از ۲۳ سال در رأس ادارات داخلی وزارت خارجه و سفارت های افغانستان در کویت، قطر، مصر و حالا ایران فعالیت کرده، می گوید: "بدون شک میان دو کشور فرصت ها و منافع مشترک و همچنان چالش های مشترک وجود دارد. فرصت ها و منافع مشترک عمدتا در زمینه اقتصادی است که نه تنها در سطح دوجانبه، بلکه یک محور و اساس خوب برای همکاری ها و همگرایی های منطقه ای است. در اینجا پروژه های بسیار بزرگ منطقه ای مطرح است که محور اصلی آن ها عمدتا افغانستان و ایران است، بر این اساس، طبیعی است که هر قدر دو کشور همکاری بیشتری داشته باشند، همکاری های منطقه ای را تقویت و گسترش خواهد داد".
وی خاطرنشان کرد که افغانستان و ایران در بحث های امنیتی نیز چالش های مشترک دارند. موضوع تروریزم تهدیدی برای همه و به خصوص برای دو کشور است. از سوی دیگر موضوع قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان، تهدیدهای مشترک دیگری برای هر دو کشور و همچنان سایر کشورهای همسایه افغانستان و کل منطقه است.
سفیر افغانستان در ایران در مورد مذاکرات دو کشور در ۵ کمیته برای دست یابی به یک سند همکاری های جامع استراتژیک گفت: "از زمانی که این موضوع در زمان ریاست جمهوری جناب آقای کرزی مطرح شده، بحث ها ادامه داشته، پیش نویس هایی رد و بدل گردیده و مذاکرات جریان داشته، اما این مذاکرات در دوره فعلی حکومت وحدت ملی، خوب تر سازماندهی شده است".
به گفته وی، تاکنون این کمیته ها دو نشست در تهران و کابل داشته اند برخی تاریخ ها برای برگزاری نشست سوم در جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد شده که زیر بحث است تا یک تاریخ مناسب و مورد تأیید برای هر دو طرف، تعیین شود.

در زیر متن کامل بخش اول گفتگوی ویژه خبرگزاری صدای افغان(آوا) را با دکتر نصیراحمد نور می خوانید:
سوال: برای آشنایی بیشتر خوانندگان لطف کنید یک بیوگرافی مختصر خود را بیان کنید؟
نور: بنده بیش از ۲۳ سال است که در دستگاه دیپلماسی افغانستان مصروف خدمت هستم؛ در داخل وزارت خارجه و در رأس شعبات سیاسی و حقوقی و همچنان در رأس سفارت های افغانستان در کویت، قطر، مصر و حالا هم در جمهوری اسلامی ایران.

سوال: چند سال است در ایران حضور دارید؟
نور: حدود ۵ سال می شود.

سوال: از وقتی که شما به ایران آمدید و مسئولیت سفارت را به عهده گرفتید تا حالا که ۵ سال می گذرد، سطح روابط بین دو کشور شاهد چه تغییراتی بوده است؟
نور: در مجموع سطح روابط دو کشور در طی یک و نیم دهه اخیر، چه در دوره کاری من و چه قبل از آن، خیلی عالی و خوب بوده و این روابط خوب رو به گسترش است.

سوال: اما قطعا در ۵ سال گذشته تغییراتی در چگونگی روابط دو کشور به میان آمده، به خصوص با توجه به روند تحولات در دو کشور؟
نور: روابط و همکاری های دو کشور شامل عرصه های گوناگون می شود و خوشبختانه می توانیم بگوییم که در مقایسه با گذشته ما در همه عرصه ها شاهد پیشرفت و گسترش هستیم. ما شاهد بازدیدهای مقام های عالی دو کشور بوده ایم. بیش از یک سال می شود که ما شاهد امضای موافقتنامه سه جانبه چابهار هستیم که یک رویداد خیلی مهم، نه تنها در سطح روابط و همکاری های سه کشور افغانستان، ایران و هند، بلکه در سطح مبادلات تجاری و ترانزیتی در کل منطقه به حساب می رود.

سوال: با توجه به این مسائل، می توان گفت که تعریفی از منافع مشترک بین دو کشور وجود دارد؟ ما همواره بحث همکاری های اقتصادی منطقه ای را مطرح کرده ایم، اما فراتر از آن، بحث همگرایی منطقه ای وجود دارد. آیا منافع مشترک دو کشور به اندازه ای است که زمینه نزدیک شدن بیشتر دو کشور و همگرایی را فراهم کند؟
نور: بدون شک میان دو کشور فرصت ها و منافع مشترک و همچنان چالش های مشترک وجود دارد. فرصت ها و منافع مشترک عمدتا در زمینه اقتصادی است و نه تنها در سطح دوجانبه، بلکه همکاری های دو کشور می تواند یک محور و اساس خوبی برای همکاری ها و همگرایی های منطقه ای باشد. در اینجا پروژه های بسیار بزرگ منطقه ای مطرح است که محور اصلی آن ها عمدتا افغانستان و ایران است، بر این اساس، طبیعی است که هرقدر دو کشور همکاری بیشتری داشته باشند، همکاری های منطقه ای را تقویت و گسترش خواهد داد. همچنان ما در بحث های امنیتی چالش های مشترک داریم. موضوع تروریزم تهدیدی برای همه و به خصوص برای دو کشور است. از سوی دیگر موضوع قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان، تهدیدهای مشترک دیگری برای هر دو کشور و همچنان سایر کشورهای همسایه افغانستان و کل منطقه است. در همه این زمینه ها میان دو کشور تماس ها، همکاری ها و نشست هایی وجود داشته و دارد.

سوال: در سال های اخیر ما بیشتر در حوزه مسائل اقتصادی با ایران وارد شده ایم تا مسائل سیاسی، امنیتی و حتی فرهنگی. نوع نگاه حکومت افغانستان در سطح کلان نسبت به ایران چیست؟ ما فقط می خواهیم بحث مسائل اقتصادی را در پیش بگیریم؟ و با توجه به حضور امریکا و ناتو در کشور، می خواهیم بحث نزدیکی سیاسی و امنیتی به حاشیه برود و کنار گذاشته شود؟
نور: در همه زمینه ها همکاری، تماس ها و ارتباط وجود دارد، در بخش های امنیتی هم تهدیدهای مشترکی وجود دارد که نمی شود آن را نادیده گرفت. در رابطه به حضور ائتلاف بین المللی در افغانستان، ما در طول ۱۶ سال گذشته بارها نشان دادیم که روابط دوجانبه ایران و افغانستان زیر تأثیر عامل سومی و خارجی قرار نگرفته و نمی گیرد. خوشبختانه این موضوع را دوستان بین المللی افغانستان هم درک کرده و هیچ گاهی در این مسائل دخالت نکردند. افغانستان نیز به عنوان یک کشو مستقل اجازه نمی دهد یک کشور سومی در رابطه با تعیین سیاست خارجی اش، دخالت کند و آنچه که منافع ملی و منافع امنیتی افغانستان ایجاب کند، افغانستان در آن راه گام برمی دارد. ایران یک همسایه بسیار مهم در همه زمینه ها برای ما است و در طول این مدت روابط با ایران در همه عرصه ها بوده، هست و رو به گسترش هم می باشد.

سوال: اما در حوزه اقتصادی بیشتر مجال گسترش پیدا کرده تا سایر حوزه های دیگر؟
نور: طبیعی است، سیاست دولت افغانستان بیشتر سیاست اقتصادمحور است، این نه تنها با جمهوری اسلامی ایران، بلکه ما همین دید را با همه همسایگان داریم. ما به این باور هستیم که نه تنها توجه به بخش توسعه اقتصادی یک امر ضروری است، بلکه پیروزی در این عرصه، می تواند ممد پیروزی در عرصه امنیتی هم باشد. یکی از عوامل ناامنی که گروه های تروریستی و افراطی می توانند با استفاده از آن سربازگیری کنند، بحث بیکاری و مشکلات اقتصادی است، هرقدر ما در این عرصه موفقیت داشته باشیم، بدون شک می توانیم بازتاب مثبت آن را در سایر عرصه ها از جمله در عرصه امنیتی ببینیم.

سوال: پس رد می کنید که عوامل خارجی در سیاست خارجی ما در قبال ایران تأثیرگذار بوده است؟ در کنار آن و در بحث عوامل داخلی، برخی گروه ها در داخل کشور وجود دارد که چندان عقلامند نیستند ما یک رابطه گسترده را با ایران داشته باشیم؟
نور: اینجا بحث سیاست رسمی دولت است که من خدمت شما عرض کردم، افغانستان خصوصیت خود را دارد که در آن فعالیت های سیاسی، فکری و آزادی بیان مصوون و محفوظ است، هرکس می تواند اظهار نظر کند، شاید هیچ کشوری خالی از گروه های خرد و کوچکی نباشد که نظرات همسو با نظر جمعی ندارند، اما نظر آن ها، نظر رسمی دولت ها نیست، ولی حضورشان را کسی نادیده گرفته نمی تواند و در همان سطحی که هستند، اظهار نظر می کنند.

