خبرگزاری صدای افغان(آوا) ـ تهران: گزارش‌ها حاکی از انحلال اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی جمهوری اسلامی ایران و ادغام این بخش، به عنوان زیرمجموعه، به اداره کل امور بیمه‌شدگان از حوزه معاونت بیمه‌ای این سازمان است. هرچند این تغییر تشکیلاتی و محدود شدن نیرو و ساختار این اداره هنوز اجرایی نشده و صرفا تصویب گردیده، اما برخی نگرانی‌ها را در میان کارشناسان و بیمه‌شدگان خارجی در ایران که بیشتر مهاجرین افغانستانی اند، به خصوص در مورد محدود شدن فعالیت‌های رو به رشد این اداره کل، عدم رسیدگی مناسب و درست به امورات بیمه‌ای اتباع و متضرر شدن آن‌ها و همچنین سیاست‌گذاری و هماهنگی با نهادهای همکار را به میان آورده است؛ هرچند یک مقام مسئول سازمان تأمین اجتماعی تأکید می‌کند هیچ جای نگرانی در این زمینه وجود ندارد.
نگاهی به فعالیت‌های 4 ساله اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی
اداره کل امور اتباع سازمان تأمین اجتماعی ایران در ماه سنبله(شهریور) سال 1394 و با استناد به ماده 5 قانون تامین اجتماعی و تأکید بر لزوم ساماندهی اتباع خارجی و تنظیم بازار کار در ایران و همچنین ماده 12 این قانون آغاز به فعالیت کرده و حوزه فعالیت‌های آن نیز پوشش بیمه‌ای اتباع خارجی مقیم ایران و کلیه اتباع ایرانی در خارج از این کشور بوده است.
در یک گزارش که در اختیار خبرنگار آوا قرار گرفته، اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی در مدت بیش از 4 سال گذشته، جدا از فعالیت در حوزه بیمه شهروندان ایرانی ساکن در خارج از این کشور، در حوزه اتباع خارجی به خصوص مهاجرین افغانستانی فعالیت‌هایی چون صدور و اصلاح بخش‌نامه‌های متعدد در زمینه اموراتباع و مهاجرین از جمله امکان توسعه پوشش بیمه تامین اجتماعی به مربیان و ورزشکاران خارجی شاغل در ایران، فراهم نمودن بیمه خبرنگاران خارجی خبرگزاری‌ها، مطبوعات و رسانه‌ها، صدور بخش‌نامه بیمه طلاب و روحانیون خارجی و برگزاری جلسات متعدد با مرکز خدمات حوزه‌های علمیه و جامعه المصطفیالعالمیه در قم و... را داشته است. این اداره کل اخیرا تلاش‌هایی را برای بیمه دانشجویان غیرایرانی ساکن در ایران، به خصوص دانشجویان افغانستانی روی دست داشت.
بر اساس این گزارش، بنا به آمار موجود از زمان تصویب قانون تأمین اجتماعی در سال 1354 هجری شمسی تا تأسیس این اداره کل در سال 1394(قریب به 40 سال)، صرفا 6 هزار نفر بیمه‌پرداز اصلی در حوزه اتباع خارجی و با ابزار تعریف شده قبلی موجود بوده، اما طی سه سال اخیر این رقم به حدود 60 هزار نفر بیمه‌پرداز اصلی رسیده که با افراد تبعی، بیش از 100 هزار نفر تبعه خارجی تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی شده‌اند.
در زمینه ایرانیان خارج از این کشور نیز عملکرد این اداره کل باعث تجمیع و تمرکز خدمترسانی به حدود 123 هزار بیمهشده اصلی و تعداد قابل توجهی از شهروندان ایرانی مستمریبگیر در اقصی نقاط دنیا گردیده است.
