نهضت عاشورا انقلابی عظیم است که با هدف احیای احکام دین و زدودن انواع انحرافات دینی و سیاسی در سال 61 هجری به رهبری حضرت امام حسین علیه‌السلام به وقوع پیوست. آن حضرت وقتی اساس اسلام را در خطر دید، همراه یاران اندک ولی باایمانِ خود، به مبارزه‌ی با یزید و سپاه سنگ‌دل او برخاست و کربلا را در روز دهم محرم سال 61 هجری به صحنه‌ی درگیری حق و باطل و روز جانبازی و فداکاری در راه دین و عقیده تبدیل ساخت.
دامنه‌‌ی تأثیر قیام اباعبدالله علیه‌السلام آنچنان بود که تا ابدیّت کشیده شد و چنان در عمق دل‌ها اثر گذاشت که همه ساله عاشقان حقیقت، دهه محرم و به ویژه روز عاشورا را روز اظهار ارادت به اسوه‌ی جهاد و آزادگی و شهادت قرار می‌دهند و به بزرگداشت خاطره‌ی این حادثه‌ی مهم تاریخ بشر می‌پردازند.
مبارزه و نحوه‌ی شهادت امام حسین(ع)
در لهوف و سایر کتاب‌های مقتل آمده است که در روز عاشورا پس از آنکه امام حسین(ع) همه‌ی یاران خود را از دست داد، بانوان را در خیمه‌اى گرد آورد و آنان را تسلى و دلدارى داد و به صبر و شکیبایى سفارش نمود و با قلبى شکسته از آنان خداحافظى کرد. حضرت، فرزندش امام زین العابدین(ع) را که در بیمارى سختى به سر مى‌برد، جانشین خویش قرار داد و با او نیز وداع کرد و آماده نبرد با دشمن شد.
امام حسین(ع) به تنهایى، ساعاتى چند با دشمن مبارزه کردند و به هر طرف حمله مى‌کردند گروهى را به هلاکت مى‌رسانید. هرگاه براى آن حضرت فرصتى به دست مى‌آمد، به خیمه‌ها بر مى‌گشتند و با حضور خود، کودکان و زنان بى پناه را تسلى مى‌دادند و بار دیگر با آنان خداحافظى مى‌کردند. شاید مقصود آن حضرت از تردد میان خیمه و میدان نبرد، براى آمادگى بیشتر بازماندگانش براى پذیرش شهادت آن حضرت بود.
در یکى از خداحافظى‌ها، فرزند شیرخوار خود را جهت سیراب کردنش به سوى دشمن آورد و از آنها تقاضاى آب براى فرزند شیرخوار خود کرد، ولى سپاه سنگ دل عمر بن سعد به فرزند ۶ ماهه او رحم نکرد و با هدف تیر قرار دادنش، وى را در آغوش پدر غرقه به خون کرد. امام حسین(ع) بدن غرقه به خون على اصغر(ع) را به خیمه برگرداند و بار دیگر به مبارزه پرداخت. آن حضرت، زخم هاى فراوانى را در میدان مبارزه متحمل شدند، تا آنکه بر اثر کثرت جراحات به زمین افتادند. در آن حال نیز دشمنان ر‌هایش نکرده و با ابزارهاى گوناگون، از جمله تیر، نیزه، شمشیر و سنگ بر بدنش ضرباتى وارد آوردند. سرانجام، آن حضرت تاب و توان از کف داد و بر خاک گرم کربلا بر زمین افتادند و آماده مهمانى خدا گردیدند. شمر بن ذى الجوشن، با قساوت تمام به سوى بدن خونین آن حضرت رفت، در حالى که رمقى در بدن شریفش بود، سر مبارکش را از قفا جدا کرد و سر بریده را به خولى اصبحى تحویل داد تا به نزد عمر بن سعد منتقل کند.
اعمال روز عاشورا
روز عاشورا که روز شهادت امام حسین علیه‌السلام و یاران باوفاى اوست، روز اندوه و غم و مصیبت ائمّه اطهار(علیهم السلام) و محبان آن بزرگواران است و بر انجام اعمال و رعایت امورى در این روز تأکید شده است، مانند:
۱. دست کشیدن از کسب و کار
شایسته است محبان آن حضرت در این روز دست از کسب و کار بکشند، نیازهاى خانه را در این روز تهیه و ذخیره نکنند، به عزادارى و نوحه سرایى بپردازند و همچون کسانى که عزیزترین افراد خویش را از دست داده‌اند، غم زده و اندوهگین باشند.