سوال: در مدت پنج سالی که شما در اینجا هستید، از نظر شما نوع نگاه ایران به افغانستان در سطوح مختلف چه بوده است؟
نور: دید همین است که باید از فرصت ها و زمینه های همکاری که به نفع دو کشور است، در عرصه های مختلف استفاده کنیم. دید موجود، یک دید دوجانبه است، زیرا در روابط دوجانبه، دید یک جانبه موثر واقع نمی شود، بلکه زمانی به ثمر می رسد که دو کشور در عرصه های مختلف تفاهم و توافق داشته باشند. ما که احساس کردیم و دیدم، تأکید جانب جمهوری اسلامی ایران در عالی ترین سطح این بوده که بهترین روابط را در همه زمینه ها با افغانستان داشته باشند.

سوال: در سال های آخر دوران آقای کرزی، تلاش هایی صورت گرفت که ما به یک سند همکاری های جامع استراتژیک با ایران دست پیدا کنیم که با انتخابات ریاست جمهوری مواجه شد و به تعویق افتاد. در حکومت وحدت ملی نیز رییس جمهور پس از سفر به تهران خواستار بازبینی مذاکرات صورت گرفته شد و در نهایت با یک تأخیر دو و نیم ساله، مذاکرات میان دو کشور برای دست یابی به یک سند همکاری های جامع استراتژیک آغاز شد. چرا این همه تأخیر در این زمینه وجود داشته است؟
نور: وقتی شما دنبال یک سند مهمی که از نامش پیداست؛ سند همکاری های جامع بلندمدت، هستید، طبیعی است تهیه این سند که همه عرصه ها را در برمی گیرد، زمان گیر باشد تا مسائل با جزییات کارشناسی و پخته شود و در عمل دچار موانع نگردد. از همان زمانی که این موضوع در زمان ریاست جمهوری جناب آقای کرزی مطرح شده، بحث ها ادامه داشته، پیش نویس هایی رد و بدل گردیده و مذاکرات جریان داشته، اما این مذاکرات در دوره فعلی حکومت وحدت ملی، خوب تر سازماندهی شده که نشان از اراده جدی جانب افغانستان است که می خواهد این سند به بهترین وجه تکمیل شود. بر همان اساس، کار روی این سند همکاری های جامع جریان دارد. به دنبال سفر ماه ثور سال جاری ۱۳۹۶ جناب آقای دکتر ظریف به کابل، ۵ کمیته تشکیل شد که این کمیته های مشترک، همه زمینه ها و ساحه های همکاری میان دو کشور را در بر می گیرند، تاکنون این کمیته ها دو نشست در تهران و کابل داشته اند. بر اساس تفاهم میان دو کشور، تا زمانی که این کمیته ها به یک توافق نهایی دست می یابند، به نشست های متناوب خود در تهران و کابل ادامه می دهند. توافقاتی که در این کمیته های مشترک صورت می گیرد، در نهایت درج سند جامع همکاری های بلندمدت دو کشور خواهد شد.

سوال: من یک مصاحبه با سخنگوی وزارت امورخارجه ایران پس از تشکیل این کمیته ها داشتم، آن ها به صورت ضمنی مطرح می کردند که جانب افغانستان در گذشته برای تشکیل این کمیته ها و مذاکرات علاقه کمتری داشته و ما بیشتر روی مسأله چابهار کار کردیم. در این زمینه شاید برخی عوامل داخلی و خارجی وجود داشته باشد. دید شما چیست؟
نور: مذاکرات به صورت بسیار صمیمی جریان دارد، ما امیدوار هستیم که کمیته ها به توافق می رسند، اما طبیعی است که برای چنین اسنادی بحث های دقیق تر و ریزتر صورت بگیرد.

سوال: پس حکومت مصمم است روابط خود با ایران را به سطح روابط استراتژیک بلندمدت ارتقا دهد؟
نور: بله و مذاکرات در این مسیر جریان دارد.

سوال: مذاکرات عملا در سه کمیته فرهنگی، اقتصادی و اموراتباع به خوبی پیش رفته، اما در دو کمیته امنیتی و سیاسی و آب ها با مشکلاتی همراه بوده است. در حاشیه کنفرانس بین المللی افغانستان شناسی در تهران معاون وزارت امورخارجه ایران و مسئول تیم مذاکرات از وجود چند مشکل در روند مذاکرات به خصوص در کمیته آب سخن گفته بود.
نور: بنده که در اکثر نشست ها حاضر بودم، دیده ام که مذاکرات در فضای بسیار صمیمی و تفاهم جریان دارد، اینجا موضوع اختلاف مطرح نیست، چون شرایطی به وجود آمده که ما به یک سند برسیم و طبیعی است که دو طرف دیدگاه ها و مسائل خود را مطرح می کنند. این قرار نبوده که یک جانب پیش نویسی را از قبل تهیه کند و دو جانب بیایند آن را امضا کنند، بنابراین طبیعی است بحثی که مطرح می شود، موشکافی شده و جوانب مختلف آن دیده می شود. بسیاری از مسائل مانند مسأله ای که شما فرمودید، مثل آب، یک مسأله ساده نیست، کارشناسی نیاز دارد و ما باید جوانب مختلف را ببینیم، ولی در مبدأ تفاهم شده این کارها مرحله به مرحله صورت بگیرد، اما در همه کمیته ها از جمله در کمیته آب، پیشرفت های بسیار خوبی در مجموع صورت گرفته است.

سوال: اما این مسائل سبب شده که روند مذاکرات یک کمی بطی و کند شود؟ در ابتدا قرار بود که این مذاکرات در شش ماه به نتیجه برسد، اما تاکنون برای دو نشست بیش از شش ماه زمان گذشته و هنوز دور سوم مذاکرات هم برگزار نشده است.
نور: ما در ظرف این شش ماه توانستیم دو دور از مذاکرات را در تهران و کابل داشته باشیم. همین حالا هم برخی تاریخ ها برای برگزاری نشست سوم پیشنهاد می شود. شما می دانید که در رأس کمیته ها و همچنان در عضویت این کمیته ها، مقام های بلندرتبه دو کشور قرار دارند و این مسأله جدیت دو کشور را نشان می دهد، اما احیاناً ارتباطات کاری این مقام ها سبب شده که مثلا یک نشست در یک تاریخ پیشنهادی برگزار نشود، ولی در نهایت نشست برگزار شده و ما انشالله نشست های آینده را که نیاز باشد، برگزار خواهیم کرد.

سوال: دور سوم مذاکرات دو کشور کی برگزار خواهد شد؟ پیشنهاد شما چه بوده است؟
نور: مطابق تفاهمی که صورت گرفته، دور سوم مذاکرات باید در جمهوری اسلامی ایران برگزار شود. برخی تاریخ های پیشنهادی داده شده که زیر بحث است تا یک تاریخ مناسب و مورد تأیید برای هر دو طرف، تعیین شود.

سوال: با توجه به این مسائل فکر می کنید چند ماه دیگر را در برخواهد گرفت که دو کشور بتوانند به سند همکاری های جامع استراتژیک برسند؟
نور: نکته مهم این است که مذاکرات آغاز شده و مسیر خود را به شکل طبیعی و مثبت طی می کند. در این گونه مذاکرات نمی توان یک تاریخ دقیق را برای پایان گفتگوها گذاشت، ولی امیدوار هستیم هرچه زودتر زمانی که مذاکرات نیاز دارد، در بر بگیرد و دو طرف بتوانند به تفاهم برسند.

سوال: تا چه اندازه طرف ایران مطمئن و جدی است که گفتگوها میان دو کشور به نتیجه می رسد. در طول ماه های گذشته مسأله مذاکرات میان دو کشور بازتاب رسانه ای در داخل ایران نداشته و شاید این مسأله ناشی از عدم اطمینان کافی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات باشد.
نور: نه! کاملا امیدواری وجود دارد که با احترام به منافع مشروع دو کشور، انشالله به تفاهم برسیم.