به باور آگاهان و با توجه به این سطح از فعالیت‌های اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی، این سازمان می‌بایست با توجه به حضور جامعه بیش از سه میلیونی پناهنده و مهاجر افغانستانی در ایران و مشکلات فراگیر بیمه‌ای آن‌ها، زمینه گسترش فعالیت‌های آن را فراهم می‌ساخت؛ نه انحلال و ادغام این بخش، به عنوان یک بخش کوچک‌تر و محدودتر در زیرمجموعه اداره‌ای دیگر.
تأکید سفیر افغانستان بر ایجاد سهولت بیشتر جهت دسترسی مهاجرین به خدمات تأمین اجتماعی
یکی از حوزه‌هایی که مهاجرین افغانستانی در طول سال‌های گذشته با مشکلات بیمه‌ای مواجه بوده‌اند، خدمات بیمه‌ای بوده که می‌بایست به صورت اجباری و به واسطه دریافت پروانه یا کارت کار دریافت می‌کردند که متأسفانه هنوز مشکلات بسیاری در این زمینه وجود دارد و نیاز به پیگیری مداوم است.
این مسأله، محور گفت‌وگوهای سفیر افغانستان در تهران، در دیداری با مسئولین ارشد سازمان تأمین اجتماعی به تاریخ 17 میزان(مهر) سال جاری بوده است.
عبدالغفور لیوال در این جلسه گفته بود: بیمه برای مهاجرین افغانستان مقیم ایران مسئله مهمی است و در جلسات و دیدارهایی که داریم، از ما می‌خواهند که شرایط استفاده از خدمات بیمه را تسهیل کنیم.
عبدالغفور لیوال با بیان اینکه عدم استفاده از پوشش بیمه‌ای منجر به آسیب‌پذیری مهاجران شده است، اظهارداشت: بسیاری از مهاجران افغانستانی امکان قانونی استفاده از خدمات سازمان تأمین اجتماعی را دارند و نیازمند اطلاع‌رسانی بیشتر هستیم تا این افراد از حقوق قانونی خود در زمینه بهره‌مندی از خدمات تأمین اجتماعی و مزایای برخورداری از این خدمات مطلع شوند.
وی ادامه داد: هرچه شرایط اشتغال و فعالیت قانون‌مند اتباع افغانستان سهل‌تر و آسان‌تر شود، امکان استفاده آنان از خدمات تأمین اجتماعی و پرداخت هزینه‌های بیمه به این سازمان نیز بیشتر می‌شود و از طرف دیگر از آسیب‌های اجتماعی که اتباع افغانستان با آن مواجه هستند نیز کاهش می‌یابد. امیدواریم با کاهش محدودیت‌های مربوط به کار و تردد مهاجرین در ایران، امکان استفاده تعداد بیشتری از آنان از خدمات تأمین اجتماعی فراهم شود.
سفیر افغانستان در این دیدار، خواستار تسهیل شرایط استفاده آن دسته از اتباع افغانستان که صورت شخصی و بدون کارفرما در ایران مشغول به کار هستند، از خدمات تأمین اجتماعی شد و گفت: دانشجویان افغانستان که در دانشگاه‌های ایران مشغول به تحصیل هستند نیز از اقشاری هستند که می‌توانیم سازوکاری برای استفاده آنان از خدمات تأمین اجتماعی فراهم کنیم.
در این دیدار، دکتر مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی نیز ابراز امیدواری کرد که در آینده تعداد بیشتری از اتباع افغانستان بتوانند از خدمات سازمان تأمین اجتماعی استفاده کنند.
سالاری با بیان اینکه مطابق با قانون تأمین اجتماعی کارفرمایان مکلف به بیمه کردن کارگران خود نزد این سازمان هستند، گفت: اتباع افغانستان بایستی حقوق قانونی خود را از کارفرمایان مطالبه کنند و از طریق مجاری قانونی در هنگام اشتغال تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار گیرند.
در این دیدار، دکتر احمدرضا خزاعی، مدیرکل اتباع سازمان تأمین اجتماعی گفته بود: با تشکیل اداره کل اتباع در سازمان تأمین اجتماعی، تعداد اتباع خارجی بیمه شده این سازمان از 5 هزار نفر در سال94 به بیش از 96 هزار نفر رسیده است که حدود 90 درصد آنان اتباع کشور افغانستان هستند.
