سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مورد رویداد اخیر مرزی با افغانستان و جان باختن شماری از شهروندان کشور، بار دیگر با تأکید بر این‌که در تاریخ مورد نظر و در محدوده ادعایی؛ نه تنها چنان واقعه‌ای رخ نداده، چه رسد به ادعاهای ناظر بر انتقال افراد به اردوگاه یا رفتارهای دور از شأن انسانی، از دولت افغانستان به خاطر عدم کنترل موثر مرز، تخلیه حداقل 54 پاسگاه مرزی بین دو کشور و ورود غیرقانونی نزدیک به 120 هزار تن از اتباع کشور در ماه‌های اخیر به ایران، اعتراض کرد.
خبرگزاری صدای افغان(آوا) ـ تهران: سید عباس موسوی در گفت‌وگویی تفصیلی در پاسخ به برخی پرسش‌ها، ابهامات و فضاسازی‌های رسانه‌های بیگانه در خصوص غرق شدن تعدادی از اتباع افغانستان در رودخانه مرزی مشترک، تأکید کرد، از اولین ساعاتی که برخی گزارش‌های خبری در رسانه‌های مختلف در این خصوص مطرح شد، بررسی سریع و دقیق حادثه در دستورکار نهادهای ذیربط قرار گرفت و همه نهادهای مرتبط، به شمول بخش‌های سیاسی و مرزی در وزارت امورخارجه، نیروی انتظامی، وزارت داخله، وزارت اطلاعات و ستاد کل نیروهای مسلح ایران بسیج شدند تا یک ارزیابی جامع در این خصوص به دست آید و حقایق روشن شود.
موضوع ساختگی
بر این اساس، به گفته وی، اولا به لحاظ واقعیات عینی، بر اساس گزارش‌های تایید شده که از مرزبانی جمهوری اسلامی ایران دریافت شده، در تاریخ مورد نظر و در محدوده ادعایی؛ نه تنها چنان واقعه‌ای رخ نداده و مواجهه‌ای از هیچ نوع میان نیروهای جمهوری اسلامی ایران با اتباع افغانستان رخ نداده، چه رسد به ادعاهای ناظر بر انتقال افراد به اردوگاه یا رفتارهای دور از شأن انسانی، بلکه در آن زمان به دلیل شرایط خاص جوی در منطقه، حتی هیچ‌گونه ورود اتباع افغانستان به خاک ثبت نشده است.
سید عباس موسوی با اشاره به این‌که در ماه‌های اخیر، با توجه به شیوع بیماری کرونا و با هدف دور نگاه داشتن مرزبانان از خطر ابتلا به ویروس کرونا، بر اساس دستورهای ابلاغ شده مرزبانی، ایران هیچ اردوگاهی در مناطق مرزی به صورت دایر ندارد، تصریح کرد، هرگونه ادعاهایی از قبیل انتقال اتباع افغانستان به اردوگاه یا اجبار آنان به کار اجباری و مانند آن از ریشه غلط و دروغ است و نفس همین ادعاها که معلوم است توسط کسانی ساخته شده که حتی از وضعیت جدید در طرف ایرانی مرز مشترک بی‌اطلاع هستند، نشان می‌دهد اصل موضوع تا چه اندازه ساختگی است.
وی در ادامه با اشاره به این‌که طرح اتهامات واهی علیه نیروهای مرزی ایران که همیشه با رافت اسلامی با خیل عظیم عابرین غیرمجاز افغانستانی مواجه هستند، موجب تعجب و شگفتی نیست، گفت: مسلما مسئولین و مردم دولت افغانستان توجه کامل دارند که دولت جمهوری اسلامی ایران و به طور خاص ماموران نیروی انتظامی و مرزبانی ایران میزبان بیش از ۳ میلیون افغانستانی در ایران هستند و بدون هیچ تبعیضی با بهترین امکانات و تسهیلات از مهمانان ۴۰ ساله خود پذیرایی کرده اند.