سوال: تحولات امنیتی بخش دیگر گفتگوی ما و شماست، تحولات امنیتی افغانستان تا چه اندازه برای ایران مهم است و می تواند تأثیرگذار باشد. ما در طول سال های گذشته شاهد تحولات مختلف امنیتی در افغانستان بوده ایم و حالا در یک شرایط جدید قرار داریم که محور تحولات، گروه داعش است. فکر می کنید که روند تحولات امنیتی افغانستان تا چه اندازه برای ایران مهم است؟
نور: امنیت، ثبات و همچنان توسعه در افغانستان نه تنها برای این کشور، بلکه برای کشورهای پیرامونی، همسایگان و منطقه خیلی مهم است. این مسأله را همه کشورها درک کرده اند که اهداف گروه هایی که هر روز در افغاستان مصروف انفجار، انتحار، آدم کشی و ویرانی هستند، به این کشور خلاصه نمی شود، بلکه آن ها اهدافی فراتر از افغانستان و علیه همسایگان ما دارند. آرزوی ما این است که با درک این خطر مشترک، کشورهای همسایه و منطقه عملا در تعامل با دولت افغانستان، در مبارزه با این گروه ها سهیم شوند. این سهم گیری هزینه را برای همسایگان ما خیلی کم می سازد. ولی اگر کسی تماشاچی باشد، که من مطمئن هستم همه خطر را درک کرده اند، طبیعی است که اهداف این گروه ها به افغانستان خلاصه نمی شود و امنیت و ثبات همسایگان افغانستان جزء اهداف گروه های تروریستی است.

سوال: اما آیا ما این زمینه را فراهم کرده ایم که کشورهای همسایه و منطقه در مبارزه مشترک علیه تروریزم سهم بگیرند؟
نور: مشورت ها، تماس ها و دید و بازدیدها در سطوح مختلف وجود دارد؛ چه در سطح دوجانبه و چه چند جانبه. همه با خطرهای جدی این گروه ها علیه امنیت و ثبات کشورها واقف هستند و این را می دانند که بهترین جا و کم هزینه ترین راه برای مهار این گروه ها، ایستادن در کنار دولت و نیروهای امنیتی افغانستان است. هر کشور با توجه به نفوذ خود و روابطی که در سطح بین المللی دارد، باید کوشش کند که جلو پناه دادن به گروه های تروریستی و آموزش، تجهیز و اعزام شان به افغانستان گرفته شود. این کوتاه ترین راه برای برقراری امنیت، صلح و ثبات در افغانستان و منطقه است.

سوال: تا چه اندازه فکر می کنید در کنار بحث همکاری های اقتصادی منطقه ای، باید همکاری های جدی منطقه ای در مبارزه مشترک علیه تروریزم و مواد مخدر نیز شکل بگیرد؟ ما با کشورهای منطقه در سازمان های مختلف همکاری های اقتصادی منطقه ای حضور داریم.
نور: افغانستان به نیابت از سایر کشورها هم علیه گروه های تروریستی پیکار می کند و هر روز متحمل خسارات جانی و مالی است. دولت افغانستان بارها اعلام کرده که از هرگونه همکاری در این بخش استقبال می کند؛ چه در سطح دوجانبه و چه چندجانبه، این تماس ها، گفتگوها و مشورت ها در سطوح مختلف ادامه داشته و دارد.
سوال: شما در صحبت های گذشته خود بارها تأکید کرده اید که کشورها نباید یک تعریف از تروریسم خوب و بد داشته باشند و آن ها را جدا کنند، به عنوان مثال طالبان و داعش.
نور: بدون شک، تروریزم، تروریزم است و خوب و بد ندارد. گروه های تروریستی که در افغانستان فعال هستند، چه از نقطه نظر خاستگاه ایدئولوژیک و چه فعالیت ها و علمیات های تروریستی که انجام می دهند و اهدافی که دنبال می کنند، هیچ تفاوتی با هم ندارند. در افغانستان حدود ۲۰ گروه تروریستی فعال اند که تقریبا همه شان از بیرون کشور آب می خورند و تفاوتی میان شان دیده نمی شود؛ همه شان مساجد، حسینیه ها، مراسم جنازه و عروسی را مورد حمله قرار می دهند و مردم بی دفاع را در هرجا به نام های مختلف تیرباران می کنند. اگر تفاوتی هم وجود دارد، تفاوت در میزان وحشت است؛ همه این گروه ها قتل را انجام می دهند، اما یک گروه بسیار وحشیانه تر به زندگی یک انسان پایان می دهد و گروه دیگر شاید با یک روش دیگر! ما تفاوتی در ماهیت شان نمی بینیم.

سوال: در بحث داعش، برخی تلاش کردند طالبان را از اتهام ها مبرا کنند و حتی طالبان به عنوان یک هم پیمان در مبارزه علیه داعش قلمداد شود. این مسأله را شما چگونه ارزیابی می کنید؟
نور: همان طور که گفتم، میان گروه های تروریستی تفاوتی نیست و بهترین راه هم این است که دوستان افغانستان و هر کشوری که می خواهند در این مبارزه مشترک سهیم شوند، باید این کار را در چارچوب روابط دولت با دولت انجام بدهد، در غیر آن، تفکیک تروریستان به این و آن، خود تشویق کننده آن هاست. ما گذشته این گروه ها و اعمال امروزی شان را می دانیم، ما شاهد هیچ گونه تغییر در استراتژی، اهداف و ایدئولوژی این گروه ها نیستیم.

سوال: دید شما نسبت به داعش و طالبان در افغانستان چیست؟ این نیروی داعش چه تفاوتی با داعش در سوریه وعراق دارد؟
نور: هر دوی شان در ماهیت یک تعریف دارند؛ گروه هایی تروریستی متأسفانه در لباس اسلام فعالیت می کنند و دست های بیرونی در پشت سر آن ها قرار دارد که می خواهند وجهه اسلام را خدشه دار سازند، به مسلمین ضربه بزنند، بین کشورهای اسلامی نفاق و نزاع ایجاد نمایند و مانع پیشرفت و ترقی مسلمانان گردند، این خصوصیت هایی است که همه این گروه ها دارند. همان گروه های بیرونی که قبلا یا فعلا زیر چتر طالبان فعالیت می کردند، همان گروه هایی اند که برخی شان امروز نام داعش را به خود گرفتند. حتی اگر به عناصر داخلی گروه های تروریستی در افغانستان ببینید، بیشتر اعضای این گروه ها عناصری هستند که قبلا طالب بوده و فقط پرچم شان تغییر کرده، ولی در ماهیت شان تغییری دیده نمی شود و هر کس که غیر از این فکر می کند، شاید دچار اشتباه محاسباتی شده باشد.

سوال: اما شاید این یک مرحله جدید از تحولات امنیتی و یک مرحله گذار باشد که بعد از این، به جای آن که نامی از طالبان و القاعده ذکر شود، از داعش نام برده شود و حملات خونین تری رخ دهد؟
نور: سال های متمادی است که دولت و مردم افغانستان با این نوع گروه ها در پیکار هستند، با این ها آشنایی دارند و خوشبختانه با وجود خسارات و هزینه هایی که می پردازند، تا امروز کوتاه نیامده اند. من فکر می کنم عامل اساسی در وجود این گروه ها و ادامه فعالیت شان، عامل بیرونی است و تا زمانی که آن عامل به قوت خود باقی باشد، شاهد ادامه فعالیت این گروه ها خواهیم بود، چه این که با نام های موجود ادامه بدهند و چه نام دیگری داشته باشند. ما باور داریم که این گروه ها نشأت گرفته از داخل افغانستان نیستند و عوامل داخلی چون فقر و بیکاری احیانا می تواند یک عامل مساعد کننده باشد، ولی عامل تعیین کننده همان عامل بیرونی است که این گروه ها را پناهگاه و آموزش می دهد و سپس به افغانستان اعزام می کند. از سوی دیگر، بحث سوریه و عراق جداست و ما فکر نمی کنیم از آن نوع گروه ها، در افغانستان جای پا داشته باشند، چرا که با افغانستان و باورهای این کشور کاملا بیگانه هستند، بنابراین کسانی که فعلا به عنوان داعش فعالیت می کنند، عمدتا همان عناصر قبلی طالبان و همچنین گروه های چند ملیتی هستند که قبلا با طالبان بودند و حالا بعضی شان به نام داعش صف جدا کرده اند.

