وقتی سخن از مبارزه با تروریسم در منطقه است، نمی توان سیاست های کشورهای بزرگ جهان به ویژه ایالات متحده امریکا را از نظر دور داشت و تروریسم و مبارزه با این پدیده ی زشت را بی ربط به سیاست های این کشور دانست.
آقای اوباما رئیس جمهور امریکا در آستانه سفر به هندوستان قرار دارد. وی در مصاحبه با یک روزنامه ی هندی به جای آن که از رابطه خود با هند سخن گوید و تحکیم روابط با هندوستان را خواستار شود از تروریسم و پاکستان سخن گفته است.
او اشاره کرده است که بعد از این وجود مخفی گاه های تروریستان در خاک پاکستان قابل قبول نیست.
این سخن هر چه باشد یک معنای بدهی آن اینست که وجود تروریست ها ممکن است تا هنوز قابل قبول بوده باشد؛ اما بعد از این قابل قبول نیست.
در برابر پاسخ آقای اوباما این پرسش مطرح می شود که چرا قبل از این وجود لانه های تروریستی در خاک پاکستان مورد قبول بوده و بعد از این نیست.
پاسخ احتمالی آنست که نیروهای غربی و امریکا در حال خروج از افغانستان هستند. تا وقتی آن نیروها در داخل خاک افغانستان حضور داشتند، برای آن که حضور نیروهای غربی توجیه پذیر باشد، وجود لانه های تروریستی در خاک پاکستان ضروری پنداشته می شده حال که توجیهی لازم نیست، لانه های تروریستی نیز اهمیت استراتژیک خود برای ایالات متحده امریکا را از دست داده است.
گذشته از این، سفر آقای اوباما به هندوستان می تواند میزان علاقه مندی آن کشور به هند را نشان دهد و این هشداری باشد برای حکومت و نظامیان پاکستان که امریکا از میان دو گزینه، رابطه با هندوستان را ارجح می داند یا آن که امریکایی ها در عین زمان که می خواهد رابطه ی نزدیکی با هند داشته باشد، رابطه خود با پاکستان را کما فی السابق حفظ کند.
به باور برخی کارشناسان منطقه ای، پاکستان به دلایل آن که آبستن گروه های تروریستی در منطقه بوده و نتوانسته هماهنگ با کشورهای غربی با تروریسم مبارزه کند، اهمیت خود را در حفظ منافع غربی از دست داده است.
از سوی دیگر اهمیت پاکستان به دلیل ختم جنگ سرد، از میان رفته است. امروز نه رقیب قدرت مندی به نام شوروی وجود دارد و نه ایدئولوژی مهاجمی به نام کمونیسم که منافع امریکا را تهدید کند. لذا ختم جنگ سرد، مناسبات جدید تعامل میان کشورها ایجاد کرده و امریکا را در برابر گزینه های گوناگون قرار داده است.
این که کدام کشور می تواند بیشتر منافع امریکا را تامین کند دارای اولویت خواهد بود.
دومین مطلوبیت هندوستان برای امریکا، آنست که دارای یک حکومت پایدار، با نفوس بیش از یک میلیارد انسان است که بازار پر رونقی برای امریکا می تواند باشد.
هم چنان هند رقیب پرقدرتی در برابر چین مهاجمی نیز می تواند باشد که این نقش برای غربی ها به ویژه امریکایی ها مخفی و دور از دید نیست.
بنابراین سیاست مداران امریکایی با سبک و سنگین کردن هند و پاکستان، طبیعی است که گزینه ی هند را مطلوب بدانند و رابطه با آن کشور را ترجیح دهند. اگر آقای اوباما بر مبارزه با تروریسم در خاک پاکستان تاکید می کند، معنای آن اینست که نمی خواهد یکی از کشورهای مهم متحد او دچار ناامنی شود و احتمالا منافع امریکا را با خطر مواجه کند.
رئیس جمهور امریکا همچنان تاکید کرده است که عوامل حادثه ممبئی(۲۰۰۸) نیز باید محاکمه شوند و به جزای عمل خود برسند. این در حالی است که حوادث ممبئی به یکی از گروه های افراطی پاکستان نسبت داده شده و استخبارات آن کشور متهم شده است که در تسلیح و تجهیز آن گروه دست داشته است.
این همه، می رساند که امریکا ترجیح می دهد که کفه سیاست خارجی خود را به نفع هندوستان سنگین ترکند.
نکته دیگری که ممکن است مد نظر آقای اوباما باشد و مبارزه با تروریسم در خاک پاکستان را عمده دیده، آنست که تروریسم در خاک پاکستان باعث شده است که حکومت غیر نظامی از اتوریته لازم برخوردار نشود.
