کله چی د قدرت په ویشلو په وخت کی خلک د قومی په اساس کی خبری کولی ځینی پوهان دغه خبرونه یی نقد کاوه او دا ویله چی د قومی حکومت لکه کوږ باز مقصد ته نه رسیږی او نسی کولای چی په داسی شعارونه یو هیواد ودان کی.

کله چی د قدرت په ویشلو په وخت کی خلک د قومی په اساس کی خبری کولی ځینی پوهان دغه خبرونه یی نقد کاوه او دا ویله چی د قومی حکومت لکه کوږ باز مقصد ته نه رسیږی او نسی کولای چی په داسی شعارونه یو هیواد ودان کی.
داسی تفکر او کتنه د هیڅ سیاسی فلسفو سره نه دفاع کیږی او له دغی شعار څخه عدالت د باندی نه راځی ځکه دا شعار پخپله د بی عدالتی معیار دی.
اکثر خلک دا پیش بینی کاوه چی فکر که بیا هم سمه ظاهر لری منګر کله چی عملی سی د هغی څخه بوی ځی او د بی عدالتی شکافونه او ستونزی د خلکو په مابین کی جوړوی او د اجتماع زمینه برابروی.
دغه فکری زمینی سبب سو چی د ۲۰۰۱ د بن په غونده کی یو حکومت د دموکراسی په نوم اود قومی په خمیر مایه کی تایید او تصویب وکی چی کرزی د هغو په سر کی ولاړ دی.
د هغی وخت چی دغه حکومت جوړه سو دا تصور تیار وو چی حکومت خپل مرګه د خپلی لاس کی جوړوی.هر حکومت چی بی عدالتی و کی خراپیږی. منګر څوک دغی خبرونه ته یی غوښ نه نیوله.
دوی داسی فکر کاوه کله چی قدرت لاس ته راوړل تر پای پوری به قدرت د دوی په لاس کی وی. کله چی جکومت ځانته قومی ظاهر بدل کړل، د اساسی قانون کی هم لاس ورواچول د قدرت خاوندان قانون یی د قوم په ګټه تفسیر کړل.
د هیواد د سیاق پارلمان په داسی حال کی جوړه سوه. ښاغلی کرزی چی بی له قومی شی فکر یی نه وو کړی او بی له خپلی قوم هم بل شی په دیماغ کی یی نه وو او کوښښ وکی چی ټوله دموکراتیکی او قانونی نهادونه یی د رنګو خلاص وکی او قومی نهادونوته رنګ ورکړی.
هغه کارونه چی د ولسی مشر د ټاکلو ډپاره کړی دی هیڅ کله نه هیریږی او داسی نهادونه لکه قزلباشونه، د هزارګانو اتحادیه اود ساداتو اتحادیه اوداسی نور اتحادیه ګانی ټول د قومی رنګونو څخه او قوم ګرایی څخه ډک وو چی په پای کی هم د هغه د انتخاباتو چی د تقلوبو څخه ډک وو جوړه سو او ومولیدل چی څومره لویه مصیبت زمونږ پر هیواد باندی راغلل.
د قومی رهبران خپل په ځای کی بیده وو او د کرزی د قومی شعارونه یی اوریدل او چپ وو ځکه چی دوی نه غوښتل چی هغه شیان چی د دوی په لاس کی راغلی دی د دوی د لاسه ووځی. دوی په دغه خوشاله وه چی په حکومت کی د سیاسی قدرت په بدنه کی یوځای ځانته خلاص کړی دی او د هیواد په سیاست کی یو لاس لری. د قدرت خواږه داسی د دوی عقل یی وړی وو چی خیال هم نه کاوه چی یو وخت به د دوی حضور نه تنها د عدالت دپاره نه دی بلکی د عدالت د وژنه دپاره به استعمالیږی.
د قدرت طلب داسی د دوی زرونه یی تړلی وو چی هر څوک چی انتقاد کاوه په سیاسی تورونه دوی ته اتهام ورکوله اوچپ یی کاوه.
منګر د وخت په تیرودونکی نوی مطلبونه ثابته کړل بی حسابه قدرت او بی له یو سمه اندیشنه دوام نه لری او نه سی کولای چی د قومی حکومت خراپکاری پټه کړی. د بی عدالتی په پآی کی د دوی لمن به نیسی او نن ورځ دوی د لحد قدرت سرپورته کړی دی او ګوړی چی هغه شیان تر اوسه پوری چی دوی ځان خوشاله کړی وو عدالت نه دی.
د میانه اسیاد برق دانتقال د تصویبول د سالنګ څخه د افغانستان د قومی حکومت کی داسی ضربه د رهبرانو پر سر باندی وغورځول چی دوی د درانه خوب څخه پاڅیدل. تر اوسه لاهم نه دی معلوم چی ایا دوی د خپلی د باورونه او تفکراتو باندی ولاړ دی او که یوازی د برق انتقال یی غیرعادلانه منلی دی او پر هغه باندی اعتراضونه کړی دی. په زرګونو کسان د عدالتخواهی میدان ته راغلی دی او غواړی چی برق د بامیان څخه و مرکزی منطقوته ولاړ سی او ټوله په دغه اجتماعی عدالت باندی ټینګار کوی.باید د قومی رهبران و دغی ته متوجه سوی وی جی قدرت ته په بلکه سترګه ووګوری او خپلی فکر کی یوځل بیا بدله کړی.
که بیا هم د عدالت خواهی جنبش یو مثبته ګام دی، منګر دا یوازی یو ګام دی. هغه شی چی قومی رهبران هغه نه پوهیږی او یا ځان په ناخبری وهلی دی دا دی چی د حکومت پایی سست دی او استواره نه دی.
که دغه حکومت پو قومیت باندی ولاړوی، داسی بی عدالتی په یو مستمر جریان باندی ادامه ورکول کیږی اوداسی بی عدالتی هر شپه او ورځ تکراریږی .
دروشنایی جنبش که بیا هم د هغه نامیدولس دپاره یو مثبته ګام او نیک مرغی دی. اما دغه جنبش هغه وخت به منزل ته رسیږی چی یو عادلانه حکومت ولری.
کله چی د یوحکومت پایی داسی سسته او ناصواب ایښیدل سوی وی چی نسی کولای دعدالت بوټی په ځان باندی لویه کړی دغه جنبش به منزل ته نه رسیږی او ماتیږی به ځکه اوس لاهم داسی حرکتونه جوړ سوی دی چی ښکاره کوی دغه حرکتونه د قومیت پر ښاخ باندی ولاړ دی او نه د اجتماعی عدالت او متوازن انکشاف باندی.
نو د افغانستان ولس او هغه کسان چی سبق یی ویلی دی او د هیواد ځوانانو د هر قوم او نژآد او قبیلی چی دی باید و دغی ته متوجه سی که د حکومت ساختار عادلانه وای ټوله به د هغه د ړڼا څخه استفاده او ګټه ااخلی . او که د حکومت ساختار ناعادلانه وی هیڅ چا به د هغی څخه ګټه نه اخلی او عدالت د هغی و لاس ته نه راځی نو باید دغه جنبش عدالت خواهی تعمیم پیدا وکی او تر سو چی د یو عادلانه ساختار په حکومت کی جوړه سی.