سوال: با توجه به این مسائل، دید شما نسبت به حمله تروریستی ۷ جدی بر مرکز فعالیت های فرهنگی اجتماعی تبیان و خبرگزاری صدای افغان در کابل چیست؟ با توجه به این حمله، تروریستان نشان دادند که در حال تغییر هدف از مراکز نظامی به مراکز فرهنگی هستند؛ این مسأله چه پیامی دارد؟
نور: این حملات وحشیانه که خوشبختانه در افغانستان در عالی ترین سطوح رسمی ، احزاب، فرهنگیان و فعالین جامعه مدنی و همچنین در سطح بین المللی محکوم شده، طبعیت این گروه ها را نشان می دهد که چگونه خون آشام هستند و با علم، دانش و فرهنگ دشمنی دارند. اساسا برای مبارزه با این گروه ها به یک مبارزه فرهنگی ضرورت است و تا زمانی که یک مبارزه فرهنگی مؤثر جا نیافتد، فکر نمی کنم تنها ساز و کارهای امنیتی و نظامی مؤثریت داشته باشند. کسانی که در پشت سر این گروه قراردارند، این نکته را درک می کنند و شاید این مسأله یکی از عواملی باشد که بخواهند مراکز فرهنگی و فرهنگیان را هدف قرار دهند. ولی مرکز تبیان، تنها مرکزی نیست که مورد هدف قرار می گیرد، بلکه این حملات ناجوانمردانه را در اماکن مختلف شاهد هستیم. شما در جلال آباد دیدید که تروریستان یک مراسم جنازه و تدفین را مورد هدف قرار دادند و تعداد زیادی را شهید و زخمی ساختند. شما تصور کنید گروه هایی که این گونه محافل عزاداری و سوگواری را مورد هدف و حمله قرار می دهند، طبیعی است که مراکز دیگر را هم مورد مورد هدف قرار دهند . این مسأله ایجاب می کند که یک بسیج همگانی به خصوص در سطح فرهنگیان و نویسندگان، مساجد و منابر، مدارس و دانشگاه ها ایجاد شود تا مردم بیشتر متوجه خطراتی که این گروه ها تمثیل می کنند، باشند و جوانان و نوجوانان شکار شست و شوهای مغزی این گروه ها نشوند. بنده به این باور هستم که ما بیش از این که به لشکر امنیتی و نظامی نیاز داشته باشیم، در مبارزه با این گروه ها، به لشکر فرهنگی ضرورت داریم؛ به خصوص علما، روحانیون و منابر که باید احساس مسئولیت کنند، به دین و مردم خود دل بسوزانند و با راه اندازی فعالیت های فرهنگی، نسل جوان و حتی کسانی که در دام گروه های تروریستی افتاده اند را از این دام نجات دهند. درمان این حملات تروریستی، کار فرهنگی است و به همان دلیل نیز این گروه ها به دنبال آن هستند تا فعالیت های فرهنگی را که می تواند جلو فعالیت آن ها را بگیرد و منابع سربازگیری ایشان را بخشکاند، هدف قرار دهند.

سوال: در داخل افغانستان، وقتی بحث پاکستان و حمایت این کشور از گروه های تروریستی مطرح می شود، کارشناسان و نمایندگان پارلمان، نام ایران را هم در کنار این کشور مطرح می کنند و این دو را مساوی قلمداد می کنند. با توجه به درک و شناخت شما، آیا پاکستان و ایران با هم همسان هستند؟ آیا این مقایسه درست است؟
نور: همان طور که عرض کردم، اظهار نظر در افغانستان آزاد است و بعضی ها اظهار نظرهای فردی می کنند، ولی تا جایی که به موضع گیری های رسمی دولت افغانستان مربوط می شود؛ شما هیچ گاه چنین مقایسه و قضاوتی را نشنیده اید و هیچ مقام بالایی افغانستان با این عنوان از جمهوری اسلامی ایران نام نبرده، برعکس همیشه قدردانی و اظهار سپاس بوده است.

سوال: بیایید در مورد همکاری های اقتصادی میان دو کشور به خصوص بندر چابهار صحبت کنیم. با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی در افغانستان، با توجه به این که رییس جمهور یک نگاه اقتصاد محور در سیاست خارجی خود دارد، سال گذشته توافقنامه سه جانبه چابهار میان سران افغانستان، ایران و هند امضا شد و حالا در مراحل اجرایی این توافقنامه قرار داریم. شاید این سوال کلیشه ای شده باشد، اما خوب است پاسخ این سوال را از دید شما هم داشته باشیم. اهمیت بندر چابهار برای سه کشور و منطقه چیست؟
نور: بندر چابهار یک اهمیت فوق العاده برای همکاری های تجاری، ترانزیتی و اقتصادی میان هر سه کشور و در مجموع کشورهای منطقه دارد. این بندر در عین حال یک کریدور بسیار مهم و فعال، نه تنها برای سه کشور، بلکه برای کشورهای آسیای میانه، حوزه قفقاز و حتی روسیه و اروپا است و اهمیت فوق العاده دارد. باید گفت که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جغرافیای سیاسی منطقه دچار تغییر و تحول شده و ما گزینه های متعددی به خصوص در بحث همکاری های منطقه ای داریم. در این میان، وقتی بحث چابهار هم مطرح می شود، این بندر یگانه گزینه افغانستان نبوده و قرار هم نیست ما یک گزینه را در رقابت با گزینه دیگر مطرح کنیم. جناب آقای رییس جمهور و سایر مقامات افغانستان بارها بر اهمیت حیاتی چابهار تأکید کرده اند، گذشته از این افغانستان به دنبال راه های متعدد دیگر نیز است. حتی ما بنادر پاکستان را منتفی نمی دانیم، ولی این مربوط به پاکستان است که منفعت خود را در همکاری و همگرایی منطقه ای ببیند. اگر ما در یک فضای اعتماد و تبادل منافع با پاکستان قرار بگیریم، همه گزینه هایی که وجود دارد، جایگاه خود را خواهد داشت و هیچ کدام، بدیل دیگری نخواهد بود؛ بلکه هر کدام از این گزینه ها در اتصال منطقه ای و کاهش هزینه ها، مؤثریت خاص خود را دارد.
به صورت مشخص در مورد بندر چابهار باید گفت که این بندر برای همه اهمیت دارد و کارهای خوبی در آن صورت گرفته و صورت می گیرد؛ زمانی که کارها تکمیل شود و پروژه های زیربنایی از جمله خط آهن از چابهار به شبکه خط آهن داخلی ایران و همچنین شبکه خط آهن افغانستان و در امتداد آن به شبکه خط آهن آسیای میانه وصل شود، بدون شک یک تحول و انقلاب در تعاملات اقتصادی منطقه ای ایجاد خواهد شد. بر این اساس، کشورهای متعددی به خصوص در آسیای میانه به بندر چابهار و کریدور متصل به آن علاقمند هستند. در این محور، در حال حاضر بحث خط آهن مزارشریف ـ هرات مطرح بوده که محور آن اتصال به چابهار است.

سوال: اما در کنار مشکلاتی که ما در سال های اخیر با پاکستان داشتیم، بحث چابهار همواره یک روزنه امید و یک برگ برنده بوده تا ما بتوانیم از وابستگی کامل به پاکستان دور شویم.؟
نور: امیدوار هستیم که بندر چابهار، یک درس برای برادران پاکستانی باشد که اگر به تعهدات خود پایبند نبوده و از سیاست درهای باز برای مبادلات تجاری و ترانزیتی استفاده نکنند، این مسأله در نهایت بیشتر به زیان خودشان تمام خواهد شد. همان طور که عرض کردم، جغرافیای سیاسی امروز، جغرافیایی نیست که فقط یک گزینه را در برابر شما قرار دهد و هر کسی که بی علاقگی و سخت گیری نشان بدهد، به ضرر و زیان و انزوای خودش می انجامد.

سوال: پس از نشست وزرای امورخارجه افغانستان، چین و پاکستان، بیجینگ و اسلام آباد ابراز علاقه مندی کرده اند که کریدور اقتصادی چین و پاکستان و بندر گوادر به بندر چابهار وصل شود، فکر می کنید فشارها تا چه اندازه دیدگاه پاکستان را نسبت به تحولات منطقه ای تغییر داده که باید به طرف همکاری های اقتصادی منطقه ای بازگردد. دید شما نسبت به این پیشنهاد چین و پاکستان برای اتصال به بندر چابهار چیست؟ گرچند هند با توجه به نگاهی که به چین و پاکستان دارد، با این مسأله مخالفت کرده است.
نور: افغانستان هیچ وقت، هیچ گزینه ای را حذف نکرده و نادیده نگرفته، بلکه به دنبال گزینه های متعدد بوده و هست. فعلا مهمترین گزینه مطرح، بندر چابهار است که عملا کار آن شروع شده و جریان دارد. همان طور که عرض کردم، وقتی شما همه گزینه ها را فعال نگه دارید، از نظر صرفه جویی در زمان و هزینه به نفع همه خواهد بود. فرض کنید که گزینه کراچی و گوادر باشد و در مقابل گزینه چابهار و گزینه های دیگری هم باشد، تنگ نظری نداشته باشیم و این به نفع همه است. به عنوان مثال، در یک بخش از جغرافیا، استفاده از یک بندر از نقطه نظر زمان و هزینه، با صرفه تر است و در جغرافیایی دیگر، یک بندر دیگر، بنابراین اگر مجموع گزینه ها روی میز باشد، این به نفع همگان است؛ اما اگر ما گزینه ها را انحصاری کنیم، خواهی نخواهی برای بعضی مناطق جغرافیایی مفید خواهد بود، اما به برخی مناطق دیگر، زمان و هزینه های بیشتری را تحمیل خواهد کرد. ما امیدوار هستیم با تحولاتی که پیش آمده، کشورها اهمیت باهم بودن و برای هم بودن را درک کنند.