نا پایداری حکومت های غیر نظامی می تواند زمینه های بروز خشونت را بیشتر کند. خشونت ها تا آنجا دامن گیر پاکستان شود که گروه های افراطی بر سر کار آیند. با توجه به این که، پاکستان یکی از کشور های اتمی منطقه است؛ در صورت وجود لانه های تروریسم در پاکستان می تواند منافع غرب و امریکا را دچار مخاطره سازد.
گرچه محور مذاکرات دو حکومت هنوز آشکار نشده است اما بی گمان یکی از محورهای گفت وگوی دو کشور، مبارزه مشترک با تروریسم در منطقه و تحت فشار قرار دادن پاکستان برای مهار آن باشد.
ارتش پاکستان در سال های اخیر همواره از گروه های تروریستی برای رسیدن به اهداف خود در هندوستان و افغانستان استفاده ابزاری کرده و در نتیجه خطر جدیی را برای ارتش و در مجموع پاکستان به وجود آورده است.
یکی از نتایج استفاده ابزاری، قوت گرفتن تروریسم در خاک پاکستان و حمله به مناطق استراتژیک پاکستان بوده است. حمله به مدرسه نظامی پشاور در ماه گذشته، بیش از صد و بیست نفر را کشته و زخمی کرد.
ممکن است تداوم سیاست های ارتش پاکستان منجر به حملات بیشتر علیه حکومت و نیروهای نظامی آن کشور شود. بنابراین تاکید اوباما بر مبارزه با تروریسم به معنای تایید اقدامات ارتش پاکستان در راستای مبارزه با تروریسم می تواند تلقی گردد.
به هر حال شاید یکی از آرزوهای مردم منطقه ی درگیر با تروریسم، آن باشد که غربی ها و به ویژه امریکا مواضع روشن و قابل فهمی در رابطه با تروریسم در پیش گیرند. آنچه که مایه تاسف و گاه تاثر می شود آنست که مواضع امریکایی ها در سالهای گذشته چندان روشن نبوده، همیشه این ابهام وجود داشته است که چرا مقامات امریکایی چنین مواضع مبهمی در قبال تروریسم داشته است، از یک طرف امریکا تروریسم را خطر جدی اعلام می دارد از سوی دیگر به تجهیز و تسلیح برخی نحله های آن می پردازد.
آقای اوباما رئیس جمهور امریکا در آستانه سفر به هندوستان قرار دارد. وی در مصاحبه با یک روزنامه ی هندی به جای آن که از رابطه خود با هند سخن گوید و تحکیم روابط با هندوستان را خواستار شود از تروریسم و پاکستان سخن گفته است.
او اشاره کرده است که بعد از این وجود مخفی گاه های تروریستان در خاک پاکستان قابل قبول نیست.
این سخن هر چه باشد یک معنای بدهی آن اینست که وجود تروریست ها ممکن است تا هنوز قابل قبول بوده باشد؛ اما بعد از این قابل قبول نیست.
در برابر پاسخ آقای اوباما این پرسش مطرح می شود که چرا قبل از این وجود لانه های تروریستی در خاک پاکستان مورد قبول بوده و بعد از این نیست.
پاسخ احتمالی آنست که نیروهای غربی و امریکا در حال خروج از افغانستان هستند. تا وقتی آن نیروها در داخل خاک افغانستان حضور داشتند، برای آن که حضور نیروهای غربی توجیه پذیر باشد، وجود لانه های تروریستی در خاک پاکستان ضروری پنداشته می شده حال که توجیهی لازم نیست، لانه های تروریستی نیز اهمیت استراتژیک خود برای ایالات متحده امریکا را از دست داده است.
گذشته از این، سفر آقای اوباما به هندوستان می تواند میزان علاقه مندی آن کشور به هند را نشان دهد و این هشداری باشد برای حکومت و نظامیان پاکستان که امریکا از میان دو گزینه، رابطه با هندوستان را ارجح می داند یا آن که امریکایی ها در عین زمان که می خواهد رابطه ی نزدیکی با هند داشته باشد، رابطه خود با پاکستان را کما فی السابق حفظ کند.
به باور برخی کارشناسان منطقه ای، پاکستان به دلایل آن که آبستن گروه های تروریستی در منطقه بوده و نتوانسته هماهنگ با کشورهای غربی با تروریسم مبارزه کند، اهمیت خود را در حفظ منافع غربی از دست داده است.
