آوا – ورځني کتنه: بې له شکه چې وسله وال که څه هم د حکومت نسکورول وغواړي، خو دا کار نه شي کولای. نو ولې يې خپل منځي اختلافات د يو ملت په برخليک پورې تړلي او مسئله يې قومي او مذهبي کړې؟ په داسې وخت کې چې له هیچا نه وو غوښتل چې د افغانستان د عامو شیعه ګانو او هزاره ګانو په استازیتوب له واکمن حکومت سره د جګړې پریکړه وکړي. نو که په بلخاب کې هم طالبانو ته ماتې ورکولی شي، ایا دوی فکر کړی چې د هزاره ګانو او شیعه ګانو او له حکومت سره د دوی اړیکې په قومي کولو سره څه کېږي؟

لږ تر لږه د «اسلامي امارت» د خبر له مخې، د بلخاب جګړه پای ته رسېدلې ده. لومړۍ پوښتنه دا ده چې ایا "ناکامي" د وړاندوینې وړ وه که نه. په عین حال کې، دا ممکن ډیر توپیر ونلري چې آیا دا ژر یا وروسته پیښیږي.
 
داسې ښکاري چې جنګسالارانو باید د کومې پریکړې کولو دمخه فکر کړی واي چې د دوی د "ګټلو" امکان څومره دی. پرته له دې چې د جګړې بل اړخ مشروعیت ولري.
 
دوهم فکر کول دا وو چې موږ به په پای کې څه ترلاسه کړو، که څه هم موږ جګړه وکړه او حتی که موږ وګټو. په دې برخه کې ستونزه یوازې د بلخاب په غرونو کې د یوې ولسوالۍ په توګه محدوده نه ده. بلکه دا د یو ملت برخلیک او له دولت سره د هغه اړیکه ده.
 
داسي خلک ولې خپل منځي اختلافات د يو ملت په برخليک پورې تړلي او مسئله يې قومي، مذهبي کړې؟ په داسې وخت کې چې له دوی څخه هیچا نه غوښتل چې د افغانستان د عامو شیعه ګانو او هزاره ګانو په استازیتوب له واکمن حکومت سره د جګړې پریکړه وکړي.
 
دا هغه پوښتنه ده چې د بلخاب د جبهې له ماتې وروسته لا هم شته؛ له دې توپیر سره چې دا ځل د بلخاب نه بلکې د نورو سیمو د برخلیک مسئله ده. له جګړې وروسته په سیمه کې د امنیتي، ټولنیزو او بشري حقونو د وضعیت په اړه پراخې اندېښنې شته. د هغو اشخاصو او کورنیو برخلیک به څه وي چې کیدای شي د هر دلیل لپاره، د جګړې یو اړخ ته دریدلي وي؟ ایا د پیچلي انتقام امکان شته که نه؟ هغه زرګونه کسان چې خپل کورونه، ځمکې او ژوند یې پرېښی دی، څنګه یې پالنه کېږي؟ ایا د ماتې خوړلې جبهې پاتې شوني به خپلو بریدونو ته دوام ورکړي او په دې توګه به په سیمه او ولس د دوامداره ناامنۍ او بې ثباتۍ مسئله مسلط وي.
 
په وروستیو ورځو کې طالب مشرانو په وار وار ټینګار کړی چې د بلخاب ټول خلک خوندي دي او کولای شي بېرته ژوند وکړي. مګر دا د کیسې یوازې یوه برخه ده. بله برخه بیرته بلې خوا ته ځي؛ هغه ګوند چې په منافقانه ډول یې خپلې شخصي او ډله ییزې ګټې د یوې لویې توکمیزې او مذهبي کړۍ د مشروع غوښتنو په چوکاټ کې تعریف کړې.
 
د بلخاب جګړې په داسې حال کې بل شو چې جګړه وروستۍ لاره نه وه. ځکه چې په دې کې یوازې ولس قرباني کیږي او د ملت او دولت ترمنځ متقابلې اړیکې سختې خرابیږي چې تاوان یې بیا د ولس له خوا ورکول کیږي.
 
بل ټکی دا دی چې طالبان یو سیاسي- ټولنیز- توکمیز او ایډیالوژیکي حقیقت دی. هیڅوک نشي کولی چې د استثمار، انکار پر بنسټ د تګلارو په لاره اچولو سره دا حقیقت له پامه غورځوي او د هغې د له منځه وړلو لپاره په کلکه هڅه وکړي. په افغانستان کې د طالبانو د واکمنۍ حقیقت یو بل ستر حقیقت دی چې د انکار کول یی غیر منطقي دي او ویجاړونکي پایلې لري. نو یوازینۍ لاره د خبرو اترو او تعامل لاره غوره کول دي.