سوال: در عین حالی که شما گفتید افغانستان گزینه های مختلف را روی دست دارد، این کشور نقطه وصل مناطق، پروژه ها و کریدورهای مختلف نیز است. تا چه اندازه بحث افغانستان و بندر چابهار یک مقوله دو طرفه است و چابهار و ایران نیز می توانند از افغانستان بهره ببرند؟
نور: این منفعت در سطح دوجانبه و چند جانبه مشترک است؛ در حقیقت افغانستان و ایران در این بحث مکمل یکدیگر هستند و وقتی این دو با هم باشند، اهمیت شان چند برابر می شود و هیچ کشور دیگری نمی تواند جای این دو را بگیرد. افغانستان می رود که به یک مرکز اتصال منطقه ای تبدیل شود، ولی این مرکزیت هم زمانی می تواند کامل باشد که ایران هم شامل باشد؛ خوشبختانه این کار در جریان است و اراده سیاسی در بین کشورهای منطقه نیز دیده می شود. دو هفته قبل جناب رییس جمهور غنی سفر بسیار مهمی به ازبکستان داشتند و توافقات متعددی در این سفر صورت گرفت، از جمله این که پروژه خط آهنی که از ازبکستان تا مزارشریف آمده، تا هرات امتداد پیدا کند و این طرف هم خط آهن خواف ـ هرات مطرح است که کارش جریان دارد. همچنان کار جدی جریان دارد تا خط آهن از چابهار به شبکه خط آهن ایران وصل شود که در نهایت با شبکه های کل منطقه وصل می گردد. تمام این پروژه ها اهمیت هر دو کشور را نشان می دهد. در این بین، تناقضی وجود ندارد که یک کریدور دیگر هم به این مجموعه افزوده شود، بلکه هر قدر ما بتوانیم در فضای اعتماد و اشتراک منافع در سطح منطقه کار کنیم، این فعالیت تأثیرات خود را در ابعاد سیاسی و امنیتی هم خواهد داشت؛ راه ها برای حرکت سرمایه، افکار و مردم باز می شوند و هزینه های بخش های امنیتی و نظامی کاهش پیدا می کنند و این به سود بخش های مختلف توسعه و در مجموع رفاه مردم خواهد بود.

سوال: روند آمادگی زیرساخت ها در بندر چابهار چگونه پیش می رود؟ به نظر می رسد این روند به کندی در حال تکمیل است و هنوز زیرساخت های لازم فراهم نشده است. شما در هفته های گذشته چند بار به چابهار سفر کردید، وضعیت را از نزدیک چگونه دیدید؟ بندر چابهار تا چه اندازه آماده بهره برداری شده است؟
نور: خوشبختانه اسکله شهید بهشتی با سفر جناب آقای رییس جمهور روحانی رسما افتتاح شد. پیش از این هم نخستین محموله های ترانزیتی از هند به چابهار به مقصد افغانستان در این بندر پهلو گرفت که حاوی گندم بود. تا جایی که دیده می شود، کار خیلی بزرگ و جهادی در بندر چابهار صورت گرفته است، این پروژه یک پروژه بزرگ است و به سرمایه گذاری های هنگفت بین المللی نیاز دارد، ولی جمهوری اسلامی ایران تا کنون به تنهایی توانسته کار بزرگی را در این بندر انجام دهد. فعلا سرمایه گذاری خارجی قابل ملاحظه ای که در بندر چابهار وجود دارد، از جانب هند می باشد و امیدواری این است که این پروژه بزرگ بتواند سرمایه گذاری های بزرگتر دیگری را در سطح بین المللی و کشورهای منطقه جلب کند. تا جایی که دیده می شود، امکانات فراوانی برای این پروژه بسیج شده و کار صورت گرفته؛ فعلا کشتی هایی تا بار ۱۰۰ هزار تنی در بندر چابهار پهلو می گیرند، دستگاه های مدرن بارگیری و تخلیه جابجا شده و کارها همچنان ادامه دارد. از سوی دیگر، بخش خصوصی نیز سرمایه گذاری ها و کارهای متعددی را در بندر چابهار شروع کرده و انشالله آینده خوبی در انتظار آن خواهد بود. ما امیدوار هستیم با فعال شدن این بندر، چابهار بتواند در بعد همکاری های اقتصادی و همگرایی منطقه ای، نقش فعالی را ایفا کند.

سوال: اما هنوز این بندر کاملا آماده بهره برداری نیست؟
نور: آماده می شود، این پروژه، پروژه ساده ای نیست و شما همین پیشرفتی را که حالا شاهد آن هستیم، شاید چند سال قبل، به خصوص با توجه به تحریم های بین المللی که وجود داشت، اصلا تصورش را نمی کردید که یک چنین کار بزرگی در چنین شرایطی انجام پذیرد. امیدوار هستیم که این پروژه بتواند سرمایه گذاری ها و توجه کشورهای دیگر ذی‌نفع را جلب کند و تأسیساتی که لازم دارد، تکمیل گردد.

سوال: آمدن گندم از هند، آغاز رسمی استفاده از بندر چابهار بود، یا این که این انتقال یک مرحله آزمایشی بود؟ آیا مبادلات رسمی بین سه کشور عملا آغاز شده یا نیاز است برخی مراحل دیگر برای آغاز رسمی مبادلات تکمیل شود؟
نور: انتقال گندم از هند به مقصد افغانستان از طریق بندر چابهار، هم آغاز و هم آزمایش بود، ولی کل تلاش ها و سرمایه گذاری ها به این خاطر است که این بندر فعال شود و راه بیافتد و همان طور که می بینید، آهسته آهسته در حال راه افتادن است.

سوال: کدام زمان مشخصی وجود دارد که مبادلات به صورت رسمی و روزانه از بندر چابهار جریان پیدا کند؟
نور: مسئولین امر متوجه هستند و بیشتر بخش خصوصی باید تشویق شود. اما باید کوشش شود که این بندر تنها بندر واردات نباشد، آن هم تنها از هند، بلکه یک بندر برای واردات و صادرات باشد. به عنوان مثال جمهوری اسلامی ایران می تواند واردات و صادرات خود را از این طریق داشته باشد. ایران یک کشور پهناور است و شاید مسیر واردات و صادرات از طریق بندر چابهار به برخی مناطق و ایران، از نظر اقتصادی با صرفه تر باشد. همچنان باید راه برای صادرات افغانستان نیز از طریق بندر چابهار باز شود. این کار شدنی است و آهسته آهسته این بندر در سطح کلان مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.

سوال: پس از سه محموله گندم، آیا کدام مبادلات دیگر در بندر چابهار صورت گرفته است؟
نور: در جریان فعالیت های روزمره در چابهار نیستم، ولی ملاحظه می شود که ده ها شرکت خصوصی افغانستان در زمینه های مختلف سرمایه گذاری در بندر و هم در بخش ترانزیت فعال هستند.

سوال: تکمیل خط آهن ـ خواف هرات و بهره برداری از آن خیلی طول کشید، آخرین حرف ها و جزییات چیست و این خط آهن کی مورد بهره برداری قرار می گیرد؟
نور: خط آهن خواف ـ هرات شامل چهار قطعه است که جمهوری اسلامی ایران متعهد شده سه قطعه آن را تکمیل کند. دو قطعه آن داخل خاک ایران و قطعه سوم در داخل خاک افغانستان بوده که کارش تقریبا نزدیک به تکمیل است. تفاهم این است که منتظر تکمیل قطعه چهارم نمانند و مسیری که تا ولسوالی غوریان رفته، به عنوان یک نقطه بندری حساب شود. امیدوار هستیم که این خط در آینده در یک محفل بزرگ و با حضور مقامات عالی رتبه دو کشور افتتاح شود.

