عبدالحکیم موسوی/ ايثار یکی از مهمترین فضایل اخلاقی است که به معنای دست شستن از منافع شخصیِ خود و اولویت دادن به دیگران می‌باشد. ما در طول تاریخ مردان و زنان ایثارگر زیادی دیده‌ایم که در جای‌جای دنیا و بخصوص سرزمین افغانستان به ایثارگری و فداکاری پرداخته‌اند.
سرزمین افغانستان از دیرباز مردمانی داشته است که به هیچ وجه در مقابل زورگویی و تجاوز آرام ننشسته و همیشه فریاد حق‌گویی و عدالت‌خواهی آنان رسا بوده است. مردم افغانستان هرجا ظلم ظالمان بر آنان فرود آمده، بدون کمترین شک و شبهه‌ای با ایثارِ جان خود به دفاع از حقیقت، دین، مذهب و وطن پرداخته و جان فشانی‌های بسیاری نموده‌اند. طبیعتا پای حق ایستادن هزینه‌هایی دارد که مردم افغانستان به خوبی این مساله را دانسته و در هر دوره‌ای از عهده‌ی پرداخت آن برآمده‌اند.
ایثارگری از والاترین درجات بخشش به حساب می‌آید. با مراجعه به کتاب آسمانی قرآن مشاهده می‌کنیم که این صفت در ردیف برجشته‌ترین صفات اهل ایمان قرار گرفته است. همچنین در روايات اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم‌السلام) از ايثار به «خصلت خوبان»، «بهترين خوبی‌ها»، «بالاترين بزرگیها»، «برترين عبادت»، «بزرگترين بزرگى» و «بالاترين مراتب ايمان» ياد شده است.
«....وَيُؤْثِرُونَ عَلَي أَنْفُسِهمْ وَلَوْ كانَ بهِمْ خَصَاصَةٌ....»، (حشر، 9). و گرچند آن چیز را برای خودشان لازم داشته باشند، دیگران را در اولویت میدارند یعنی خودشان از آن صرف‌نظر می‌نمایند تا نیاز دیگران رفع شود. مسلمین و خصوصا پیروان مکتب اهل‌بیت (ع) روحیه‌ی ایثارگری را از ائمه هدی و اصحاب خاص آنان فرا گرفته‌اند. از آن جمله می‌توان به ازخودگذشتگى اميرالمومنین (ع) در «ليلة المبيت» براى حفاظت از جان پيامبر اكرم (ص) اشاره نمود. سيره‌ی پيامبران الهى و اهلبيت (ع) نيز اينگونه بوده كه در طول زندگى با قناعتِ به حداقل امكانات، از درماندگان و ستمديدگان دستگيرى و براى آنان توشهاى فراهم مىكردند.
بنابراین در شرایط کنونی اگر کشورهای اسلامی و مسلمین ایثارگری نداشته باشند، بدون شک می‌توان گفت تاریخ اسلام را با دقت مطالعه نکرده‌اند تا از رفتارهای ائمه معصومین (ع) و اصحاب برجستۀ رسول گرامی اسلام الگو بگیرند و یار و یاور برادران و خواهران دینی و ایمانی خود باشند؛ چرا که ايثار و فداكاری به معنای پاى گذاردن بر هواى نفس است و به وارستگى از دنيا و رفع تعلقات مادى میانجامد.
انسان با مقدم شمردن ديگران می‌خواهد روح خود را از بند خواسته‌های دنيوى رها کند و برای رضای الله تبارک و تعالی از جان مال و هر چیز دیگری صرف‌نظر نماید. ايثار جانِ انسان را از تلاطم در مقابل كم و زياد زخارف دنيا حفظ مىكند و ظرف وجودى او را مىگستراند. تلطيف روح براى رسيدن به كمال و ايجاد روحيه‌ی وارستگى حاصل اين تلاش اخلاقى است.
امام صادق (ع) مىفرمايد: "حقيقت توكل ايثار (برگزيدن) است و اصل ايثار آن است كه متوكل ديگرى (يعنى خداى سبحان) را به جاى خود برگزيند (و امورش را به وى واگذارد). متوكل هنگام توكل، به حتم بايد يكى از دو امر را برگزيند و به آن توجه کند، زيرا اگر به معلولِ توكل كه فايده و منفعت توكل است توجه كند، در حجاب قرار گرفته و از خدای سبحان باز مىماند و اگر به مبدأ و علت توكل كه خداى سبحان است توجه كند، همواره با او خواهد بود و تمامى امور زندگى را به وى واگذار خواهد كرد كه اين حقيقت توكل است.
ايثار به معناى اختيار و انتخاب چيزى بر غير آن می‌باشد. و كلمه "خصاصه" که در آیه‌ی بالا به کار برده شده است به معنای فقر می‌باشد. معنای كلمه "خصاص البيت" سوراخِ خانه می‌باشد. اگر تنگ‌دستی "خصاصه" خوانده شده، به این خاطر است كه فقر قادر به پر کردن سوراخ حاجت نمی‌باشد، و برای همین است كه از آن به كلمه‌ی "خلة" نيز تعبير مىكنند.
"بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا" مصدرِ ایثار كه فعل "تؤثرون" از آن مشتق شده، به معناى برگزيدن و انتخاب كردن و ترجيح دادن است. خداوند متعال در اين آیه خطاب به عموم بشر می‌فرماید: چیزی را که گفتیم همان واقعیت می‌باشد كه رستگارى در پاکی و به ياد نمودن پروردگار است، ولی شما به دنبال پاک شدن نمی‌باشید، و بر بنیاد دعوتى كه طبیعت انسانی‌تان دارد که بشر را به تعلقات تام به دنيا و سرگرم به تعمير آن و برتری دادن آن نسبت به زندگى اخروی فرا می‌خواند، شما دنیا را به آخرت ترجیح می‌دهید.
