سخن گذشتگان که گاه به صورت ضرب المثل بیان شده است، حاوی حکمت های پند آموزی است و ابتنا به آنها می تواند برخی واقعیت ها را آشکار کند. از جمله این سخن است که گفته اند "سالی که نکو است از بهارش پیدا است". گرچه از سال نو ماهی بیش نمی گذرد، اما رخدادهایی که در گوشه و کنار کشور بوقوع پیوسته است و سخنانی که شنیده می شود، گویای آنست که سال روان نیز مثل سال های گذشته، مردم با دشواری های زیادی مواجه خواهند بود.
گاهی در سخنان متناقضی که گفته می شود این ابهام را بیشتر می کند و این معنا را در ذهن متبادر می سازد که فرماندهان و مسئولان کشور برداشت یک دست و هماهنگ از وضعیت کنونی کشور ندارند و نمی دانند که چه رخدادهایی اتفاق خواهد افتاد.
یکی از فرماندهان نیروهای امریکایی نیز در اظهار نظری گفته بود که شبکه تروریستی داعش در شرق افغانستتان در حال نابودی است. مدتی نگذشت که گفته شد که طالبان اینک در پاره ای نقاط افغانستان همدلی بیشتری با گروه داعش نشان می دهند، و امکان نزدیکی این دو گروه بیشتر شده است علتی که بیان شده بود، که بعد از مرگ ملاعمر، کاریزمایی که طالبان به گرد او جمع می شدند وجود ندارد اختلاف داخلی طالبان باعث شده است که فرار از مرکز بیشتر شود، ازا ین جهت است که طالبان در یک ناامنی روانی به سر ببرند و خواهان پیوستن به داعش شوند.
از طرف دیگر در ماه اول بهار امسال طالبان از طرح های جنگی خود خبر دادند، عملیاتی را به نام "عمری" راه اندازی کردند که در برخی مناطق افغانستان شاهد این عملیات هستیم. در یکی از ولسوالی های ولایت جوزجان جنگ میان طالبان و نیروهای امنیتی افغانستان جریان دارد.
ولسوالی قلعه زال ولایت قندوز بدست طالبان افتاده است. این در حالیست که چند روز گذشته اعلام شد که طالبان در اطراف ولایت قندوز، شکست سختی را متحمل شده اند. این جنگ و گریزها در ولایت های شمالی کشور، چون قندوز، بغلان، فاریاب و جوزجان نشان می دهد که تمرکز جنگ در سال روان در ولایت های شمالی خواهد بود.
نا امنی های پراگنده در برخی نقاط دیگر از جمله بدخشان ادامه خواهد یافت. گزارش های جسته و گریخته ای که منتشر می شود حاکی از آنست که نبود حاکمیت دولتی باعث شده است که باندهای قاچاق مواد مخدر در برخی ولسوالی های بدخشان شکل بگیرد و برخی فرماندهان محلی مربوط حکومت را به وسوسه افگند و با قاچاقچیان دست به یک کاسه شوند.
پاره ای از گزارش ها حاکی است که غرب کشور نیز وضعیت چندان نورمالی ندارد. در هفته های گذشته خبر از عملیات موفقیت آمیز نیروهای دولتی از منطقه زیرکوه شیندند منتشر شد و گفته شد که طالبان خود را در مضیقه دیده و از آن منطقه پا به فرار گذاشته اند. خبر های خوش فرار طالبان از منطقه زیر کوه هنوز از روی آنتن رسانه ها قطع نشده بود، که اسماعیل خان در یک سخنرانی به مناسب ۲۹حمل به حکومت هشدار داد که هرات و در مجموع مناطق غرب کشور نخواهد گذاشت که تجربه قندوز تکرار شود.
البته سخنان اسماعیل خان، پرسش هایی را نیز مطرح کرده اینکه آیا غرب کشور مشکلاتی شبیه به قندوز دارد یا آن که تنها یک هشداری است که از جانب اسماعیل خان عنوانی دولت صادر شده است؟
هرچه باشد گویای این واقعیت است که متاسفانه حاکمیت حکومت هر روز محدودتر می شود. حکومت های محلی مقتدرتر می گردند. اگر روند کنونی به همین صورت ادامه پیدا کند به معنای آنست که سال جاری، سال نیکی برای حکومت و مردم افغانستان نخواهد بود.
به باور بسیاری از آگاهان، کاهش حاکمیت دولت، تنها به ظهور گروه های ضد طالبان نخواهد انجامید، بلکه زمینه های ظهور بسیاری از ناهنجاری ها را فراهم خواهد کرد. از جمله گروه هایی مافیای مواد مخدر که در گوشه و کنار این کشور حضور دارند و دست به هر جنایتی می آلایند از دزدی و قاچاق مواد مخدر گرفته تا اختطاف و آدم ربایی همه به نحوی دوباره به کشور باز خواهند گشت و زمینه های هرج و مرج بیش از پیش فراهم خواهد گردید.