امام على بن موسى الرضا علیه‌السلام در همین باره فرموده‌اند: «هر کس در روز عاشورا، دست از تلاش براى دنیا بردارد، خداوند حاجت‌هاى دنیوى و اخروى او را برآورده مى‌سازد و هر کس که روز عاشورا، روز اندوه و غم و گریه‌اش باشد، خداوند روز قیامت را روز سرور و شادى او قرار دهد و در بهشت با دیدار ما، چشمش روشن مى‌شود و هر کس که روز عاشورا را براى خود روز برکت بداند و در آن روز براى منزل خویش اموالى را ذخیره سازد، آن اموال براى او برکتى نخواهد داشت.»
۲. تسلیت گفتن به یکدیگر
امام باقر علیه‌السلام فرموده‌اند: «شیعیان در این روز به یکدیگر تسلیت بگویند و چه بهتر که با این جمله‌ها باشد: «عَظَّمَ اللّهُ أُجُورَنا بِمُصابِنا بِالْحُسَینِ عَلَیهِ السَّلامُ، وَ جَعَلَنا وَ إِیاکُمْ مِنَ الطّالِبِینَ بِثارِهِ، مَعَ وَلِیهِ الاِْمامِ الْمَهْدِىِّ مِنْ آلِ مُحَمَّد عَلَیهِمُ السَّلامُ.» که معنی آن چنین است:«بزرگ گرداند خدا پاداش ما را در سوگواریمان بر حسین علیه‌السلام و قرار دهد خداوند ما و شما را از خون خواهانش به همراه ولیش امام مهدى از خاندان محمّد (علیهم السلام)»
۳. زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام
مرحوم «ابن قولویه»(رحمه الله) مطابق روایتى مى‌گوید: «کسى که در روز عاشورا کنار قبر امام حسین علیه‌السلام باشد و زائران را کمک کند و آب دهد، مانند کسى است که لشکر آن حضرت را سیراب کرده باشد و گویا با آن حضرت در کربلا حاضر بوده است.»
۴. هزار مرتبه لعن بر قاتلان امام حسین علیه‌السلام
هزار مرتبه بر قاتلان آن حضرت لعنت فرستاده و گفته شود: «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَینِ(علیه السلام)»
۵. خواندن هزار مرتبه سوره توحید
خواندن هزار مرتبه سوره «توحید» در این روز فضیلت فراوانى دارد. امام صادق علیه‌السلام در این باره فرموده است: «هر کس در روز عاشورا هزار مرتبه سوره «توحید» را بخواند، خداوند رحمان به وى نظر (رحمت) افکند و هر کس را که خداوند رحمان (با دیده رحمت) نظر کند، وى را مجازات نخواهد کرد.»
۶. از خوردن و آشامیدن پرهیز شود
در روز عاشورا شایسته است که از خوردن و آشامیدن بدون اینکه قصد روزه کند خوددارى کرده تا اینکه وقت عصر فرا رسد و از غذا و آب مختصرى به اندازه‌ای که مصیبت زدگان استفاده مى‌کنند، تناول کنند. مرحوم «علاّمه مجلسى» در کتاب «زاد المعاد» گفته است که بهتر است روز نهم و دهم ماه محرّم را روزه نگیرند، زیرا بنى امیه این دو روز را براى برکت و شکر بر قتل امام حسین علیه‌السلام (به عنوان ظاهرسازى) روزه مى‌گرفتند، از طریق اهل بیت علیهم السلام احادیث فراوانى در مذمّت روزه این دو روز، مخصوصاً روزه روز عاشورا نقل شده است. همچنین در این روز، از مزاح و خنده و دیگر سرگرمى‌هاى مسرّت بخش دنیوى خوددارى کنند.