سوال: در کنار بحث همکاری های اقتصادی منطقه ای، بحث روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور نیز مطرح است. بعد از مشکلاتی که در روابط دوجانبه اقتصادی و تجاری افغانستان و پاکستان به میان آمد، اکنون ایران به بزرگترین شریک تجاری افغانستان تبدیل شده، اما در آن طرف انتقادهایی وجود دارد که بیلانس تجاری ما منفی است و ما بیشتر واردات از ایران داریم و صادرات بسیار کم است؟
نور: بر اساس ارقامی که سال گذشته اعلام شد، ایران در رأس کشورهای صادرکننده به افغانستان قرار داشت؛ موقعیتی که طی دهه های متمادی، در اختیار پاکستان بود. امیدوار هستیم که قدر این موقعیت دانسته شود و برای تقویت آن کوشش گردد. یک بخش تقویت و ماندگاری این موقعیت وابسته به این است که از یک تجارت یک سویه به یک تجارت دو سویه مبدل شود و از سوی دیگر، به کیفیت کالاهایی که عرضه می شود، توجه گردد و دو طرف به تعهداتی که داده اند، پایبند باشند. شما می دانید که افغانستان یک بازار رقابتی است و اگر یک رابطه تجاری دو سویه و عرضه کالاهای باکیفیت مد نظر گرفته نشود، می تواند در میان مدت و درازمدت به زیان کشورهایی که به این امر توجه نکنند، تمام شود و موقعیت خود را به کشور دیگری بدهند.
از سوی دیگر، جوانان تحصیل یافته ای که ما در بین مهاجرین در ایران داریم، فرصتی است که اگر بتوانیم از آنان به نفع تقویت روابط از جمله در بعد اقتصادی استفاده کنیم، بسیار موثر خواهد بود. این ظرفیت، فرصتی است که شاید رقبای تجاری سایر کشورها با ایران نداشته باشند، بر این اساس، به خصوص بخش خصوصی ایران می تواند از این فرصت ها و ظرفیت ها استفاده کند. این فارغ التحصیلان دانشگاه می توانند در یک تعامل دو سویه که به نفع هر دو طرف باشد، در بحث پروژه ها، تجارت و بازاریابی مورد استفاده قرار بگیرند. سایر کشورها وقتی که به افغانستان بیایند، نیاز به مترجم و راهنما دارند، ولی از سرمایه انسانی تحصیل کرده و کارشناس افغانستانی در ایران می توان برای بازاریابی، معرفی، راه اندازی برخی پروژه های تولیدی در افغانستان و... استفاده کرد.

سوال: یکی از کمیته ها در مذاکرات جامع دو کشور برای دست یابی به یک سند جامع همکاری ها، کمیته اقتصادی است. تا چه اندازه این مذاکرات و حل مشکلات در روابط دوجانبه اقتصادی، می تواند زمینه ساز توسعه بیشتر روابط شود؟
نور: کار در کمیته اقتصادی به صورت خوب پیش می رود و حتی شاهد یک تفاهم و توافق همگانی و عمومی در این کمیته هستیم. در افغانستان بیشتر فعالیت اقتصادی به بخش خصوصی مربوط می شود، چون در قانون اساسی کشور، نظام اقتصادی افغانستان، نظام اقتصاد بازار در نظر گرفته شده و دولت بیشتر نقش تسهیل کننده و تنظیم کننده را دارد. بر این اساس، امیدوار هستیم بخش خصوصی هر دو کشور احساس مسئولیت کنند، دنبال سودهای مقطعی و زودگذر نباشند و دید استراتژیک و درازمدت داشته باشند. اگر احیانا بخش خصوصی دو کشور به دنبال سودهای کودتاه مدت باشند، به سودهای استراتژیک ضربه می زنند. فرصت هایی که سرمایه گذار و تجار ایرانی در افغانستان دارند، در دیگر کشورها ندارند؛ اول به حکم همسایگی هزینه نقل و انتقالات کم است. دوم این که دیگران برای تحکیم پایگاه خود در افغانستان ممکن است به نیروی انسانی و مترجمین زیاد نیاز داشته باشند، اما بخش خصوصی ایران به این نیروی انسانی و مترجم نیاز ندارد. از طرف دیگر، چون مردم ایران با مردم افغانستان از یک نژاد و هم قیافه هستند، شهروندان ایرانی نگرانی امنیتی آن چنانی که ممکن است یک شهروند از قاره دیگر داشته باشد، ندارند. هر کدام از این ویژگی ها را که محاسبه کنیم، ایران باید در بازار رقابتی افغانستان دست بالا داشته باشد و بتواند یک کالای باکیفیت و با یک نرخ رقابتی را عرضه کند.

سوال: یک مقدار عمده از کارها و فعالیت های سفارت جمهوری اسلامی افغانستان در ایران، به امور مهاجرین اختصاص دارد. چیزی در حدود سه میلیون مهاجر افغانستانی در ایران حضور دارند و رسیدگی به امور این همه مهاجر، شاید سایر فعالیت هایی که یک سفارت باید داشته باشد را تحت تأثیر قرار داده است. در طول پنج سالی که شما به عنوان سفیر افغانستان در ایران حضور دارید، چه تحولاتی در این حوزه به میان آمده است؟
نور: الحمدلله ما شاهد تحولات مثبت در حوزه مهاجرین هستیم؛ وضعیت بهبود یافته و هر روز بهتر می شود. نوع نگاه مقام های محترم جمهوری اسلامی ایران نسبت به مهاجرین بسیار مثبت است و در طول مدتی که در ایران هستم، از هیچ یک از مقام های بالایی، میانه و بقیه مقام های ایرانی، چیزی جز ستایش و تمجدید در مورد مهاجرین نشنیده ام، بلکه همیشه از صداقت و امانت داری مهاجرین افغانستانی، از زحمت کشی و تلاش، وظیفه شناسی، شهامت و غیرتشان توصیف شده است.

در این بین، مهمترین مسأله برای مهاجرین، فراهم‌سازی زمینه آموزش و پرورش و ادامه تحصیل برای دانش آموزان و دانشجویان است که خوشبختانه شرایط این عرصه هر روز بهتر می شود. امروز به دنبال دستور تاریخی مقام معظم رهبری که نه تنها دانش آموزان مهاجر دارای مدرک، بلکه آن هایی که مدرک ندارند، همه شامل سیستم آموزش و پرورش شده اند که از صمیم قلب سپاس گذار بوده و این امور یک خدمت بسیار بزرگ و ماندگار می¬دانیم. در عرصه های دیگر هم زمینه های فعالیت آسان تر شده است. ما بحث های ورزشی و فعالیت های فرهنگی را داریم؛ هر روز جامعه نخبگان مهاجرین در حال افزایش است، آن ها تشکلات و فعالیت هایی دارند و به همان تناسب، هر روز حضورشان هم قابل ملاحظه است.

در رابطه به تلاش ها در راستای قانونمند شدن حضور مهاجرین هم شما می بینید که ظرف چند سال اخیر، شاهد کدام اخراج اجباری مهاجرین از ایران نیستیم و بر این اساس، از کشور برادر سپاس گذاریم که شرایط افغانستان را درک می کند. در این بین، احیانا اگر کسانی به صورت غیرقانونی وارد ایران می شوند نیز با آن ها برخورد خشن صورت نمی گیرد و غالبا وقتی که می آیند و یا برمی گردند، با اراده خودشان است. این تحولات مثبتی است که ما می بینیم.

همچنان در بحث اجراآتی که ما در سفارت داریم، ما شاهد تحولات بسیار مثبت و چشمگیر هستیم. در این مدتی که من در سفارت افغانستان در تهران حضور دارم، عرضه خدمات در مقایسه با چهار سال قبل، چهار تا پنج برابر افزایش پیدا کرده است. رسیدن به این مراجعین با این محدودیت های مکانی، زمانی، پرسونل و امکاناتی که ما داریم، کار ساده و آسانی نیست. بنده در یک تا دو سال اولی که در تهران بودم و صبح زود به سفارت می آمدم، باید از چند صف زنجیره ای مراجعین می گذشتم تا داخل درب سفارت شوم، ولی ما سنجیدیم که چه کار باید بکنیم! در نهایت به این رسیدیم که مراجعات را با استفاده از اینترنت و سامانه نوبت دهی مدیریت کنیم. امروز ما تقریبا توانسته ایم بخش های بسیار مهم خدمات قنسولی را داخل سیستم بسازیم. ما نوبت گیری مردمی که به اینجا می آمدند و به صورت فیزیکی نوبت می گرفتند، را مجازی ساختیم تا هر کس در هر جایی که هست و به اینترنت دسترسی دارد، نوبت خود را بگیرد؛ شرایط و مدارک لازم را تکمیل کند و بر اساس همان نوبتی که سامانه می دهد، به سفارت مراجعه کند و کارش در همان روز انجام شود. این در حالی است که قبل از این، چون جمعیت مهاجرین زیاد است، ما هر روز شاهد حضور یک و نیم هزار تن در اطراف سفارت بودیم که رسیدگی به تمام آن ها در طول ۴۸ ساعت نیز امکان پذیر نیست. اما حالا اجراات ما چهار تا پنج برابر نسبت به قبل افزایش یافته و دیگر از آن صف های طولانی که وقت مردم را ضایع می کرد، خبری نیست. مردم در همان نوبت خود می آیند و کارشان اجرا می شود، و اگر مدارک شان تکمیل باشد، هیچ گونه واسطه ای به کار نیست و تبعیضی هم در کار نیست؛ این خط مشی ما بوده و هست.

