سید هاشم علوي: د بې طرفه قضاوت له مخې په افغانستان کې د امریکا د شل کلن حضور پایله له ۲۴۰ زرو څخه د زیاتو انسانانو په وژلو او د دوه تریلیون ډالرو د مصرف پرته بل څه نه دي. هغه لاسته راوړنې چې کله کله ادعا کیږي د زیانونو یوه برخه هم نه ده.

له نن څخه ۲۱ کاله وړاندې د ۲۰۰۱ میلادي کال د سپټمبر په ۱۱ مه نېټه د اسامه بن لادن په مشرۍ د القاعده ډلې له خوا د امریکا په نیویارک ښار کې د نړیوال سوداګریز مرکز دوه ګوني برجونه په نښه شول.
 
دا برید د یرغمل شوو الوتکو په واسطه د القاعدې ډلې پورې اړوندو کسانو چې زیاتره یې د سعودي تابعیت درلود، ترسره شو.
 
د معتبرو نړیوالو سازمانونو د راپور له مخې، د سپټمبر د یوولسمې له برید وروسته د بېلابېلو هېوادونو له درې زره ډېر کسان وژل شوي او د نړۍ اقتصاد ته له ۶۰ میلیاردو ډالرو ډېر زیان ورسېد.
 
په هغه وخت کې اسامه بن لادن د دغه برید لامل وپېژندل شو او د امریکا د څارګرې ادارې له خوا په کلکه تعقیب شو. په زړه پورې خبره دا ده چې د خپرو شويو راپورونو له مخې اسامه بن لادن په دې وتوانېد چې تر پنځه سوه زره امريکايي ډالرو په کم لګښت سره تر درې زره ډېر کسان مرګ ته ولېږدوي او امريکا او نړۍ ته يې له ٦٠ ميلياردو ډالرو ډېر مالي زيانونه واړوي.
 
د سپټمبر د یوولسمې له حملې وروسته د امریکا د هغه وخت جمهور رئیس جورج بوش په خپله لومړۍ وینا کې وویل: چا زموږ پر هېواد د برید جرات وکړ؟ یوه پوښتنه چې ځواب یې د نړۍ سیاست معادلې بدلې کړې.
 
له دې پېښې وروسته امریکا په یوه لنډ مهاله څېړنه کې بالاخره القاعده ډله د دې حملې سل په سلو کې مسووله وبلله او غچ یې ترې واخیست.
 
په داسې حال کې چې جورج بوش په افغانستان کې د القاعدې مشر اسامه بن لادن او د طالبانو تر ملاتړ لاندې د سپټمبر د يوولسمې د بريدونو عاملينو ته د سزا ورکولو په لټه کې و، امريکا له طالبانو وغوښتل چې هغه وسپاري. خو طالبانو دا خبره رد کړه او ویې ویل: امریکا په دې برخه کې کافي اسناد نه دي وړاندې کړي او د اسلام د احکامو له مخې به مېلمه دوی ته نه سپاري.
 
د طالبانو له خوا د امریکا د غوښتنې ردولو دغه هېواد ته دروند زیان اړولی دی. جورج بوش چې د اسامه بن لادن له نيولو نا اميده شو، سمدلاسه يې پر افغانستان د بريد لپاره تيارى پيل کړ او امريکا او متحدين يې په رسمي ډول افغانستان ته ننوتل.
 
امریکا او متحدین یې د ملګرو ملتونو د اجازې په ترلاسه کولو سره په پیل کې له ترهګرۍ او نشه یي توکو سره د مبارزې په شعار سره په داسې یوه هیواد کې د خپل شتون د دوام لپاره افغانستان ته ننوتل چې هغه مهال یې د اشغال له منلو پرته بله چاره نه درلوده. .
 
په ۲۰۰۱ کال کې افغانستان ته له ننوتلو او د پخواني امارت له سقوط وروسته امریکا او متحدینو یې ۲۰ کاله په دې خاوره کې خپل پوځي، سیاسي او استخباراتي حضور ساتلی و، خو په پاکستان کې د اسامه بن لادن له وژل کېدو وروسته د امریکايي ځواکونو د وتلو پلان جوړ شو. د افغانستان څخه، د بارک اوباما لخوا وړاندیز شوی او د ډونالډ ټرمپ په وخت کې شدت موندلی، او بالاخره د جوبایډن په وخت کې، دا پلان پرته له کومې د پام وړ پایلې پلي شو.
 
په افغانستان کې د امریکا د شل کلن حضور لګښت
 د بې طرفه قضاوت له مخې په افغانستان کې د امریکا د شل کلن حضور پایله د څه باندې ۲۴۰ زره کسانو له وژل کېدو او له دوه تریلیون ډالرو د زیاتو لګښتونو پرته بل څه نه دي. هغه لاسته راوړنې چې کله کله ادعا کیږي د زیانونو یو زر برخه نه ده.
 
په تېرو ۲۰ کلونو کې په دې جګړه کې ټولټال ۲۴۴۸ امریکايي پوځیان وژل شوي او د ناټو ۱۱۴۴ ایتلافي ځواکونو هم خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.
 
د ځینو راپورونو له مخې په دې جګړه کې ۶۹ زره افغان ځواکونو هم خپل ژوند له لاسه ورکړی او په ۲۰ کلنه جګړه کې ۷۲ خبریالان او ۴۴۴ د بشري مرستو کارکوونکي هم وژل شوي دي. البته، په دې احصایه کې هغه کسان شامل نه دي چې د ناروغیو له امله مړه شوي، خواړو، اوبو او زیربناوو ته د نه لاسرسي او د جګړې نورې غیر مستقیمې پایلې.
 
له افغانستانه د امریکا وتل، د اشرف غني تېښته او تېر کال د اسلامي امارت بیا واکمني، د دې ترڅنګ چې د امریکا او لویدیځ هیلې او هیلې د یوې عصري ډیموکراسۍ د رامنځته کولو او هم د غربي کلتور بنسټیز کول دي. په هیواد کې یې افغان ولس له خاورو سره خاورې کړ، له وړاندې یې د بدبختیو او بدبختیو ښکار شو.
 
اوس چې د سپټمبر د يوولسمې نېټې له بريدونو ۲۱ کاله تېر شوي، د بې وزلۍ، بېکارۍ او لوږې د کچې، د مهاجرت د حيرانوونکې احصايې او همدارنګه د بېلابېلو روحي او عصبي ناروغيو د پېښو په اړه د نړيوالو سازمانونو راپور وړاندې کوي. افغان ولس د سپټمبر د یوولسمې د پېښې اصلي لامل او د امریکا او لویدیځ له خوا د افغانستان د اشغال اصلي لامل ګڼل کېدای شي، چي دا نه د زغملو وړ او نه د تصور وړ دی.