اعتیاد کودکان به فضای مجازی سبب اختلال در آموزش، اضطراب، افسردگی و پرخاشگری آنان می‌شود

خبرگزاری صدای افغان(آوا) ـ کابل: کارشناسان امور اجتماعی در برنامه «گفتمان سازندگی؛ بررسی چالش‌ها و ارائه راهکارها» که هر هفته دو بار از سوی مرکز فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی تبیان در کابل برگزار می‌شود، در دومین نشست این هفته که روز پنج‌شنبه، ۲۱ حمل سال ۱۴۰۴ هجری شمسی برگزار شد، به بررسی آسیب‌های فضای مجازی، به‌ویژه برای کودکان، و نقش والدین در مدیریت آن پرداختند.
 
فضای مجازی (دیجیتالی) و ویژگی‌های آن

در این گفت‌وگو، ابتدا بانو مارینا احمدی، آگاه امور اجتماعی، با بیان اینکه فضای مجازی یا به‌عبارتی همان فضای دیجیتالی، به‌گونه‌ای غیرملموس و با کمک فناوری اطلاعات ایجاد شده است، اظهار داشت: افراد می‌توانند در این فضا از طریق شبکه‌های اینترنتی به ارتباط، تعامل، یادگیری، خرید، سرگرمی و اشتراک‌گذاری اطلاعات بپردازند.
به گفته او، فضای مجازی دارای ویژگی‌های متعددی است که از آن جمله می‌توان به غیرملموس بودن، جهانی بودن، تعامل‌پذیری و شبکه‌ای بودن اشاره کرد؛ به‌گونه‌ای که انسان‌ها در هر زمان قادرند با افراد متعددی از سراسر جهان به‌صورت غیر فیزیکی وارد تعامل شوند.
 
عوامل وابستگی کودکان و آثار آسیب‌های فضای مجازی (دیجیتالی) 
این آگاه امور اجتماعی با اشاره به استفاده بیش از حد از فضای مجازی، ضمن تأکید بر بهره‌برداری مثبت بزرگ‌سالان از این فضا برای ارتباط و آموزش، افزود: کودکان نیز به‌دلیل استفاده بیش از اندازه، دچار وابستگی‌های مزمن و خطرناک به فضای دیجیتالی می‌شوند.
وی عوامل وابستگی کودکان به فضای مجازی را شامل مواردی چون دسترسی آسان به اینترنت، کمبود روح عاطفی در خانواده‌ها، فقدان سرگرمی‌های مناسب فیزیکی در محیط‌های بسته‌ی زندگی آپارتمانی، و طراحی بازی‌های جذاب و دلچسب برای کودکان دانست و هشدار داد: آثار منفی این وابستگی شامل کاهش تمرکز، افت تحصیلی، اختلال در آموزش، اضطراب، افسردگی، پرخاشگری، احساس تنهایی و همچنین کاهش اعتمادبه‌نفس می‌شود.
او بدترین و بزرگ‌ترین آسیب ناشی از وابستگی به فضای مجازی را از بین رفتن مرز تمایز میان واقعیت و خیال عنوان کرد و افزود: انسان‌ها با استفاده مفرط از فضای مجازی، توانایی تشخیص مرزهای دنیای واقعی و خیالی را از دست می‌دهند و از این طریق، جدی‌ترین آسیب‌های روحی، روانی و حتی جسمی را متحمل خواهند شد.
 
روش‌های جلوگیری از وابستگی کودکان به فضای مجازی (دیجیتالی) 
بانو احمدی در ادامه، راهکارهای جلوگیری از وابستگی کودکان به فضای مجازی را شامل برگزاری دوره‌های آموزشی، ایجاد سرگرمی‌های واقعی و فیزیکی در محیط‌های گوناگون اجتماعی – چه فردی، چه جمعی و گروهی – عنوان کرد. او همچنین اظهار داشت: ورزش‌های تفریحی نه‌تنها کودکان را از فضای مجازی دور می‌کند، بلکه در سلامت روان و روحیه‌ی آنان نیز نقش مؤثری ایفا می‌نماید.
به گفته او، دید و بازدیدهای فامیلی و خویشاوندی نیز – علاوه بر آن‌که در عمل به دستور الهی برای صله‌رحم، باعث تعمیق محبت میان اقوام می‌شود – در رشد و تقویت فکری و ذهنی کودکان تأثیر بسزایی دارد و به‌عنوان یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از وابستگی کودکان به فضای مجازی شناخته می‌شود.
 
نقش والدین در مدیریت و تربیت کودکان در استفاده از رسانه‌های دیجیتالی

در ادامه‌ی گفت‌وگو، بانو معصومه نظری، آگاه مسائل اجتماعی، نقش والدین در مدیریت و تربیت کودکان هنگام استفاده از رسانه‌های دیجیتالی را در رشد یا تخریب شخصیت آنان مهم‌ترین عامل دانست و گفت: خانواده، اساسی‌ترین نهاد اجتماعی است که کودکان در آن محیط با انسان‌های گوناگونی آشنا می‌شوند.
به گفته‌ی وی، یکی از راهکارهای مناسب در تربیت کودکان در مواجهه با رسانه‌ها، افزایش بصیرت رسانه‌ای والدین است؛ چراکه آگاهی و شناخت دقیق از ابزارها و ماهیت شبکه‌های دیجیتالی و پلتفرم‌های اینترنتی–رسانه‌ای، تأثیر مستقیمی در تربیت و ارتقاء سواد رسانه‌ای کودکان دارد.
این آگاه مسائل اجتماعی، روش مؤثر دیگری در تربیت رسانه‌ای کودکان را محدودسازی و وضع قوانین مشخص برای استفاده از فضای مجازی پیشنهاد کرد و تأکید نمود: والدینی که می‌خواهند فرزندان‌شان در مواجهه با رسانه‌ها و فضای مجازی به‌گونه‌ای سالم تربیت شوند، باید برای آنان محدودیت‌های زمانی و مکانی مشخصی در نظر بگیرند.
به گفته‌ی او، نظارت بر نحوه و میزان استفاده‌ی کودکان از فضای مجازی توسط والدین، گفت‌وگوهای صادقانه پیرامون زیان‌های استفاده‌ی بیش‌ازحد، و همچنین مشارکت دادن کودکان در مراحل اجرایی محدودیت‌های وضع‌شده در محیط خانواده، می‌تواند بستر تربیتی سالمی برای استفاده از فضای دیجیتالی فراهم سازد.
 
شایان ذکر است که در این گفت‌وگو، آگاهان امور اجتماعی، ارتقاء سواد رسانه‌ای جامعه را مهم‌ترین عامل در مدیریت و تربیت سالم فرزندان از سوی والدین عنوان کرده و تأکید کردند: بر اساس تحقیقات انجام‌شده، تنها خانواده و به‌ویژه والدین هستند که می‌توانند فرزندان را در برابر هجمات ویران‌گر هرزه‌نگاری‌های فضای دیجیتالی و رسانه‌ای، واکسینه و محافظت کنند.