۷. به یاد مصائب اهل حرم بودن در هنگام غروب
سزاوار است محبان اهل بیت علیهم‌السلام هنگام غروب روز عاشورا، به یاد مصائب فرزندان و اطفال و زنان حرم امام حسین علیه‌السلام باشند، زیرا آن هنگام از سخت ترین لحظات حرم آل پیامبر صلی‌الله علیه وآله بود. دشمنان سرمست از باده پیروزى و اجساد شهیدان روى خاک کربلا و زنان و کودکان نالان و گریان و پریشان بودند، در همان زمان دستور غارت و آتش زدن خیمه‌ها صادر شد. اطفال یتیم، زنان بى‌سرپرست و کودکان تشنه، هر کدام به سویى مى‌دویدند و در آن میان، حضرت زینب و امام زین العابدین و امّ کلثوم سلام‌الله علیها پناهگاه این مصیبت دیدگان بودند و همه غم‌ها را به دل و جان مى‌خریدند و همه دشوارى‌ها را بر خویش هموار مى‌ساختند، تا دیگران را آرام کنند. در آن غروب، مصائبی بر خاندان رسول اللّه (ص) رفت و اندوهى بر آنان فرود آمد که قابل تصور و بیان کردن نیست. مصائبى که اشک‌ها را از دیده‌ها سرازیر مى‌سازد و اعماق روح و جان را آزار مى‌دهد.
۸. سلام بر رسول خدا صلی‌الله علیه وآله و سایر معصومین
سزاوار است عاشقان و علاقمندان مکتب سالار شهیدان امام حسین علیه‌السلام در روز عاشورا برخیزند و بر رسول خدا صلی‌الله علیه وآله، علىّ مرتضى علیه‌السلام، فاطمه زهرا سلام‌الله علیها، حسن مجتبى علیه‌السلام و سایر امامان از ذریه آن حضرت علیه‌السلام سلام کنند و به این بزرگواران این مصیبت بزرگ را با دلى سوزان و اشکى روان تسلیت گویند و زیارت وارث بخوانند.
۹. خواندن زیارت عاشورا
خواندن زیارت امام حسین علیه السلام معروف به «زیارت عاشورا» در این روز ثواب فراوانى دارد. این زیارت را مى‌توان از راه دور یا نزدیک خواند و بسیار بافضیلت و یکى از کیمیاهاى سعادت است.
۱۰. خواندن مقتل
شایسته است در این روز محبان آن حضرت مقتل بخوانند و یکدیگر را بگریانند. روایت شده هنگامی که حضرت موسى علیه السلام مأمور شد به ملاقات حضرت خضر و تعلّم از او، اوّلین چیزى که در وقت ملاقات بین ایشان درباره آن صحبت شد، آن بود که از مصیبت‌های آل محمد صلی‌الله علیه وآله گفتند و بسیار گریستند.
دامنه‌‌ی تأثیر قیام اباعبدالله علیه‌السلام آنچنان بود که تا ابدیّت کشیده شد و چنان در عمق دل‌ها اثر گذاشت که همه ساله عاشقان حقیقت، دهه محرم و به ویژه روز عاشورا را روز اظهار ارادت به اسوه‌ی جهاد و آزادگی و شهادت قرار می‌دهند و به بزرگداشت خاطره‌ی این حادثه‌ی مهم تاریخ بشر می‌پردازند.
مبارزه و نحوه‌ی شهادت امام حسین(ع)
در لهوف و سایر کتاب‌های مقتل آمده است که در روز عاشورا پس از آنکه امام حسین(ع) همه‌ی یاران خود را از دست داد، بانوان را در خیمه‌اى گرد آورد و آنان را تسلى و دلدارى داد و به صبر و شکیبایى سفارش نمود و با قلبى شکسته از آنان خداحافظى کرد. حضرت، فرزندش امام زین العابدین(ع) را که در بیمارى سختى به سر مى‌برد، جانشین خویش قرار داد و با او نیز وداع کرد و آماده نبرد با دشمن شد.
امام حسین(ع) به تنهایى، ساعاتى چند با دشمن مبارزه کردند و به هر طرف حمله مى‌کردند گروهى را به هلاکت مى‌رسانید. هرگاه براى آن حضرت فرصتى به دست مى‌آمد، به خیمه‌ها بر مى‌گشتند و با حضور خود، کودکان و زنان بى پناه را تسلى مى‌دادند و بار دیگر با آنان خداحافظى مى‌کردند. شاید مقصود آن حضرت از تردد میان خیمه و میدان نبرد، براى آمادگى بیشتر بازماندگانش براى پذیرش شهادت آن حضرت بود.