از طرف دیگر، می فهمید که ظرفیت مکانی ما خیلی محدود است و همین بخشی را هم که گفتم اجراات ما چهار تا پنج برابر افزایش یافته، این یک رقم کمی نیست. به شکل اوسط که محاسبه شود، ما روزی یک هزار مراجعین داریم. در این بین احیانا برخی موارد وجود دارد که پیرامون یک پرونده، پنج تا شش نفر مراجعه می کند، به خصوص در بخش حقوقی که این کثرت مراجعین را سبب می شود. ما مردمی نیستیم که بیشتر به فکر تبلیغات باشیم. در مثال دیگر، شما بحث پاسپورت ماشین خوان و الکترونیک را ببینید که در کابل چاپ می شود، چون تاهنوز امکاناتش در تهران میسر نیست، ولی قبل از این سیستم جدید، امورکاری پاسپورت هایی که ما مسئولش بودیم، یک هفته تا ده روز وقت می گرفت، ولی با سیستم جدید تقریبا همان روز و بسیار که طول بکشد، ما پاسپورت ها را در روز بعد صادر می کردیم. به همین ترتیب عقد نامه یا نکاح خطی که گرفته می شد، ۲۰ روز تا یک ماه را در می گرفت، ولی حالا غالبا همان روز یا اگر بسیار که طول بکشد، فردایش تکمیل است. شما شاید چنین وضعیتی را در نمایندگی های سیاسی کشورها در دنیا، در همین تهران و جاهای دیگر کمتر مشاهده کنید. سفارت هایی هستند که ساعت ۱۱ دروازه خود را باز می کنند، آن هم برای یک تا سه ساعت، و معاملاتی را که می گیرند، برای یک تا دو هفته بعد پاسخ می دهند. ولی ما خوشبختانه توانستیم با همین امکانات محدودی که وجود دارد، کارها را به گونه ای پیش ببریم که وقت مردم ضایع نشود و سرگردان نشوند، در صورتی که مدارک شان تکمیل باشد، در همان روز به کارشان رسیدگی می شود.

علاوه بر این، شما می دانید که در بحث تثبیت هویت، تذکره و پاسپورت، مراجعین چندین برابر بخش های دیگر است. ما خوشبختانه به تازگی موافقت مقام های ایران را گرفته ایم که یک ساختمان دیگر را هم در مجاورت ساختمان قنسولی به اجاره بگیریم که تا کارها تقسیم شود، از ازدحام و شلوغی کاسته شود و اجراات ما بیشتر گردد.

سوال: اهمیت مسأله صدور تذکره و پاسپورت های جدید در ایران چه بوده است؟ شما چه توافقات و تعهداتی در این زمینه با جمهوری اسلامی ایران دارید؟ از کجا شروع کردید و چقدر تلاش کردید تا این که سهولت های صدور تذکره و پاسپورت های الکترونیک در تهران و مشهد فراهم شود و حالا هم مرحله جدید تثبیت هویت به جای صدور تذکره آغاز شده است؟
نور: این یک ضرورت شرایط کنونی است، چون تقاضای سازمان های بین المللی بوده که باید همه پاسپورت ها ماشین خوان باشند. همچنان خواست مصرانه کشور میزبان این بوده که اتباع افغانستان مقیم در ایران، سند معتبر به دست بیاورند. با توجه به این که جمعیت مهاجرین ما در ایران و پاکستان یک جمعیت میلیونی است، تصمیم بر این بود که این ها با توجه به حجم بزرگ شان، در مرحله آخر قرار بگیرند، اما ما فوری بودن این مسأله را با مرکز مطرح کردیم و خوشبختانه با همکاری و پی گیری وزارت امورخارجه، توانستیم ایران را شامل مرحله فعلی توزیع تذکره و پاسپورت الکترونیک سازیم. بر این اساس، مردم به جای این که به دنبال دریافت تذکره و پاسپورت به داخل افغانستان بروند، همان امکانات و تیم های مربوطه به ایران آمدند و برای اولین بار در تاریخ کشور، چنین سهولتی در ایران اجرایی گردید. در پاکستان هم عین برنامه است، اما تاهنوز شروع نشده و به تازگی در بعضی از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس راه افتاده، ولی ایران با وجود این که شامل این مرحله نبود، در اثر تلاش هایی که صورت گرفت، نه تنها شامل مرحله شد، بلکه قبل از این که در جای دیگری شروع شود، در اینجا استارت خورد. در چنین شرایطی، وقتی که مسأله پاسپورت ماشین خوان مطرح شد، بدون تذکره امکان پذیر نیست، به همان خاطر مسأله تذکره مطرح شد که در این بخش هم برای اولین بار است که یک تیم سیار تذکره به یک کشور خارجی سفر می کند و آن هم آغازش از ایران شد.

حالا هم بحث اجراات تثبیت هویت و هم موضوع تذکره جریان دارد. بر اساس قانون، پاسپورت ماشین خوان برای کسانی صادر می شود که تذکره داشته باشند، ولی به خاطر این که کارهای صدور پاسپورت عقب نماند، مرحله تثبیت هویت را به جای صدور تذکره آغاز کردیم تا کار صدور پاسپورت صورت بگیرد. در این بین، کسی که می خواهد صاحب تذکره شود، اوراق و اسنادش به مرکز انتقال داده شده، این اسناد در اداره ثبت احوال و نفوس بررسی شده و تذکره صادر می شود و از راه وزارت خارجه به سفارت آمده و در اختیار صاحبش قرار می گیرد و این کار کمی نیست، بلکه یک کار بسیار بزرگ است.

موضوع اصلی این است که ما فعلا حدود ۶۰۰ هزار نفر اقامت پاسپورتی داریم که صدور پاسپورت های ماشین خوان برای آن ها، اولویت اول ماست. به آن خاطر در مرحله فعلی، توصیه و اجراآت ما فقط و فقط برای کسانی است که ضرورت به پاسپورت الکترونیک دارند، زیرا بحث تذکره بیشتر یک بحث داخلی است و اینجا پاسپورت مطرح است و دلیل این که اینجا تذکره مطرح می شود، فقط به خاطر پاسپورت است. ما مجبور هستیم اولویت بندی کنیم و اولویت ما در قدم اول دانشجویان و در قدم دوم کسانی است که پاسپورت دارند و یا نیاز به پاسپورت دارند. از دیگر هموطنان عزیز خواهشمند هستیم که این مسأله را درک بکنند. به عنوان مثال یک نفر به بخش تثبیت هویت و تذکره مراجعه می کند که هیچ ضرورتی به پاسپورت ندارد و وقت دیگران را می گیرد. ما محدودیت زمانی داریم، در غیر آن، اقامت کسانی که دارای پاسپورت اند، غیرقانونی می شود، اما کسی که کارت آمایش دارد یا هیچ اسنادی ندارد، مشکلی پیش نمی آید. همین حالا و قبل از این که خدمت شما بیایم، شکایت همکاران ما این بود که با وجود این که بارها اعلام کردیم تنها کسانی که پاسپورت می خواهند برای تثبیت هویت مراجعه کنند، اما بازهم کسانی که نیازی به پاسپورت ندارند، مراجعه می کنند. باز تأکید می کنم که موضوع تثبیت هویت و صدور تذکره فقط و فقط مربوط کسانی است که پاسپورت می گیرند و از کسی که پاسپورت نمی خواهد، خواهش می کنیم که اصلا نوبت نگیرند و مراجعه نکنند. از سوی دیگر، خواهش من از مهاجرین عزیز این است که نظم پذیر شوند؛ ما کل خدمات را برای سهولت آن ها ارائه کرده ایم، بر این اساس، بدون نوبت مراجعه نکنند زیرا وقتی که بدون نوبت می آیند، کارشان انجام نمی شود، چون هر روز بر اساس ظرفیت کاری همان روز، نوبت داده شده است.