ترددهای غیرمجاز شهروندان افغانستان به ایران
سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در ادامه در مورد ترددهای غیرمجاز شهروندان افغانستان به ایران خاطرنشان کرد: باید دانست فقط در چند ماه اخیر نزدیک به ۱۲۰ هزار نفر از اتباع افغانستان به صورت غیرقانونی وارد خاک جمهوری اسلامی ایران شده‌اند؛ و قاچاقچیان مواد مخدر، عوامل تروریستی و افراد معاند نیز در میان این اتباع وارد خاک ایران می‌شوند.
عدم کنترل موثر مرز توسط دولت افغانستان
وی تأکید کرد که دولت جمهوری اسلامی ایران به طور مکرر در یادداشت‌های رسمی و مذاکرات دوجانبه به عدم کنترل موثر مرز توسط دولت جمهوری اسلامی افغانستان اعتراض نموده است.
به گفته سید عباس موسوی، با وجود تهدیدات امنیتی که این عابرین غیرمجاز برای جمهوری اسلامی ایران داشته؛ اگرچه مرزبانان ایرانی نیز همانند همه نیروهای مشابه در سایر کشورها از این اختیار برخوردار هستند که با متجاوزان مرزی با قاطعیت و به سختی برخورد نمایند، اما با توجه به ملاحظات انسانی و اصول همسایگی، همیشه این افراد بدون کوچک‌ترین آسیبی دوباره به خاک افغانستان بازگردانده شده‌اند.
وی در ادامه با تأکید بر این‌که "ما بازهم از دولت دوست و برادر افغانستان تقاضا داریم در کنترل مرزهای خود اهتمام بیشتری به عمل آورد"، تصریح کرد: "پدیده ای که در سه سال اخیر در مرزهای مشترک ایران و افغانستان با آن مواجه بوده‌ایم، تخلیه پاسگاه‌های مرزی در طرف افغانستان بوده است. شایان ذکر است که در سه سال اخیر ظاهرا به خاطر تهدیدات ناشی از حضور داعش و طالبان در آن منطقه، نیروهای افغان لااقل ۵۴ پاسگاه مرزی افغانستان(که حتی هزینه احداث بسیاری از آن‌ها در سال‌های گذشته از سوی دولت ایران در اختیار کشور دوست و همسایه قرار گرفته) را تخلیه کرده‌اند و این مناطق مرزی همجوارِ خاک جمهوری اسلامی ایران کاملا در اختیار نیروهای تروریستی قرار دارد".
به عبارت دیگر، به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران؛ متاسفانه هیچ کنترل موثری از سوی دولت جمهوری اسلامی افغانستان بر این مناطق مرزی اعمال نشده و این امر ضمن ایجاد ناامنی در مرزهای ایران، باعث شده که این مناطق جولان‌گاه گروه‌های تروریستی و قاچاقچیان گردد. این گروه‌ها از این خلاء امنیتی در سمت افغانستان استفاده نموده و اقدام به قاچاق انسان و مواد مخدر از این مناطق به داخل خاک ایران می‌نمایند. در حالی که بر اساس قرارداد انتظامات مرزی میان دو کشور، دولت افغانستان موظف است با استقرار نیروهای سرحدی خود در طول مرز مشترک، نسبت به تامین امنیت و کنترل مرزهای خود اقدام نماید. دولت جمهوری اسلامی ایران بارها به صورت رسمی به این رفتار دولت افغانستان اعتراض نموده است.
سازوکار مورد توافق برای رسیدگی به این قبیل حوادث
البته وی خاطرنشان کرد که برای رسیدگی به این قبیل حوادث ادعایی، از دهه‌ها پیش یک سازوکار مورد توافق، رسمی، سریع و کارآمد میان دو طرف برقرار است که می‌توانست از لحظات ابتدایی این مساله مورد استفاده طرف افغانستان قرار گیرد و مانع بروز سوءتفاهم‌ها و نیز بهره‌برداری‌های طرف‌های ثالث شود؛ اما متاسفانه مغفول ماند.
سید عباس موسوی در این مورد توضیح داد: "بر اساس ترتیبات مندرج در ماده ۵ «قرارداد انتظامات مرزی ایران و افغانستان»(قرارداد کمیساران سرحدی بین ایران و افغانستان) که از سال ۱۳۳۵ شمسی میان دو کشور برقرار است، در صورت وقوع هرگونه حادثه در محدوده مرزی، بنا به درخواست هر یک از طرفین، مرزبانان دو طرف می‌توانند از محل حادثه بازدید نموده و نسبت به بررسی مشترک اقدام نمایند".