در یکى از خداحافظى‌ها، فرزند شیرخوار خود را جهت سیراب کردنش به سوى دشمن آورد و از آنها تقاضاى آب براى فرزند شیرخوار خود کرد، ولى سپاه سنگ دل عمر بن سعد به فرزند ۶ ماهه او رحم نکرد و با هدف تیر قرار دادنش، وى را در آغوش پدر غرقه به خون کرد. امام حسین(ع) بدن غرقه به خون على اصغر(ع) را به خیمه برگرداند و بار دیگر به مبارزه پرداخت. آن حضرت، زخم هاى فراوانى را در میدان مبارزه متحمل شدند، تا آنکه بر اثر کثرت جراحات به زمین افتادند. در آن حال نیز دشمنان ر‌هایش نکرده و با ابزارهاى گوناگون، از جمله تیر، نیزه، شمشیر و سنگ بر بدنش ضرباتى وارد آوردند. سرانجام، آن حضرت تاب و توان از کف داد و بر خاک گرم کربلا بر زمین افتادند و آماده مهمانى خدا گردیدند. شمر بن ذى الجوشن، با قساوت تمام به سوى بدن خونین آن حضرت رفت، در حالى که رمقى در بدن شریفش بود، سر مبارکش را از قفا جدا کرد و سر بریده را به خولى اصبحى تحویل داد تا به نزد عمر بن سعد منتقل کند.
اعمال روز عاشورا
روز عاشورا که روز شهادت امام حسین علیه‌السلام و یاران باوفاى اوست، روز اندوه و غم و مصیبت ائمّه اطهار(علیهم السلام) و محبان آن بزرگواران است و بر انجام اعمال و رعایت امورى در این روز تأکید شده است، مانند:
۱. دست کشیدن از کسب و کار
شایسته است محبان آن حضرت در این روز دست از کسب و کار بکشند، نیازهاى خانه را در این روز تهیه و ذخیره نکنند، به عزادارى و نوحه سرایى بپردازند و همچون کسانى که عزیزترین افراد خویش را از دست داده‌اند، غم زده و اندوهگین باشند.
امام على بن موسى الرضا علیه‌السلام در همین باره فرموده‌اند: «هر کس در روز عاشورا، دست از تلاش براى دنیا بردارد، خداوند حاجت‌هاى دنیوى و اخروى او را برآورده مى‌سازد و هر کس که روز عاشورا، روز اندوه و غم و گریه‌اش باشد، خداوند روز قیامت را روز سرور و شادى او قرار دهد و در بهشت با دیدار ما، چشمش روشن مى‌شود و هر کس که روز عاشورا را براى خود روز برکت بداند و در آن روز براى منزل خویش اموالى را ذخیره سازد، آن اموال براى او برکتى نخواهد داشت.»
۲. تسلیت گفتن به یکدیگر
امام باقر علیه‌السلام فرموده‌اند: «شیعیان در این روز به یکدیگر تسلیت بگویند و چه بهتر که با این جمله‌ها باشد: «عَظَّمَ اللّهُ أُجُورَنا بِمُصابِنا بِالْحُسَینِ عَلَیهِ السَّلامُ، وَ جَعَلَنا وَ إِیاکُمْ مِنَ الطّالِبِینَ بِثارِهِ، مَعَ وَلِیهِ الاِْمامِ الْمَهْدِىِّ مِنْ آلِ مُحَمَّد عَلَیهِمُ السَّلامُ.» که معنی آن چنین است:«بزرگ گرداند خدا پاداش ما را در سوگواریمان بر حسین علیه‌السلام و قرار دهد خداوند ما و شما را از خون خواهانش به همراه ولیش امام مهدى از خاندان محمّد (علیهم السلام)»
۳. زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام
مرحوم «ابن قولویه»(رحمه الله) مطابق روایتى مى‌گوید: «کسى که در روز عاشورا کنار قبر امام حسین علیه‌السلام باشد و زائران را کمک کند و آب دهد، مانند کسى است که لشکر آن حضرت را سیراب کرده باشد و گویا با آن حضرت در کربلا حاضر بوده است.»