وی با بیان اینکه تعداد اتباع افغانستانی ساکن و شاغل در ایران بسیار بیشتر از تعدادی است که تحت پوشش خدمات سازمان تأمین اجتماعی قرار دارند، گفت: امیدواریم با تسهیل صدور مجوز اقامت، اشتغال و تردد اتباع افغانستان که با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت کشور در حال پیگیری و انجام است، امکان افزایش تعداد اتباع افغانستانی تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی افزایش یابد.
جای نگرانی نیست؛ کلیه وظایف به اداره جدید منتقل می‌شود
با این وجود، مقام‌های سازمان تأمین اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار آوا، ضمن تأیید ادغام اداره کل اموراتباع این سازمان به عنوان زیرمجموعه اداره کل امور بیمه شدگان، هرگونه کندی و متوقف شدن فعالیت‌های این اداره را پس از ادغام رد می‌کنند.
محمود علی‌بخشی، رییس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه اختیاری سازمان تأمین اجتماعی در مورد این جابجایی و تغییر تشکیلات و در پاسخ به نگرانی‌های موجود گفت: "طبق مصوباتی که صورت گرفته، تشکیلات کلی سازمان دچار تغییر و اصلاح شده و این اصلاحات فقط شامل حال اداره کل اموراتباع نیست".
وی به طور اختصاصی در مورد اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی خاطرنشان کرد که مقرر شد این اداره کل انحلال و در اداره کل امور بیمه شدگان ادغام شود.
علی‌بخشی در مورد هدف از چنین تغییری گفت: "چون فعالیت‌هایی که اداره کل اتباع انجام می‌دهد، ماهیت فعالیت‌های بیمه‌ای است و اداره کل امور بیمه‌شدگان هم همان فعالیت‌ها را انجام می‌دهد، در نتیجه صرفا به منظور اینکه تشکیلات سازمان کوچک‌تر و چابک‌سازی شود و امور مربوطه به اتباع خارجی به صورت متمرکز و همانند سایر بیمه شدگان انجام و سازمان تامین اجتماعی بتواند بهترین بهره‌برداری را از نیروی انسانی خود به عمل آورد، بدون اینکه موازی‌کاری و تداخل در وظایف ایجاد شود، مقرر شد اداره کل اموراتباع در اداره کل امور فنی بیمه شدگان ادغام شود".
وی در ادامه خاطرنشان کرد، مقرر شده کلیه شرح وظایفی که مربوط به اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی است، به اداره کل امور بیمه‌شدگان منتقل شود و در نتیجه، هر عملکرد و اقدامی که آن اداره کل تا حالا در بحث بیمه اتباع خارجی انجام داده، دقیقا همان وظایف را بایستی اداره کل بیمه‌شدگان و با همان شدت و حدت پیگیری کند و انجام بدهد.
بر این اساس، رییس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه اختیاری سازمان تأمین اجتماعی تأکید کرد که جای هیچ نگرانی نیست که این‌گونه برداشت شود؛ آن اداره کل منحل گردیده و امورات بیمه‌شدگان اتباع رها می‌شود، بلکه امورات در چارچوب مقررات و ظایف انجام خواهد شد.
روی دیگر سکه؛ فعالیت‌ها محدود و اتباع متضرر خواهند شد!
اما این اظهارات تنها یک طرف قضیه است و دیگر کارشناسان بیمه‌ای سازمان، زوایای پنهان و نگرانی‌های جدی این اقدام را در گفت‌وگو با آوا بیان می‌کنند.