اما به گفته وی، تا این تاریخ، علی‌رغم جنجال رسانه‌ای که در داخل و خارج افغانستان به راه افتاده است، درخواستی از سوی مرزبانان افغانستان مستقر در منطقه به مرزبان ایران جهت بررسی مشترک حادثه واصل نشده است؛ در حالی که این اقدام سریع‌ترین، در دسترس‌ترین و مطمئن‌ترین روش برای بررسی مشترک و عینی حادثه ادعایی در محل مورد نظر بود.
سخنگوی وزارت خارجه ایران خاطرنشان کرده که این مرزبانان ایران بوده که برای شفاف سازی موضوع و از روی حُسن نیت، طی دو نامه رسمی از مرزبان افغانستان درخواست جلسه مشترک به منظور بررسی حادثه کرده، که متاسفانه این درخواست‌ها تا این لحظه بی پاسخ مانده است.
وی تأکید کرد که دولت ایران بر اساس اصول حسن همجواری و با نیت انسان‌دوستانه کماکان آمادگی دارد علاوه بر تحقیقات جامع داخلی خود که نتایج آن در بالا اعلام شد، در چارچوب قرارداد انتظامات مرزی ۱۳۳۵ این حادثه را با طرف مقابل مورد بررسی مشترک قرار دهد.
حدس‌ها در مورد چگونگی رویداد ادعایی
سید عباس موسوی در ادامه در پاسخ به این سوال که شواهد گویای آن است که تعدادی از اتباع افغانستان جان باخته‌اند، آیا در تحقیقاتی که صورت گرفته، علت این سانحه مشخص شده است؟ گفته است: "چگونگی اتفاق رخ داده برای ما به طور دقیق روشن نیست، چون همانطور که عرض کردم این سانحه نه در قلمرو ما رخ داده و نه نیروهای ایرانی دخالتی در آن داشته اند. تحقیق در این خصوص و اظهارنظر قاعدتا بر عهده مسئولین محترم دولت جمهوری اسلامی افغانستان است".
اما وی افزوده که با تکیه بر گمانه‌زنی‌های کارشناسی، تجربیات گذشته و مشاهدات میدانی، می‌توان صرفا حدس‌هایی زد؛ "در ماه‌های اخیر ده‌ها هزار نفر از اتباع افغان به شکل غیرقانونی برای ورود به ایران اقدام داشته‌اند. این احتمال هست که در شب موردنظر نیز مانند گذشته، اتباعی از افغانستان قصد ورود غیرقانونی به خاک جمهوری اسلامی ایران را داشته اند و برای احتراز از مواجه شدن با پاسگاه‌های ایرانی، تلاش کرده‌اند از بخش‌هایی از رودخانه که نزدیک پاسگاه‌های ما نیست، عبور کنند. بر اساس گزارش‌هایی که دریافت کرده‌ایم، در این ایام رودخانه هریرود از جریان آب قابل توجهی برخوردار است و احتمال می‌رود این افراد چون به منطقه ناآشنا بوده و از شدت آب و عمق رودخانه بی‌خبر بوده‌اند، وارد رودخانه شده و دچار حادثه شده باشند".
البته به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران، یک احتمال دیگر نیز مطرح است؛ "این‌که این افراد در شاخه‌های فرعی هریرود در داخل خاک افغانستان گرفتار آب شده و در بخش مرزی هریرود از آب گرفته شده باشند. به خصوص که هیچ‌گونه جسدی از اتباع افغانستان در ساحل ایران مشاهده نشده که با توجه به وضعیت توپوگرافی رودخانه که شیب آن به سمت ایران است، احتمال وقوع رویداد در هریرود را کم می‌کند".
تأکید بر همکاری با طرف افغانستان
وی در پایان بار دیگر تاکید کرده که جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی افغانستان دارای مرزهای طولانی هستند که با وجود فراز و نشیب‌های زیاد، از دیرباز حسن همجواری در مرزهای دو کشور، نمونه خوبی از همکاری و روابط دوستانه فی‌مابین بوده است؛ "ما به احترام همکاران افغان خود آمادگی داریم که با طرف افغان ملاقات و یافته‌های خود را برای آنان تشریح نماییم تا هیچ‌گونه سوءتفاهمی بین دو دولت دوست و همسایه باقی نماند و همه جنبه‌های این اتفاق غم‌انگیز روشن شود".