۴. هزار مرتبه لعن بر قاتلان امام حسین علیه‌السلام
هزار مرتبه بر قاتلان آن حضرت لعنت فرستاده و گفته شود: «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَینِ(علیه السلام)»
۵. خواندن هزار مرتبه سوره توحید
خواندن هزار مرتبه سوره «توحید» در این روز فضیلت فراوانى دارد. امام صادق علیه‌السلام در این باره فرموده است: «هر کس در روز عاشورا هزار مرتبه سوره «توحید» را بخواند، خداوند رحمان به وى نظر (رحمت) افکند و هر کس را که خداوند رحمان (با دیده رحمت) نظر کند، وى را مجازات نخواهد کرد.»
۶. از خوردن و آشامیدن پرهیز شود
در روز عاشورا شایسته است که از خوردن و آشامیدن بدون اینکه قصد روزه کند خوددارى کرده تا اینکه وقت عصر فرا رسد و از غذا و آب مختصرى به اندازه‌ای که مصیبت زدگان استفاده مى‌کنند، تناول کنند. مرحوم «علاّمه مجلسى» در کتاب «زاد المعاد» گفته است که بهتر است روز نهم و دهم ماه محرّم را روزه نگیرند، زیرا بنى امیه این دو روز را براى برکت و شکر بر قتل امام حسین علیه‌السلام (به عنوان ظاهرسازى) روزه مى‌گرفتند، از طریق اهل بیت علیهم السلام احادیث فراوانى در مذمّت روزه این دو روز، مخصوصاً روزه روز عاشورا نقل شده است. همچنین در این روز، از مزاح و خنده و دیگر سرگرمى‌هاى مسرّت بخش دنیوى خوددارى کنند.
۷. به یاد مصائب اهل حرم بودن در هنگام غروب
سزاوار است محبان اهل بیت علیهم‌السلام هنگام غروب روز عاشورا، به یاد مصائب فرزندان و اطفال و زنان حرم امام حسین علیه‌السلام باشند، زیرا آن هنگام از سخت ترین لحظات حرم آل پیامبر صلی‌الله علیه وآله بود. دشمنان سرمست از باده پیروزى و اجساد شهیدان روى خاک کربلا و زنان و کودکان نالان و گریان و پریشان بودند، در همان زمان دستور غارت و آتش زدن خیمه‌ها صادر شد. اطفال یتیم، زنان بى‌سرپرست و کودکان تشنه، هر کدام به سویى مى‌دویدند و در آن میان، حضرت زینب و امام زین العابدین و امّ کلثوم سلام‌الله علیها پناهگاه این مصیبت دیدگان بودند و همه غم‌ها را به دل و جان مى‌خریدند و همه دشوارى‌ها را بر خویش هموار مى‌ساختند، تا دیگران را آرام کنند. در آن غروب، مصائبی بر خاندان رسول اللّه (ص) رفت و اندوهى بر آنان فرود آمد که قابل تصور و بیان کردن نیست. مصائبى که اشک‌ها را از دیده‌ها سرازیر مى‌سازد و اعماق روح و جان را آزار مى‌دهد.
۸. سلام بر رسول خدا صلی‌الله علیه وآله و سایر معصومین
سزاوار است عاشقان و علاقمندان مکتب سالار شهیدان امام حسین علیه‌السلام در روز عاشورا برخیزند و بر رسول خدا صلی‌الله علیه وآله، علىّ مرتضى علیه‌السلام، فاطمه زهرا سلام‌الله علیها، حسن مجتبى علیه‌السلام و سایر امامان از ذریه آن حضرت علیه‌السلام سلام کنند و به این بزرگواران این مصیبت بزرگ را با دلى سوزان و اشکى روان تسلیت گویند و زیارت وارث بخوانند.
۹. خواندن زیارت عاشورا
خواندن زیارت امام حسین علیه السلام معروف به «زیارت عاشورا» در این روز ثواب فراوانى دارد. این زیارت را مى‌توان از راه دور یا نزدیک خواند و بسیار بافضیلت و یکى از کیمیاهاى سعادت است.
۱۰. خواندن مقتل
شایسته است در این روز محبان آن حضرت مقتل بخوانند و یکدیگر را بگریانند. روایت شده هنگامی که حضرت موسى علیه السلام مأمور شد به ملاقات حضرت خضر و تعلّم از او، اوّلین چیزى که در وقت ملاقات بین ایشان درباره آن صحبت شد، آن بود که از مصیبت‌های آل محمد صلی‌الله علیه وآله گفتند و بسیار گریستند.
منبع : خبرگزاری صدای افغان (آوا) قم
