رمضان ماه میهمانی خداست، ماه بندگی و نمایش بزرگ عزت، عظمت و عدل الهی که در آن، همه بندگان خدا اعم از فقیر و غنی در برابر یکی از مهم ترین آزمون های الهی در صفی واحد قرار می گیرند و کام و زبان و ذهن و ضمیر خویش را بر هرآنچه از سوی شارع مقدس بر آن مهر حرمت و ممنوعیت خورده است،‌ می بندند.
از این ماه عزیز همه ساله در افغانستان نیز با شکوه خاصی تجلیل می شود و بندگان الهی در برابر این تکلیف مقدس، حاضعانه تمکین می کنند و فارغ از مشقت هایی که ممکن است که اوضاع و شرایط زیست محیطی و یا تغییرات آب و هوایی و تصادف و تقارن این ماه مبارک با روزهای گرم و طولانی تابستان بر روزه داران تحمیل کند در برابر تکلیف الهی، با خضوع و تواضع، تسلیم می شوند.
براساس آمارهای رسمی بیش از ۹۹ درصد مردم افغانستان مفتخر به ایمان به آیین آسمانی اسلام اند و به همین دلیل، برگزاری ماه مبارک رمضان و شرکت در این میهمانی عظیم الهی، با سنت ها و رسوم اجتماعی ملی و محلی مختلفی همراه است که بر شکوه و عظمت این ماه عزیز و عظیم می افزاید.
این سنت ها از روزهای آخر ماه شعبان آغاز می شود که شامل آمادگی مردم برای برگزاری هرچه پرشکوه تر ماه میهمانی خدا می گردد.
مردم در روزهای منتهی به ماه مبارک رمضان، با خرید اقلام خاص خوراکی مانند خرما، عسل و... به استقبال این ماه می روند. بازار پخت و پز "جلبی" نیز در آستانه آغاز ماه رمضان، رونق خاصی پیدا می کند. مردم غالبا از جلبی به مثابه غذای سحری استفاده می کنند. خرما و عسل نیز معمولا در هنگام افطار مورد استفاده روزه داران در افغانستان قرار می گیرد.
علاوه بر این، در شب های ماه مبارک رمضان و در آستانه آغاز اذان مغرب، مردم با پخش خرما، شیر، حلوای مخصوص محلی و شیرینی ها خوش طعمی که محصول بومی همان شهر به حساب می آید برای روزه داران و رهگذران روزه دار، حاجات خویش را از خداوند می خواهند، روح اموات شان شاد می کنند و به نیازمندان و روزه داران فقیر، کمک می کنند.
برگزاری دوره های منظم ختم قرآن کریم در طول ماه مبارک نیز از دیگر سنت های خوب و پسندیده ای است که در طول ماه مبارک رمضان در میان مردم مسلمان افغانستان به صورت گسترده ای رواج دارد و مردم به ویژه جوانان روزه دار، با شرکت در این مراسم و برنامه ها، ایمان و تعهد خویش به تکالیف الهی را به نمایش می گذارند.
بازار فروش میوه های تازه نیز در این ماه از رونق خاصی برخوردار می شود و عرضه کنندگان میوه های شیرین و گوارای افغانستانی، سعی می کنند با عرضه بهترین و تازه ترین میوه های وطنی، خود را در لذت میهمانان عزیز خدا شریک و سهیم کنند.
در این میان، کودکان خانواده نیز که هنوز به سن تکلیف نرسیده اند، روزهایی را شریک سفره الهی می شوند و بدین ترتیب برای تمکین به این تکلیف الهی در آینده، ابراز عشق و آمادگی می نمایند.
در طول ماه مبارک رمضان همچنین بلندگوهای مساجد برادران اهل سنت، نماز مخصوص این ماه، معروف به نماز تراویح را پخش می کنند. شرکت هزاران مسلمان روزه دار در این مراسم معنوی و روحانی بر لذت و شکوه آن می افزاید.
شب های پرشکوه و عظیم قدر نیز از سوی مردم مسلمان افغانستان از نوزدهم تا بیست و سوم این ماه گرامی داشته می شود و شیعیان افغانستان از آنجایی که این لیالی عزیز و عظیم با نزول قرآن و شهادت امام اول شیعیان، امیر مؤمنان، مولای موحدان حضرت علی علیه السلام همراه است این شب ها را احیا می کنند و طی آن به نمازهای مخصوص شب های قدر، خواندن سوره های خاصی از قرآن کریم، ذکر اوراد، اذکار و ادعیه مخصوص، برگزاری مراسم سوگواری و سخنرانی می پردازند.
روزهای آخر ماه مبارک رمضان نیز از آنجایی که با لذت عبوری پیروزمندانه از یک امتحان عظیم الهی همراه است و مردم به پیشواز و شکرانه آن، به استقبال عید سعید فطر می روند، شور و شوق خاصی دارد.
بازار فروش شیرینی و کیک و میوه های خشک و تر، رونق می گیرد، مردم لباس های نو می خرند و در آخرین شب ماه مبارک نیز پس از محرز شدن رؤیت هلال، پس از سنجش فطریه روزه، به استقبال عید می روند.
روز عید با سنت های خاص افغانستانی با شور و شادی و نشاط برگزار می شود. دید و وادیدهای دوستان، کنار گذاشتن کینه ها و کدورت های گذشته، رفتن به تسلیت خانواده های صاحب عزا، پوشیدن لباس های نو، برگزاری رقص و ساز و آواز محلی و تهیه غذاهای مخصوص بومی از کارهایی است که مردم در ایام عید برای بزرگداشت از آن، برگزار می کنند.