خبرگزاری صدای افغان(آوا) ـ تهران: سید عباس موسوی در گفت‌وگویی تفصیلی در پاسخ به برخی پرسش‌ها، ابهامات و فضاسازی‌های رسانه‌های بیگانه در خصوص غرق شدن تعدادی از اتباع افغانستان در رودخانه مرزی مشترک، تأکید کرد، از اولین ساعاتی که برخی گزارش‌های خبری در رسانه‌های مختلف در این خصوص مطرح شد، بررسی سریع و دقیق حادثه در دستورکار نهادهای ذیربط قرار گرفت و همه نهادهای مرتبط، به شمول بخش‌های سیاسی و مرزی در وزارت امورخارجه، نیروی انتظامی، وزارت داخله، وزارت اطلاعات و ستاد کل نیروهای مسلح ایران بسیج شدند تا یک ارزیابی جامع در این خصوص به دست آید و حقایق روشن شود.
موضوع ساختگی
بر این اساس، به گفته وی، اولا به لحاظ واقعیات عینی، بر اساس گزارش‌های تایید شده که از مرزبانی جمهوری اسلامی ایران دریافت شده، در تاریخ مورد نظر و در محدوده ادعایی؛ نه تنها چنان واقعه‌ای رخ نداده و مواجهه‌ای از هیچ نوع میان نیروهای جمهوری اسلامی ایران با اتباع افغانستان رخ نداده، چه رسد به ادعاهای ناظر بر انتقال افراد به اردوگاه یا رفتارهای دور از شأن انسانی، بلکه در آن زمان به دلیل شرایط خاص جوی در منطقه، حتی هیچ‌گونه ورود اتباع افغانستان به خاک ثبت نشده است.
سید عباس موسوی با اشاره به این‌که در ماه‌های اخیر، با توجه به شیوع بیماری کرونا و با هدف دور نگاه داشتن مرزبانان از خطر ابتلا به ویروس کرونا، بر اساس دستورهای ابلاغ شده مرزبانی، ایران هیچ اردوگاهی در مناطق مرزی به صورت دایر ندارد، تصریح کرد، هرگونه ادعاهایی از قبیل انتقال اتباع افغانستان به اردوگاه یا اجبار آنان به کار اجباری و مانند آن از ریشه غلط و دروغ است و نفس همین ادعاها که معلوم است توسط کسانی ساخته شده که حتی از وضعیت جدید در طرف ایرانی مرز مشترک بی‌اطلاع هستند، نشان می‌دهد اصل موضوع تا چه اندازه ساختگی است.
وی در ادامه با اشاره به این‌که طرح اتهامات واهی علیه نیروهای مرزی ایران که همیشه با رافت اسلامی با خیل عظیم عابرین غیرمجاز افغانستانی مواجه هستند، موجب تعجب و شگفتی نیست، گفت: مسلما مسئولین و مردم دولت افغانستان توجه کامل دارند که دولت جمهوری اسلامی ایران و به طور خاص ماموران نیروی انتظامی و مرزبانی ایران میزبان بیش از ۳ میلیون افغانستانی در ایران هستند و بدون هیچ تبعیضی با بهترین امکانات و تسهیلات از مهمانان ۴۰ ساله خود پذیرایی کرده اند.
ترددهای غیرمجاز شهروندان افغانستان به ایران
سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در ادامه در مورد ترددهای غیرمجاز شهروندان افغانستان به ایران خاطرنشان کرد: باید دانست فقط در چند ماه اخیر نزدیک به ۱۲۰ هزار نفر از اتباع افغانستان به صورت غیرقانونی وارد خاک جمهوری اسلامی ایران شده‌اند؛ و قاچاقچیان مواد مخدر، عوامل تروریستی و افراد معاند نیز در میان این اتباع وارد خاک ایران می‌شوند.
