سازمان ملل او د افغانستان مسآله

امر الله صالح؛ د ملی امنیت مخکنی رییس، د سازمان ملل د شبیه سازی ناسته کی، ددی سازمان د شورا د کارونو څخه په افغانستان کی انتقاد وکړ. <br />
ښاغلی صالح اضافه کړ چی د نړی سرنوشت د ۵ قدرتونو په لاس کی دی چی د آخری کلو ۷۰٪ جنګونه په نیابتی شکل او مستقیم توګه مدیریت کړی دی او تمویل کړی دی او یا مصارف یی په غاړه اخیستی دی.<br />
هغه د شوروی د تیری په اړه پر افغانستان باندی وویل چی افغانستان د سازمان ملل د امنیت د شورا د غړو او د قربانیانو څخه دی. <br />
ښاغلی صالح وویل چی د ۱۹۷۹ کال څخه بیا د طالبانو تر سکوت پوری، د سازمان ملل د امنیت شورا یو پدیده د ان جی اوها په نامه په افغانستان کی منځ ته راوړه چی د هغه په اساس د ان جی اوها قدرتمنده سو او نظام ضعیف سو. <br />
هغه اضافه کړ: د سازمان ملل د ۸۰ او ۹۰ لسیزه کی د افغانانو په افکارو سره پر دی موضوع باندی باور وکړ چی دولت بد دی او دهغه بغیره ښه دی چی د هغه په اساس د افغانستان یو نسل د ان جی اوها پر محور باندی راټول سو چی په دی اساس نظام ضعیف سو او ان جی اوها قدرمنده سو. <br />
د ښاغلی صالح په وینا سازمان ملل متحد په دوه بخشه کی، د سولی په راوستلو او بیا جوړونی په افغانستان کی ناکام دی. <br />
دا په داسی حال کی دی چی د کارپوهانو په باور، ښاغلی صالح د سازمان ملل د نقد عملکرد په برخه کی په افغانستان کی، یواځی نه دی. ډیر ناظران باور لری چی د افغانستان د امنیت بحرانی او خراب وضعیت، هغه مشکل نه دی چی یواځی د سازمان ملل لخوا اندیښنه ورته وسی او د فوری توجه وړ وګرځی. دا بحران، د ۱۵ کالو غلط مدیریت له مخی د ځینو سازمانونو لکه ملل متحد کی ریشه لری. هغه سازمانونه چی د وخت په تیریدو سره د افغانستان د سیاسی، اقتصادی، اجتماعی او امنیتی بحرانو د مدیریت څخه لاس اخیستی دی او ځای یی د بین المللی قدرتونو ته پریښی دی. <br />
تحلیلګران وایی چی دا سازمان په دی برخه کی په منفعلانه ډول سره عمل کړی دی چی په ډیرو مواردو کی، د نمونی په عنوان د خراب جنایتونو تر څنګ ضد بشری کارونه لکه مسلح تروریستان د پاکستان د مستمر مداخلاتو په واسطه او د منطقی د رژیمو په مرستی سره په افغانستان کی د فعال تروریزم څخه، په اسانی سره عبور کړی دی او په یو ساده سکوت سره اکتفا کړی دی. <br />
دا په داسی حال کی دی چی دا سازمان، ډیر امکانات او قدرتمنده پتانسیلونه درژیمونو د تحریم لپاره چی د تروریزم سره مرسته کوی لکه پاکستان، سعودی عربستان، امارات او...، د تروریستانو د مالی او تسلیحاتی منابع تامینولو درول اود محدودیت اعمالولو او تحریمونو اعمالولو اختیارات په لاس کی لری؛ خو په دی کلو کی د خپل اختیاراتو څخه په لږه اندازه هم استفاده نه دی کړی. <br />
پوهان په دی برخه کی وایی چی د نمونی په عنوان، د سازمان ملل د امنیت شورا ښه پوهیږی چی پاکستان، اصلی او کلیدی نقش د بین المللی تروریزم په ملاتړ کی په افغانستان کی لری او که د بین المللی درانده انزوا او تحریمونو سره مخ سی او تنبیه سی، بی له شکه په آخر کی به مجبوره سی، مسؤولانه عمل وکړی او د افغانستان څخه لاس واخلی او د بین المللی قواعدوپه اساس، د مرزونو د امنیت او غیری مداخلانه اصول په اړه وفادار پاته سی. <br />
د نظامی چارو پوهان هم باور لری چی د تسلیحاتو د تامین په برخه کی اود افغانستان د تروریستانو په مالی غوښتنو کی هم سازمان ملل متحد او بالخصوص د امنیت شورا خپل مسؤولیتونه ترسره کړی نه دی. دا په داسی حال کی دی چی ددی سازمان د امنیت شورا، هر یو د لویو قدرتونو څخه په نړی کی دی او په بل برخه کی، هغه وخت چی ګټی یی د خطر سره مخ سی او یا حیاتی منافع یی د تسلیحاتی او نظامی تجهیزاتو د ډلو او مسلح ګروهونو څخه تضمین کیږی، په سرعت سره د عمل ډګر ته راوځی د سریع او صریح قطعنامی په صدور سره، لازم حقوقی او اجرایی تمهیداتوپه دی برخه کی منځته راوړی؛ خو د افغانستان د امنیتی ځواکونو په برخه کی، په دی علاوه چی لږ تر لږه دری غړی د امنیت د شورا د پنځه غړو څخه، مستقیمآ په افغانستان کی نظامی ځواک لری او د هیواد امنیتی مسایلو سره مخ دی، دا شورا خپل معمول مسؤولیت هم په دی برخه کی نه دی عملی کړی.
د صاحب نظرانو په باور، دا مسایل، ددی سازمان نقش د افغانستان په بحران کی تر پوښتنی لاندی راولی او د ابهام سره مخ کوی. <br />
د ناظرانو په باور، البته دا کار، د هر څه نه مخکی ددی سازمان انفعال او عمل قبلونی د لویو قدرتونو په وړاندی ښیی چی ددی سازمان پر هر برخی باندی سایه اچولی دی. <br />
ددی حقیقت درک، سخت نه دی. لوی قدرتونه شکاره کړی دی چی هر وخت چی زړه یی وغواړی سازمان ملل دیو مشروع وسیلی په توګه استفاده کوی او که ددی کار سریع امکان هم نه وی- د هغه په شان چی په عراق کی منځته راغله- بی اعتنا ددی سازمان نقش او جایګاه، د یو جانبی په شکل اقدام کوی. <br />
په دی حساب سره، ددی په اړه چی دا سازمان په افغانستان کی هم کمرنګه سی ځینی علتونه سته لکه لوی قدرتونه، داخل دی او دا د تاسف او ناامیدی لرونکی دی؛ ځکه چی دا ددی باعث ګرځی د سازمان ملل نقش دیو بشردوستانه او بی صلاحیته قدرت په شکل تقلیل پیدا کړی.