آنچه مایه نگرانی است این که برای حکومت افغانستان هنوز محرز و مسلم نشده است که پایه های حکومت لرزان است و هنوز که هنوز است درک این مسئله سخت است که یک بار حکومتی ها دور هم بنشینند و اوضاع کشور را تحلیل کنند، نقاط قوت و ضعف خود را بدانند و برای جبران آن تلاش کنند.
وقتی طالبان تا دروازه های شهر قندوز می رسند یا فرماندهان سابق جهادی هشدار می دهند، این هشدارها باید جدی گرفته شود. اگر حکومت طرح و برنامه ای دارد، باید با مردم در میان گذارد تا مردم اطمینان حاصل کنند که حکومت به فکر آنها است. اگر هم حکومت ناتوان است و قادر نیست که کاری انجام دهد باز هم باید با مردم در میان بگذارد و از مردم استعانت بجوید، با مردم نزدیک شود، مردم را محرم خود احساس کنند، یکی از راه های بدست آوردن اعتماد مردم عملی شدن پروژه هایی است که معلق مانده است.
وقتی توزیع تذکره الکترونیکی، یا هر پروژه دیگر با چنین مشکلاتی مواجه می شود، اعتبار حکومت مخدوش می گردد و اتوریته حکومت به پائین ترین حد خود می رسد، شکاف میان مردم و حکومت بیشتر می شود.
حکومت اگر خواهان تقویت خود است باید این رخنه ها را پر کند، فاصله میان خود و مردم را از میان بردارد در بسا مشکلات می تواند روی کمک مردم حساب کند. وقتی حکومت نسبت به مردم بی تفاوت باشد، گرایش به سوی فرماندهان گذشته نیز افزایش پیدا می کند آنچه نتیجه می شود آنست که قدرت های محلی نفوذ دوباره خود را باز می یابند و حاکمیت دولتی کاهش پیدا می کند، ناامنی بیشتر می شود. رشته ها دوباره پنبه می گردد. ممکن است حکومت دل به چند هواپیمای بی سرنشین و یا با سرنشین خارجی ها خوش کند. اما اگر پتانسیل مردم را با خود نداشته باشد هواپیما ها هیچ کاری نخواهد توانست. لذا بدست آوردن دل مردم و یک رنگ بودن با مردم، می تواند قدرت شکست ناپذیری در اختیار حکومت قرار دهد.
گاهی در سخنان متناقضی که گفته می شود این ابهام را بیشتر می کند و این معنا را در ذهن متبادر می سازد که فرماندهان و مسئولان کشور برداشت یک دست و هماهنگ از وضعیت کنونی کشور ندارند و نمی دانند که چه رخدادهایی اتفاق خواهد افتاد.
یکی از فرماندهان نیروهای امریکایی نیز در اظهار نظری گفته بود که شبکه تروریستی داعش در شرق افغانستتان در حال نابودی است. مدتی نگذشت که گفته شد که طالبان اینک در پاره ای نقاط افغانستان همدلی بیشتری با گروه داعش نشان می دهند، و امکان نزدیکی این دو گروه بیشتر شده است علتی که بیان شده بود، که بعد از مرگ ملاعمر، کاریزمایی که طالبان به گرد او جمع می شدند وجود ندارد اختلاف داخلی طالبان باعث شده است که فرار از مرکز بیشتر شود، ازا ین جهت است که طالبان در یک ناامنی روانی به سر ببرند و خواهان پیوستن به داعش شوند.
از طرف دیگر در ماه اول بهار امسال طالبان از طرح های جنگی خود خبر دادند، عملیاتی را به نام "عمری" راه اندازی کردند که در برخی مناطق افغانستان شاهد این عملیات هستیم. در یکی از ولسوالی های ولایت جوزجان جنگ میان طالبان و نیروهای امنیتی افغانستان جریان دارد.
ولسوالی قلعه زال ولایت قندوز بدست طالبان افتاده است. این در حالیست که چند روز گذشته اعلام شد که طالبان در اطراف ولایت قندوز، شکست سختی را متحمل شده اند. این جنگ و گریزها در ولایت های شمالی کشور، چون قندوز، بغلان، فاریاب و جوزجان نشان می دهد که تمرکز جنگ در سال روان در ولایت های شمالی خواهد بود.