عدم کنترل موثر مرز توسط دولت افغانستان
وی تأکید کرد که دولت جمهوری اسلامی ایران به طور مکرر در یادداشت‌های رسمی و مذاکرات دوجانبه به عدم کنترل موثر مرز توسط دولت جمهوری اسلامی افغانستان اعتراض نموده است.
به گفته سید عباس موسوی، با وجود تهدیدات امنیتی که این عابرین غیرمجاز برای جمهوری اسلامی ایران داشته؛ اگرچه مرزبانان ایرانی نیز همانند همه نیروهای مشابه در سایر کشورها از این اختیار برخوردار هستند که با متجاوزان مرزی با قاطعیت و به سختی برخورد نمایند، اما با توجه به ملاحظات انسانی و اصول همسایگی، همیشه این افراد بدون کوچک‌ترین آسیبی دوباره به خاک افغانستان بازگردانده شده‌اند.
وی در ادامه با تأکید بر این‌که "ما بازهم از دولت دوست و برادر افغانستان تقاضا داریم در کنترل مرزهای خود اهتمام بیشتری به عمل آورد"، تصریح کرد: "پدیده ای که در سه سال اخیر در مرزهای مشترک ایران و افغانستان با آن مواجه بوده‌ایم، تخلیه پاسگاه‌های مرزی در طرف افغانستان بوده است. شایان ذکر است که در سه سال اخیر ظاهرا به خاطر تهدیدات ناشی از حضور داعش و طالبان در آن منطقه، نیروهای افغان لااقل ۵۴ پاسگاه مرزی افغانستان(که حتی هزینه احداث بسیاری از آن‌ها در سال‌های گذشته از سوی دولت ایران در اختیار کشور دوست و همسایه قرار گرفته) را تخلیه کرده‌اند و این مناطق مرزی همجوارِ خاک جمهوری اسلامی ایران کاملا در اختیار نیروهای تروریستی قرار دارد".
به عبارت دیگر، به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران؛ متاسفانه هیچ کنترل موثری از سوی دولت جمهوری اسلامی افغانستان بر این مناطق مرزی اعمال نشده و این امر ضمن ایجاد ناامنی در مرزهای ایران، باعث شده که این مناطق جولان‌گاه گروه‌های تروریستی و قاچاقچیان گردد. این گروه‌ها از این خلاء امنیتی در سمت افغانستان استفاده نموده و اقدام به قاچاق انسان و مواد مخدر از این مناطق به داخل خاک ایران می‌نمایند. در حالی که بر اساس قرارداد انتظامات مرزی میان دو کشور، دولت افغانستان موظف است با استقرار نیروهای سرحدی خود در طول مرز مشترک، نسبت به تامین امنیت و کنترل مرزهای خود اقدام نماید. دولت جمهوری اسلامی ایران بارها به صورت رسمی به این رفتار دولت افغانستان اعتراض نموده است.
سازوکار مورد توافق برای رسیدگی به این قبیل حوادث
البته وی خاطرنشان کرد که برای رسیدگی به این قبیل حوادث ادعایی، از دهه‌ها پیش یک سازوکار مورد توافق، رسمی، سریع و کارآمد میان دو طرف برقرار است که می‌توانست از لحظات ابتدایی این مساله مورد استفاده طرف افغانستان قرار گیرد و مانع بروز سوءتفاهم‌ها و نیز بهره‌برداری‌های طرف‌های ثالث شود؛ اما متاسفانه مغفول ماند.
سید عباس موسوی در این مورد توضیح داد: "بر اساس ترتیبات مندرج در ماده ۵ «قرارداد انتظامات مرزی ایران و افغانستان»(قرارداد کمیساران سرحدی بین ایران و افغانستان) که از سال ۱۳۳۵ شمسی میان دو کشور برقرار است، در صورت وقوع هرگونه حادثه در محدوده مرزی، بنا به درخواست هر یک از طرفین، مرزبانان دو طرف می‌توانند از محل حادثه بازدید نموده و نسبت به بررسی مشترک اقدام نمایند".