یک کارشناس بیمه در گفت‌وگو با خبرنگار آوا، با بیان اینکه حوزه فعالیت هر واحد به صورت تخصصی پیگیری می‌شود، با تأسف گفت که در قضیه انحلال و ادغام اداره کل امور اتباع سازمان تأمین اجتماعی، صرفا بیمه‌شدگان اتباع خارجی متضرر خواهند شد؛ چرا که به صرف تبلیغات و اطلاع‌رسانی‌های مکرر و امیدواری به وجود یک متولی واحد در سازمان تأمین اجتماعی، اقدام به بیمه‌پردازی نموده و آینده‌ای روشن را برای خود و خانواده‌شان ترسیم نموده‌اند.
وی ماهیت فعالیت اداره کل امور اتباع سازمان تأمین اجتماعی را از سه منظر مورد بررسی قرار داد و در بحث اول گفت که اداره کل اتباع به عنوان یکی از ارکان اصلی در بحث ساماندهی اتباع خارجی در حوزه بیمه و اشتغال، در مسیر اهداف خود، با تمام واحدها و مراجع برون سازمانی(وزارت‌خانه‌های کشور، کار، اطلاعات، امور خارجه، پلیس مهاجرت و گذرنامه و...) که در بحث اتباع خارجی مداخله مستقیم دارند، تفاهم‌نامه‌های مشترک، تعامل و تشریک مساعی دارد که این تعاملات در دو سه سال اخیر تشدید شده است که در صورت انحلال و ادغام، نه تنها این فعالیت‌ها محدود گردیده، بلکه پیگیریهای مربوط نیز کاهش می‌یابد.
این کارشناس در بعد دوم بحث اتباع ادامه داد که در بحث داخلی سازمان تأمین اجتماعی هم اداره کل اتباع تعداد زیادی بخش‌نامه و دستورالعمل برای تبیین انواع بیمه به واحدهای اجرایی صادر کرده که لازمه ضمانت اجرایی و پیگیریهای مربوط به آن‌ها، وجود یک متولی و یک حوزه تخصصی منسجم در سازمان تأمین اجتماعی می‌باشد.
وی تأکید کرد که در صورت کاهش فعالیت‌های مربوط به این حوزه تخصصی، نه تنها سازمان بلکه اتباع خارجی به ویژه اتباع افغانستانی به لحاظ کیفیت و تسهیل امور، متضرر می‌شوند.
این کارشناس به عنوان مثال به بحث سابقه بیمه‌شوندگان اشاره کرد و گفت، این سوابق ایجاد شده، ولی باید ادامه یابد تا سرانجام به بازنشستگی و خدمات بهینه‌تر منجر شود و در صورت تغییر وضعیت، ممکن است ادامه پرداخت حق بیمه و ایجاد سوابق مربوط از سوی اتباع خارجی با ابهام روبرو گردیده، یا اینکه دیگر رغبتی به ادامه نداشته باشند؛ همانند آن‌چه که در قبل از تشکیل اداره کل اتباع در سازمان تأمین اجتماعی بود.
و در بحث سوم، وی در مورد مزیت‌های وجود اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی به مشخص بودن یک مرجع برای پاسخ‌دهی به ابهامات و استعلام‌های شعب اجرایی این سازمان و دیگر نهادها اشاره کرد و افزود، وجود یک اداره کل مشخص متناظر با ادارات کل اتباع سایر وزارتخانه‌ها برای پیگیری امور تأمین اجتماعی اتباع خارجی، به عنوان متولی، در نهایت خیلی از دیدگاه‌های منفی که در ادارات وجود داشت را تغییر داده و حالا کوشش می‌شود اتباع خارجی را تکریم کرده، مسائل بیمه‌ای‌شان را پیگیری کنند.
او تأکید کرد که وجود اداره کل اتباع در سازمان حتی موجب تغییر نگرش مثبت بسیاری از همکاران سازمان اعم از ستاد و صف و نیز کارفرمایان در مورد نوع‌دوستی و رعایت حقوق بشر و همچنین ارائه خدمات قانونی به همه آحاد جامعه گردیده که از این حیث مورد اهمیت جامعه اتباع خارجی در کل دنیا بوده است.