از سوی دیگر اهمیت پاکستان به دلیل ختم جنگ سرد، از میان رفته است. امروز نه رقیب قدرت مندی به نام شوروی وجود دارد و نه ایدئولوژی مهاجمی به نام کمونیسم که منافع امریکا را تهدید کند. لذا ختم جنگ سرد، مناسبات جدید تعامل میان کشورها ایجاد کرده و امریکا را در برابر گزینه های گوناگون قرار داده است.
این که کدام کشور می تواند بیشتر منافع امریکا را تامین کند دارای اولویت خواهد بود.
دومین مطلوبیت هندوستان برای امریکا، آنست که دارای یک حکومت پایدار، با نفوس بیش از یک میلیارد انسان است که بازار پر رونقی برای امریکا می تواند باشد.
هم چنان هند رقیب پرقدرتی در برابر چین مهاجمی نیز می تواند باشد که این نقش برای غربی ها به ویژه امریکایی ها مخفی و دور از دید نیست.
بنابراین سیاست مداران امریکایی با سبک و سنگین کردن هند و پاکستان، طبیعی است که گزینه ی هند را مطلوب بدانند و رابطه با آن کشور را ترجیح دهند. اگر آقای اوباما بر مبارزه با تروریسم در خاک پاکستان تاکید می کند، معنای آن اینست که نمی خواهد یکی از کشورهای مهم متحد او دچار ناامنی شود و احتمالا منافع امریکا را با خطر مواجه کند.
رئیس جمهور امریکا همچنان تاکید کرده است که عوامل حادثه ممبئی(۲۰۰۸) نیز باید محاکمه شوند و به جزای عمل خود برسند. این در حالی است که حوادث ممبئی به یکی از گروه های افراطی پاکستان نسبت داده شده و استخبارات آن کشور متهم شده است که در تسلیح و تجهیز آن گروه دست داشته است.
این همه، می رساند که امریکا ترجیح می دهد که کفه سیاست خارجی خود را به نفع هندوستان سنگین ترکند.
نکته دیگری که ممکن است مد نظر آقای اوباما باشد و مبارزه با تروریسم در خاک پاکستان را عمده دیده، آنست که تروریسم در خاک پاکستان باعث شده است که حکومت غیر نظامی از اتوریته لازم برخوردار نشود.
نا پایداری حکومت های غیر نظامی می تواند زمینه های بروز خشونت را بیشتر کند. خشونت ها تا آنجا دامن گیر پاکستان شود که گروه های افراطی بر سر کار آیند. با توجه به این که، پاکستان یکی از کشور های اتمی منطقه است؛ در صورت وجود لانه های تروریسم در پاکستان می تواند منافع غرب و امریکا را دچار مخاطره سازد.
گرچه محور مذاکرات دو حکومت هنوز آشکار نشده است اما بی گمان یکی از محورهای گفت وگوی دو کشور، مبارزه مشترک با تروریسم در منطقه و تحت فشار قرار دادن پاکستان برای مهار آن باشد.
ارتش پاکستان در سال های اخیر همواره از گروه های تروریستی برای رسیدن به اهداف خود در هندوستان و افغانستان استفاده ابزاری کرده و در نتیجه خطر جدیی را برای ارتش و در مجموع پاکستان به وجود آورده است.
یکی از نتایج استفاده ابزاری، قوت گرفتن تروریسم در خاک پاکستان و حمله به مناطق استراتژیک پاکستان بوده است. حمله به مدرسه نظامی پشاور در ماه گذشته، بیش از صد و بیست نفر را کشته و زخمی کرد.
ممکن است تداوم سیاست های ارتش پاکستان منجر به حملات بیشتر علیه حکومت و نیروهای نظامی آن کشور شود. بنابراین تاکید اوباما بر مبارزه با تروریسم به معنای تایید اقدامات ارتش پاکستان در راستای مبارزه با تروریسم می تواند تلقی گردد.
به هر حال شاید یکی از آرزوهای مردم منطقه ی درگیر با تروریسم، آن باشد که غربی ها و به ویژه امریکا مواضع روشن و قابل فهمی در رابطه با تروریسم در پیش گیرند. آنچه که مایه تاسف و گاه تاثر می شود آنست که مواضع امریکایی ها در سالهای گذشته چندان روشن نبوده، همیشه این ابهام وجود داشته است که چرا مقامات امریکایی چنین مواضع مبهمی در قبال تروریسم داشته است، از یک طرف امریکا تروریسم را خطر جدی اعلام می دارد از سوی دیگر به تجهیز و تسلیح برخی نحله های آن می پردازد.
مولف : سید مظفر دره صوفی