اما به گفته وی، تا این تاریخ، علی‌رغم جنجال رسانه‌ای که در داخل و خارج افغانستان به راه افتاده است، درخواستی از سوی مرزبانان افغانستان مستقر در منطقه به مرزبان ایران جهت بررسی مشترک حادثه واصل نشده است؛ در حالی که این اقدام سریع‌ترین، در دسترس‌ترین و مطمئن‌ترین روش برای بررسی مشترک و عینی حادثه ادعایی در محل مورد نظر بود.
سخنگوی وزارت خارجه ایران خاطرنشان کرده که این مرزبانان ایران بوده که برای شفاف سازی موضوع و از روی حُسن نیت، طی دو نامه رسمی از مرزبان افغانستان درخواست جلسه مشترک به منظور بررسی حادثه کرده، که متاسفانه این درخواست‌ها تا این لحظه بی پاسخ مانده است.
وی تأکید کرد که دولت ایران بر اساس اصول حسن همجواری و با نیت انسان‌دوستانه کماکان آمادگی دارد علاوه بر تحقیقات جامع داخلی خود که نتایج آن در بالا اعلام شد، در چارچوب قرارداد انتظامات مرزی ۱۳۳۵ این حادثه را با طرف مقابل مورد بررسی مشترک قرار دهد.
حدس‌ها در مورد چگونگی رویداد ادعایی
سید عباس موسوی در ادامه در پاسخ به این سوال که شواهد گویای آن است که تعدادی از اتباع افغانستان جان باخته‌اند، آیا در تحقیقاتی که صورت گرفته، علت این سانحه مشخص شده است؟ گفته است: "چگونگی اتفاق رخ داده برای ما به طور دقیق روشن نیست، چون همانطور که عرض کردم این سانحه نه در قلمرو ما رخ داده و نه نیروهای ایرانی دخالتی در آن داشته اند. تحقیق در این خصوص و اظهارنظر قاعدتا بر عهده مسئولین محترم دولت جمهوری اسلامی افغانستان است".
اما وی افزوده که با تکیه بر گمانه‌زنی‌های کارشناسی، تجربیات گذشته و مشاهدات میدانی، می‌توان صرفا حدس‌هایی زد؛ "در ماه‌های اخیر ده‌ها هزار نفر از اتباع افغان به شکل غیرقانونی برای ورود به ایران اقدام داشته‌اند. این احتمال هست که در شب موردنظر نیز مانند گذشته، اتباعی از افغانستان قصد ورود غیرقانونی به خاک جمهوری اسلامی ایران را داشته اند و برای احتراز از مواجه شدن با پاسگاه‌های ایرانی، تلاش کرده‌اند از بخش‌هایی از رودخانه که نزدیک پاسگاه‌های ما نیست، عبور کنند. بر اساس گزارش‌هایی که دریافت کرده‌ایم، در این ایام رودخانه هریرود از جریان آب قابل توجهی برخوردار است و احتمال می‌رود این افراد چون به منطقه ناآشنا بوده و از شدت آب و عمق رودخانه بی‌خبر بوده‌اند، وارد رودخانه شده و دچار حادثه شده باشند".
البته به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران، یک احتمال دیگر نیز مطرح است؛ "این‌که این افراد در شاخه‌های فرعی هریرود در داخل خاک افغانستان گرفتار آب شده و در بخش مرزی هریرود از آب گرفته شده باشند. به خصوص که هیچ‌گونه جسدی از اتباع افغانستان در ساحل ایران مشاهده نشده که با توجه به وضعیت توپوگرافی رودخانه که شیب آن به سمت ایران است، احتمال وقوع رویداد در هریرود را کم می‌کند".
تأکید بر همکاری با طرف افغانستان
وی در پایان بار دیگر تاکید کرده که جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی افغانستان دارای مرزهای طولانی هستند که با وجود فراز و نشیب‌های زیاد، از دیرباز حسن همجواری در مرزهای دو کشور، نمونه خوبی از همکاری و روابط دوستانه فی‌مابین بوده است؛ "ما به احترام همکاران افغان خود آمادگی داریم که با طرف افغان ملاقات و یافته‌های خود را برای آنان تشریح نماییم تا هیچ‌گونه سوءتفاهمی بین دو دولت دوست و همسایه باقی نماند و همه جنبه‌های این اتفاق غم‌انگیز روشن شود".