چالش سیاست‌گذاری و هماهنگی بین نهادهای همکار به دنبال انحلال اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی
در همین حال، داود عیوضلو؛ پژوهشگر حوزه مهاجرت‌های اجباری و پناهجویی در رصدخانه مهاجرت ایران در یک گفت‌وگوی کارشناسی با خبرنگار آوا پیرامون انحلال و ادغام اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی، تأکید می‌کند، هرچند با این تغییر شاید مشکلات جدی از نظر ارائه خدمات به وجود نیاید، اما چالش‌هایی را در زمینه سیاست‌گذاری، هماهنگی بین نهادها و ادارات همکار و توسعه ظرفیت‌ها به میان خواهد آورد.
عیوضلو در این زمینه خاطرنشان کرد: "در ارتباط با ادغام اداره کل امور اتباع سازمان تأمین اجتماعی، اگرچه باید منتظر جزئیات ادغام یا حل شدن این اداره کل در معاونت امور بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی ماند؛ اما در ارتباط با ماهیت و اهداف این ادغام؛ دو مسأله کلان قابل طرح است.؛ موضوع اول مرتبط است با سیاست برون‌سپاری خدمات و کوچک‌سازی دولت که از سال‌های گذشته مورد توجه دولت‌ها قرار گرفته است و در این راستا بخشی از خدمات ارائه شده در دستگاه‌های دولتی به مراکز خصوصی یا نیمه خصوصی واگذار می‌گردد که خدمات ارائه شده به اتباع خارجی نیز از این موضوع مستثنی نیست. به طور مثال بخش عمده خدمات ارائه شده توسط اداره کل اشتغال اتباع خارجی و سایر نهادهای مرتبط از چند سال گذشته به دفاتر کفالت و اشتغال اتباع واگذار گردیده است.
وی با بیان اینکه در این راستا باید منتظر جزئیات این ادغام ماند تا مشخص گردد که بخشی از خدماتی که در حال حاضر توسط اداره کل اتباع سازمان اجتماعی ارائه می‌گردد، به مراکزی همچون دفاتر کفالت واگذار خواهد شد یا خیر، تأکید کرد: "از این‌رو در صورت واگذاری بخشی از امور اجرایی به این دفاتر، شاید بتوان گفت که با فرض کاهش نیروی شاغل و ارائه کننده خدمات در اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی، از نظر ارائه خدمات شاهد مشکلات جدی نباشیم، اما در زمینه سیاست‌گذاری، هماهنگی بین نهادها و ادارات همکار و توسعه ظرفیت ها شاهد چالش‌هایی خواهیم بود".
این پژوهشگر حوزه مهاجرت در مورد موضوع دوم ادامه داد: "موضوع دوم مرتبط است با پیشنهاد شکل‌گیری سازمان ملی مهاجرت که لایحه آن در هیأت دولت در دست بررسی است. همچنان که مفاد این لایحه نشان می‌دهد تمام امور سیاست‌گذاری و هماهنگی در حوزه اتباع خارجی اعم از بیمه، اشتغال و... در حیطه وظایف سازمان ملی مهاجرت خواهد بود؛ از این‌رو به نظر می‌رسد با تصویب نهایی تأسیس و شروع به کار سازمان ملی مهاجرت، شاهد تغییراتی در زمینه سیاست‌های کلان، هماهنگی بین ارگان‌ها و همچنین رویه‌های اداری و ارائه خدمات به اتباع خارجی باشیم".
نگاهی به فعالیت‌های 4 ساله اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی
اداره کل امور اتباع سازمان تأمین اجتماعی ایران در ماه سنبله(شهریور) سال 1394 و با استناد به ماده 5 قانون تامین اجتماعی و تأکید بر لزوم ساماندهی اتباع خارجی و تنظیم بازار کار در ایران و همچنین ماده 12 این قانون آغاز به فعالیت کرده و حوزه فعالیت‌های آن نیز پوشش بیمه‌ای اتباع خارجی مقیم ایران و کلیه اتباع ایرانی در خارج از این کشور بوده است.