سرزمین افغانستان از دیرباز مردمانی داشته است که به هیچ وجه در مقابل زورگویی و تجاوز آرام ننشسته و همیشه فریاد حق‌گویی و عدالت‌خواهی آنان رسا بوده است. مردم افغانستان هرجا ظلم ظالمان بر آنان فرود آمده، بدون کمترین شک و شبهه‌ای با ایثارِ جان خود به دفاع از حقیقت، دین، مذهب و وطن پرداخته و جان فشانی‌های بسیاری نموده‌اند. طبیعتا پای حق ایستادن هزینه‌هایی دارد که مردم افغانستان به خوبی این مساله را دانسته و در هر دوره‌ای از عهده‌ی پرداخت آن برآمده‌اند.
ایثارگری از والاترین درجات بخشش به حساب می‌آید. با مراجعه به کتاب آسمانی قرآن مشاهده می‌کنیم که این صفت در ردیف برجشته‌ترین صفات اهل ایمان قرار گرفته است. همچنین در روايات اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم‌السلام) از ايثار به «خصلت خوبان»، «بهترين خوبی‌ها»، «بالاترين بزرگیها»، «برترين عبادت»، «بزرگترين بزرگى» و «بالاترين مراتب ايمان» ياد شده است.
«....وَيُؤْثِرُونَ عَلَي أَنْفُسِهمْ وَلَوْ كانَ بهِمْ خَصَاصَةٌ....»، (حشر، 9). و گرچند آن چیز را برای خودشان لازم داشته باشند، دیگران را در اولویت میدارند یعنی خودشان از آن صرف‌نظر می‌نمایند تا نیاز دیگران رفع شود. مسلمین و خصوصا پیروان مکتب اهل‌بیت (ع) روحیه‌ی ایثارگری را از ائمه هدی و اصحاب خاص آنان فرا گرفته‌اند. از آن جمله می‌توان به ازخودگذشتگى اميرالمومنین (ع) در «ليلة المبيت» براى حفاظت از جان پيامبر اكرم (ص) اشاره نمود. سيره‌ی پيامبران الهى و اهلبيت (ع) نيز اينگونه بوده كه در طول زندگى با قناعتِ به حداقل امكانات، از درماندگان و ستمديدگان دستگيرى و براى آنان توشهاى فراهم مىكردند.
بنابراین در شرایط کنونی اگر کشورهای اسلامی و مسلمین ایثارگری نداشته باشند، بدون شک می‌توان گفت تاریخ اسلام را با دقت مطالعه نکرده‌اند تا از رفتارهای ائمه معصومین (ع) و اصحاب برجستۀ رسول گرامی اسلام الگو بگیرند و یار و یاور برادران و خواهران دینی و ایمانی خود باشند؛ چرا که ايثار و فداكاری به معنای پاى گذاردن بر هواى نفس است و به وارستگى از دنيا و رفع تعلقات مادى میانجامد.
انسان با مقدم شمردن ديگران می‌خواهد روح خود را از بند خواسته‌های دنيوى رها کند و برای رضای الله تبارک و تعالی از جان مال و هر چیز دیگری صرف‌نظر نماید. ايثار جانِ انسان را از تلاطم در مقابل كم و زياد زخارف دنيا حفظ مىكند و ظرف وجودى او را مىگستراند. تلطيف روح براى رسيدن به كمال و ايجاد روحيه‌ی وارستگى حاصل اين تلاش اخلاقى است.
امام صادق (ع) مىفرمايد: "حقيقت توكل ايثار (برگزيدن) است و اصل ايثار آن است كه متوكل ديگرى (يعنى خداى سبحان) را به جاى خود برگزيند (و امورش را به وى واگذارد). متوكل هنگام توكل، به حتم بايد يكى از دو امر را برگزيند و به آن توجه کند، زيرا اگر به معلولِ توكل كه فايده و منفعت توكل است توجه كند، در حجاب قرار گرفته و از خدای سبحان باز مىماند و اگر به مبدأ و علت توكل كه خداى سبحان است توجه كند، همواره با او خواهد بود و تمامى امور زندگى را به وى واگذار خواهد كرد كه اين حقيقت توكل است.
ايثار به معناى اختيار و انتخاب چيزى بر غير آن می‌باشد. و كلمه "خصاصه" که در آیه‌ی بالا به کار برده شده است به معنای فقر می‌باشد. معنای كلمه "خصاص البيت" سوراخِ خانه می‌باشد. اگر تنگ‌دستی "خصاصه" خوانده شده، به این خاطر است كه فقر قادر به پر کردن سوراخ حاجت نمی‌باشد، و برای همین است كه از آن به كلمه‌ی "خلة" نيز تعبير مىكنند.
"بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا" مصدرِ ایثار كه فعل "تؤثرون" از آن مشتق شده، به معناى برگزيدن و انتخاب كردن و ترجيح دادن است. خداوند متعال در اين آیه خطاب به عموم بشر می‌فرماید: چیزی را که گفتیم همان واقعیت می‌باشد كه رستگارى در پاکی و به ياد نمودن پروردگار است، ولی شما به دنبال پاک شدن نمی‌باشید، و بر بنیاد دعوتى كه طبیعت انسانی‌تان دارد که بشر را به تعلقات تام به دنيا و سرگرم به تعمير آن و برتری دادن آن نسبت به زندگى اخروی فرا می‌خواند، شما دنیا را به آخرت ترجیح می‌دهید.
منبع : خبرگزاری صدای افغان(آوا) قم