نا امنی های پراگنده در برخی نقاط دیگر از جمله بدخشان ادامه خواهد یافت. گزارش های جسته و گریخته ای که منتشر می شود حاکی از آنست که نبود حاکمیت دولتی باعث شده است که باندهای قاچاق مواد مخدر در برخی ولسوالی های بدخشان شکل بگیرد و برخی فرماندهان محلی مربوط حکومت را به وسوسه افگند و با قاچاقچیان دست به یک کاسه شوند.
پاره ای از گزارش ها حاکی است که غرب کشور نیز وضعیت چندان نورمالی ندارد. در هفته های گذشته خبر از عملیات موفقیت آمیز نیروهای دولتی از منطقه زیرکوه شیندند منتشر شد و گفته شد که طالبان خود را در مضیقه دیده و از آن منطقه پا به فرار گذاشته اند. خبر های خوش فرار طالبان از منطقه زیر کوه هنوز از روی آنتن رسانه ها قطع نشده بود، که اسماعیل خان در یک سخنرانی به مناسب ۲۹حمل به حکومت هشدار داد که هرات و در مجموع مناطق غرب کشور نخواهد گذاشت که تجربه قندوز تکرار شود.
البته سخنان اسماعیل خان، پرسش هایی را نیز مطرح کرده اینکه آیا غرب کشور مشکلاتی شبیه به قندوز دارد یا آن که تنها یک هشداری است که از جانب اسماعیل خان عنوانی دولت صادر شده است؟
هرچه باشد گویای این واقعیت است که متاسفانه حاکمیت حکومت هر روز محدودتر می شود. حکومت های محلی مقتدرتر می گردند. اگر روند کنونی به همین صورت ادامه پیدا کند به معنای آنست که سال جاری، سال نیکی برای حکومت و مردم افغانستان نخواهد بود.
به باور بسیاری از آگاهان، کاهش حاکمیت دولت، تنها به ظهور گروه های ضد طالبان نخواهد انجامید، بلکه زمینه های ظهور بسیاری از ناهنجاری ها را فراهم خواهد کرد. از جمله گروه هایی مافیای مواد مخدر که در گوشه و کنار این کشور حضور دارند و دست به هر جنایتی می آلایند از دزدی و قاچاق مواد مخدر گرفته تا اختطاف و آدم ربایی همه به نحوی دوباره به کشور باز خواهند گشت و زمینه های هرج و مرج بیش از پیش فراهم خواهد گردید.
آنچه مایه نگرانی است این که برای حکومت افغانستان هنوز محرز و مسلم نشده است که پایه های حکومت لرزان است و هنوز که هنوز است درک این مسئله سخت است که یک بار حکومتی ها دور هم بنشینند و اوضاع کشور را تحلیل کنند، نقاط قوت و ضعف خود را بدانند و برای جبران آن تلاش کنند.
وقتی طالبان تا دروازه های شهر قندوز می رسند یا فرماندهان سابق جهادی هشدار می دهند، این هشدارها باید جدی گرفته شود. اگر حکومت طرح و برنامه ای دارد، باید با مردم در میان گذارد تا مردم اطمینان حاصل کنند که حکومت به فکر آنها است. اگر هم حکومت ناتوان است و قادر نیست که کاری انجام دهد باز هم باید با مردم در میان بگذارد و از مردم استعانت بجوید، با مردم نزدیک شود، مردم را محرم خود احساس کنند، یکی از راه های بدست آوردن اعتماد مردم عملی شدن پروژه هایی است که معلق مانده است.
وقتی توزیع تذکره الکترونیکی، یا هر پروژه دیگر با چنین مشکلاتی مواجه می شود، اعتبار حکومت مخدوش می گردد و اتوریته حکومت به پائین ترین حد خود می رسد، شکاف میان مردم و حکومت بیشتر می شود.
حکومت اگر خواهان تقویت خود است باید این رخنه ها را پر کند، فاصله میان خود و مردم را از میان بردارد در بسا مشکلات می تواند روی کمک مردم حساب کند. وقتی حکومت نسبت به مردم بی تفاوت باشد، گرایش به سوی فرماندهان گذشته نیز افزایش پیدا می کند آنچه نتیجه می شود آنست که قدرت های محلی نفوذ دوباره خود را باز می یابند و حاکمیت دولتی کاهش پیدا می کند، ناامنی بیشتر می شود. رشته ها دوباره پنبه می گردد. ممکن است حکومت دل به چند هواپیمای بی سرنشین و یا با سرنشین خارجی ها خوش کند. اما اگر پتانسیل مردم را با خود نداشته باشد هواپیما ها هیچ کاری نخواهد توانست. لذا بدست آوردن دل مردم و یک رنگ بودن با مردم، می تواند قدرت شکست ناپذیری در اختیار حکومت قرار دهد.
مولف : سید مظفر دره صوفی