در یک گزارش که در اختیار خبرنگار آوا قرار گرفته، اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی در مدت بیش از 4 سال گذشته، جدا از فعالیت در حوزه بیمه شهروندان ایرانی ساکن در خارج از این کشور، در حوزه اتباع خارجی به خصوص مهاجرین افغانستانی فعالیت‌هایی چون صدور و اصلاح بخش‌نامه‌های متعدد در زمینه اموراتباع و مهاجرین از جمله امکان توسعه پوشش بیمه تامین اجتماعی به مربیان و ورزشکاران خارجی شاغل در ایران، فراهم نمودن بیمه خبرنگاران خارجی خبرگزاری‌ها، مطبوعات و رسانه‌ها، صدور بخش‌نامه بیمه طلاب و روحانیون خارجی و برگزاری جلسات متعدد با مرکز خدمات حوزه‌های علمیه و جامعه المصطفیالعالمیه در قم و... را داشته است. این اداره کل اخیرا تلاش‌هایی را برای بیمه دانشجویان غیرایرانی ساکن در ایران، به خصوص دانشجویان افغانستانی روی دست داشت.
بر اساس این گزارش، بنا به آمار موجود از زمان تصویب قانون تأمین اجتماعی در سال 1354 هجری شمسی تا تأسیس این اداره کل در سال 1394(قریب به 40 سال)، صرفا 6 هزار نفر بیمه‌پرداز اصلی در حوزه اتباع خارجی و با ابزار تعریف شده قبلی موجود بوده، اما طی سه سال اخیر این رقم به حدود 60 هزار نفر بیمه‌پرداز اصلی رسیده که با افراد تبعی، بیش از 100 هزار نفر تبعه خارجی تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی شده‌اند.
در زمینه ایرانیان خارج از این کشور نیز عملکرد این اداره کل باعث تجمیع و تمرکز خدمترسانی به حدود 123 هزار بیمهشده اصلی و تعداد قابل توجهی از شهروندان ایرانی مستمریبگیر در اقصی نقاط دنیا گردیده است.
به باور آگاهان و با توجه به این سطح از فعالیت‌های اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی، این سازمان می‌بایست با توجه به حضور جامعه بیش از سه میلیونی پناهنده و مهاجر افغانستانی در ایران و مشکلات فراگیر بیمه‌ای آن‌ها، زمینه گسترش فعالیت‌های آن را فراهم می‌ساخت؛ نه انحلال و ادغام این بخش، به عنوان یک بخش کوچک‌تر و محدودتر در زیرمجموعه اداره‌ای دیگر.
تأکید سفیر افغانستان بر ایجاد سهولت بیشتر جهت دسترسی مهاجرین به خدمات تأمین اجتماعی
یکی از حوزه‌هایی که مهاجرین افغانستانی در طول سال‌های گذشته با مشکلات بیمه‌ای مواجه بوده‌اند، خدمات بیمه‌ای بوده که می‌بایست به صورت اجباری و به واسطه دریافت پروانه یا کارت کار دریافت می‌کردند که متأسفانه هنوز مشکلات بسیاری در این زمینه وجود دارد و نیاز به پیگیری مداوم است.
این مسأله، محور گفت‌وگوهای سفیر افغانستان در تهران، در دیداری با مسئولین ارشد سازمان تأمین اجتماعی به تاریخ 17 میزان(مهر) سال جاری بوده است.
عبدالغفور لیوال در این جلسه گفته بود: بیمه برای مهاجرین افغانستان مقیم ایران مسئله مهمی است و در جلسات و دیدارهایی که داریم، از ما می‌خواهند که شرایط استفاده از خدمات بیمه را تسهیل کنیم.
