غلام رضا سادات: په وروستیو څو ورځو کې د ازبکستان د امنیتي ځواکونو او د قراقلپاکستان د خودمختاره ولایت د خلکو ترمنځ د سختو نښتو په نتیجه کې مظاهرې او سیاسي کړکېچ په دې سیمه کې لسګونه کسان مړه او ژوبل کړي دي. البته دا انديښنې هغه وخت لاپسې زياتيږي چې د وضعيت په خرابولو کې د لويديځو هيوادونو په ځانګړې توګه د امريکا ښکاره او پټ لاسوهنه او همدارنګه د سيمې د هيوادونو په تېره بيا د افغانستان پر وضعيت يې اغيز وڅيړل شي.

قراقلپاکستان د ازبکستان په شمال لوېدیځ کې یوه صحرايي سیمه ده چې په کې د قراقلپاک پر توکمونو سربېره د قزاق، ترکمن، قرغز او اوغوز قومونه هم ژوند کوي، چې دا ټول د مرکزي حکومت د نه پاملرنې له امله دي شکایت کوي.
 
قراقلپاکس د ژبې او کلتور له پلوه قزاقانو ته ډیر نږدې دي، او قراقلپاکستان د 1924-1930 کلونو په اوږدو کې د قزاقستان د شوروي سوسیالیستي جمهوریت یوه برخه وه.
 
په طبیعي توګه، په دې حساسه سیمه کې د جګړې د اور ته لمن وهلو لپاره قومي عوامل کارول شوي دي. په قراقلپاکستان کې اوسنۍ پېښې په منځنۍ اسیا کې د یوې نرمې توکمیزې کودتا د ترسره کولو د یوې هڅې په توګه ارزول کېدای شي، هغه څه چې پخوا په تاجکستان، قرغزستان او د منځنۍ اسیا په نورو خپلواکو جمهوریتونو کې وشول، له دې توپیر سره چې اوس امریکا او لوېدیځ جدي دي.
 
امریکا او غربي هیوادونو تل د خپلو سیاسي او مغرضو اهدافو د پرمخ بیولو لپاره د بشري حقونو، د بیان ازادۍ او د اقلیتونو د حقونو او په هیواد کې د اکثریت جوړونې په څیر وسایل کارولي دي او د نفاق اور ته لمن وهي. امريکا او لويديځ د ډيموکراسۍ او د بيان د ازادۍ په پلمه د قومي ډلو تر منځ اختلافاتو ته لمن وهې او نامعلومو ډلو ته يې تجهيزات ورکوي او په پای کې يې داخلي جګړې پيلوې او د نړۍ ډېر هېوادونه يې په ځانګړې توګه په منځني ختيځ کې بېوزلي کړي.
 
په اوسني حالت کې چې په اوکراین کې د روسیې د پوځي عملیاتو له پیل سره د نړۍ د قدرتونو ټکر نوي پړاو ته داخل شوی، په منځنۍ اسیا کې د ملتپالو او بېلتون غوښتونکو ډلو خوځښتونه چې اکثره دغه هېوادونه هم د ډله ییز امنیت د سازمان غړي دي. د لویدیځو هیوادونو پام ځانته اړولی دی.  د سیاسي کارپوهانو په وینا د قرقلپاکستان په خودمختاره ایالت کې د وروستیو ناکراریو او تاوتریخوالي د پردې تر شا د امریکا او لویدیځ لاسونه دي.
 
له بلې خوا هغه څه چې ښکاره دي دامريکا په جنايتکار تاريخ کې د استکبار د موخو لپاره د ولسونو د توکميزو او مذهبي احساساتو ملاتړ او سپکاوی د دغه هېواد د تفرقې او استعمار له سياستونو څخه دی .
 
پوهان په دې باور دي چې که په دې خودمختاره جمهوریت کې سیاسي کړکېچ او ناکرارۍ دوام وکړي، نو امریکا به خامخا لا زیاته او ښکاره مداخله وکړي او د دې سیمې د بېلتون غوښتونکو خوځښتونه به د استبدادي اهدافو او د بشري حقونو تر پلمې لاندې وکاروي. ازادي او ډیموکراسي به په سیمه کې د تلپاتې داخلي جګړې او د بې اتفاقۍ او ترهګرۍ تخم وګرځي.
 
دا په داسي حال کي ده چي پرون د افغانستان له خاورې څخه د ازبکستان پر لور څو توغندي وتوغول شول، چې پېښې یې خامخا په مهمو سیمه ییزو مسایلو او په سیمه کې د امریکا او لویدیځ له خوا د افراطي ډلو له تمویل او تجهیز سره تړاو لري.
 
البته تر ټولو د اندېښنې وړ خبره دا ده چې په منځنۍ اسيا کې د تاوتريخوالي او ناکرارۍ په دوام او په دې سيمه کې د امريکا او لوېديځ په مداخلې سره د منځنۍ اسيا په هېوادونو کې د ترهګرۍ د ودې او پياوړتيا او د لا ناکرارۍ امکان شته.