سوال: شروع روند تثبیت هویت به جای صدور تذکره، تا چه اندازه کارهای شما را سریع تر ساخته و ظرفیت های پاسخ دهی را بالا برده است؟
نور: خیلی سریع تر شده، گرچند از نقطه نظر طی مراحل تفاوت چندانی نکرده، چون بر اساس هدایتی که آمده، گفته شده کسانی که شرایط دریافت تذکره را تکمیل می کنند، بلکه تفاوتش این است که معلومات آن ها به کابل انتقال داده شده و تذکره از آنجا می آید. پاسپورت هم پس از چاپ از کابل می آید.

سوال: یک بحث هم در بخش تثبیت هویت و تذکره، افزایش ظرفیت ها در این حوزه است و خواست ها به خصوص از سوی اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور ایران این است که ظرفیت ها در این حوزه افزایش یابد.
نور: انشألله ما دنبالش هستیم، تجربه تیم تذکره هم بالا رفته و منظم تر شده اند، فقط یکی از مشکلات عمده این است بخشی از کسانی که در بخش تذکره و تثبیت هویت به سفارت مراجعه می کنند، نیازی به پاسپورت ندارند. ما از این مسائل عاجل که خلاص شویم، امیدواریم اگر نیاز باشد بتوانیم مرحله دیگری را فقط برای صدور تذکره آغاز کنیم.

سوال: یک کمیته اتباع هم در مذاکرات دو کشور وجود دارد و گفتگوها در طول ماه های گذشته جریان داشته است. یکی از مباحث جدی در این کمیته، بحث اتباع غیرمجاز افغانستانی است. مقام های اداره کل اتباع در یک مصاحبه با خبرگزاری آوا گفتند که برای ساماندهی اتباع غیرمجاز، ابتدا این اتباع باید تثبیت هویت شوند، اما در سفارت کار از کسانی شروع شده که مدارک هویتی دارند و غیرمجاز نیستند. مذاکرات در کمیته اتباع چگونه پیش می رود و بر اساس خواست آن ها، برنامه های شما چیست؟
نور: مذاکرات در این کمیته هم خیلی خوب و عالی بوده و به تفاهم های بسیار خوبی دست یافته ایم. هدف اساسی این است که اتباع افغانستان در حضور و رفت و آمدشان، همه قانون مند باشند؛ این توافق هر دو طرف است و در این چارچوب دولت افغانستان آمادگی خود را نشان داده که مطابق با امکانات خود، در این زمینه کار کند. اما وقتی شما اولویت بندی می کنید، اول باید جلو غیرقانونی شدن قانونی ها را بگیریم؛ کسانی که اقامت شان قانونی است و اگر به آن ها رسیدگی نشود، آن ها هم غیرقانونی می شوند. از سوی دیگر، بحث غیرمجازها کار ساده و آسانی نیست، زیرا مسأله حدود یک میلیون نفر است. در شرایط کنونی همکاران ما حتی بالاتر از ظرفیت موجود، مشغول کار هستند و شاید کمتر نمایندگی وجود داشته باشد که کارمندانش از همان لحظه ای که به سفارت می رسند تا دو الی سه ساعت پس از پایان ساعت رسمی کار، مشغول کارباشند. هر قدر که مردم عزیز ما منظم شوند، به همان پیمانه کارها با سرعت و دقت انجام خواهد شد.

سوال: آخرین ضرب الاجل برای تبدیل پاسپورت ها، به خصوص برای کسانی که پاسپورت های طرح خانوار دارند، چه زمانی است؟
نور: این یک پروژه بسیار کلان و کار ساده ای نیست، اما تصمیم بر این است که هرچه زودتر عملی شود. بر اساس تفاهم هایی که در کمیته امور اتباع بین دو کشور شده، آخرین ضرب الاجل برای تبدیل پاسپورت های قدیمی به الکترونیک، اوایل مهر ماه سال آینده(۱۳۹۷) است. ما مصروف این هستیم که حداقل بتوانیم به پاسپورت دارانی که اقامت شان قانون مند است، که در حدود ۶۰۰ هزار نفر می شوند، رسیدگی کنیم. همان طور که عرض کردم، بازهم همکاری مردم خود را ضرورت داریم که وقت خود و پرسونل خدمت گذار سفارت را ضایع نسازند. ما امیدوار هستیم پس از آماده شده ساختمان جدید، اجراات روزمره خود را چند برابر بسازیم.

سوال: فعلا روزانه در بخش تذکره و پاسپورت چقدر اجراات دارید؟
نور: مراجعه برای دریافت پاسپورت به آن پیمانه ای که ما آمادگی اش را داریم، نیست. ما روزانه حداقل می توانیم به امور پاسپورت های ماشین خوان ۵۰۰ تا یک هزار نفر رسیدگی کنیم، اما تاکنون مراجعین روزانه به ۲۰۰ تن هم نمی رسند. در بخش صدور و تأیید تذکره و حالا تثبیت هویت، روزنامه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ مراجعه کننده داریم، ولی در این بخش مشکل عمده همان است که خدمت شما عرض کردم. اگر مردم ما متوجه شوند و بی جهت مراجعه نکنند، باعث می شود که ظرفیت اجراات ما در بخش تذکره بالا برود. با وجود این هم ظرفیت ما در بخش تذکره روز به روز در حال بالا رفتن است.

سوال: برای افزایش ظرفیت ها در بخش تذکره و تثبیت هویت چه برنامه هایی روی دست است، آیا اعضای تیم تذکره افزایش نخواهد یافت؟ پیش از این گفته شد که شما تلاش می کنید تا با افزایش اعضای تیم سیار تذکره، این تیم ها بتوانند به شهرهای دیگر هم مراجعه کنند؟
نور: آن بحث هم دوام دارد که ما بتوانیم تیم های سیار استانی را راه اندازی کنیم، ولی در حال حاضر ظرفیتی که داریم، در داخل سفارت است و یک ساختمان جدید هم در اختیار اجراآت روزمره قرار خواهد گرفت و ما مطمئن هستیم که ساختمان جدید اجراات روزمره ما را دو سه برابر بیشتر بسازد.

سوال: قرار است که بار دیگر پاسپورت های قدیمی اقامت دار، برای دریافت اقامت جدید، تمدید گردند، در این زمینه بیشتر توضیح بدهید؟
نور: یک پروسه عاجل دیگر که به کارهای بخش قونسلی ما افزود گردید، تمدید پاسپورت های قدیمی طرح خانوار است. اقامت این پاسپورت ها تقریبا از جوزای سال ۹۵ خاتمه یافته و حالا طبق تفاهمی که در کمیته اتباع میان دو کشور صورت گرفته، قرار است اقامت این پاسپورت ها تمدید شود. چون عدم تمدید این پاسپورت ها مشکلاتی را در برخی ادارات به عنوان مثال در بانک ها و در رفت و آمدها برای مهاجرین به وجود آورده، بر این اساس قرار شده که به صورت فوری، اعتبار پاسپورت های قدیمی تمدید شود تا اقامت ها نیز تمدید گردد. در این میان اگر ما منتظر بمانیم که اول این ها پاسپورت ماشین خوان بگیرند، این موضوع در این مدت کم عملی نیست. بر این اساس، ما یک پروسه ویژه را با همکاری اداره محترم اموراتباع و مهاجرین خارجی راه اندازی می کنیم. در این پروسه چون ظرفیت سفارت برای پذیرایی از جمع بزرگ مهاجرین دارای پاسپورت های قدیمی آماده نیست، قرار است ما روند تمدید پاسپورت ها را در دو اردوگاه سلیمان خانی و گل تپه در تهران شروع کنیم، امیدواریم ظرف یک ماه بتوانیم تهران را تکمیل کرده و بعد از آن، یکی از گروه ها را به استان هایی بفرستیم که جمعیت مهاجرین بیشتری دارند، مثل اصفهان. البته این کار هم، کار ساده ای نیست و بخشی از امکانات و پرسونل ما را به خود مشغول خواهد کرد. امیدوار هستیم مهاجرین دارای پاسپورت های قدیمی که اقامت شان فعلا با همکاری قابل ستایش مقامات محترم جمهوری اسلامی ایران تمدید می شود تا دچار مشکل نشوند، این مرحله را پایان کار ندانند و از فرصت موجود استفاده کنند، به تدریج مراجعه کنند و پاسپورت های خود را به پاسپورت های ماشین خوان تبدیل نمایند. اگر مهاجرین برای تبدیل پاسپورت های خود بی توجهی کنند، باز نشود مرحله ای پیش بیاید که اقامت هرکس که پاسپورت ماشین خوان نداشت، لغو شود و آن ها دیگر این فرصت را نداشته باشند که پاسپورت خود را تعویض کنند. امیدوار هستیم مردم از این فرصت و مراعات استفاده کنند و به تدریج پاسپورت ماشین خوان بگیرند.