عبدالغفور لیوال با بیان اینکه عدم استفاده از پوشش بیمه‌ای منجر به آسیب‌پذیری مهاجران شده است، اظهارداشت: بسیاری از مهاجران افغانستانی امکان قانونی استفاده از خدمات سازمان تأمین اجتماعی را دارند و نیازمند اطلاع‌رسانی بیشتر هستیم تا این افراد از حقوق قانونی خود در زمینه بهره‌مندی از خدمات تأمین اجتماعی و مزایای برخورداری از این خدمات مطلع شوند.
وی ادامه داد: هرچه شرایط اشتغال و فعالیت قانون‌مند اتباع افغانستان سهل‌تر و آسان‌تر شود، امکان استفاده آنان از خدمات تأمین اجتماعی و پرداخت هزینه‌های بیمه به این سازمان نیز بیشتر می‌شود و از طرف دیگر از آسیب‌های اجتماعی که اتباع افغانستان با آن مواجه هستند نیز کاهش می‌یابد. امیدواریم با کاهش محدودیت‌های مربوط به کار و تردد مهاجرین در ایران، امکان استفاده تعداد بیشتری از آنان از خدمات تأمین اجتماعی فراهم شود.
سفیر افغانستان در این دیدار، خواستار تسهیل شرایط استفاده آن دسته از اتباع افغانستان که صورت شخصی و بدون کارفرما در ایران مشغول به کار هستند، از خدمات تأمین اجتماعی شد و گفت: دانشجویان افغانستان که در دانشگاه‌های ایران مشغول به تحصیل هستند نیز از اقشاری هستند که می‌توانیم سازوکاری برای استفاده آنان از خدمات تأمین اجتماعی فراهم کنیم.
در این دیدار، دکتر مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی نیز ابراز امیدواری کرد که در آینده تعداد بیشتری از اتباع افغانستان بتوانند از خدمات سازمان تأمین اجتماعی استفاده کنند.
سالاری با بیان اینکه مطابق با قانون تأمین اجتماعی کارفرمایان مکلف به بیمه کردن کارگران خود نزد این سازمان هستند، گفت: اتباع افغانستان بایستی حقوق قانونی خود را از کارفرمایان مطالبه کنند و از طریق مجاری قانونی در هنگام اشتغال تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار گیرند.
در این دیدار، دکتر احمدرضا خزاعی، مدیرکل اتباع سازمان تأمین اجتماعی گفته بود: با تشکیل اداره کل اتباع در سازمان تأمین اجتماعی، تعداد اتباع خارجی بیمه شده این سازمان از 5 هزار نفر در سال94 به بیش از 96 هزار نفر رسیده است که حدود 90 درصد آنان اتباع کشور افغانستان هستند.
وی با بیان اینکه تعداد اتباع افغانستانی ساکن و شاغل در ایران بسیار بیشتر از تعدادی است که تحت پوشش خدمات سازمان تأمین اجتماعی قرار دارند، گفت: امیدواریم با تسهیل صدور مجوز اقامت، اشتغال و تردد اتباع افغانستان که با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت کشور در حال پیگیری و انجام است، امکان افزایش تعداد اتباع افغانستانی تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی افزایش یابد.
جای نگرانی نیست؛ کلیه وظایف به اداره جدید منتقل می‌شود
با این وجود، مقام‌های سازمان تأمین اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار آوا، ضمن تأیید ادغام اداره کل اموراتباع این سازمان به عنوان زیرمجموعه اداره کل امور بیمه شدگان، هرگونه کندی و متوقف شدن فعالیت‌های این اداره را پس از ادغام رد می‌کنند.
محمود علی‌بخشی، رییس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه اختیاری سازمان تأمین اجتماعی در مورد این جابجایی و تغییر تشکیلات و در پاسخ به نگرانی‌های موجود گفت: "طبق مصوباتی که صورت گرفته، تشکیلات کلی سازمان دچار تغییر و اصلاح شده و این اصلاحات فقط شامل حال اداره کل اموراتباع نیست".
وی به طور اختصاصی در مورد اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی خاطرنشان کرد که مقرر شد این اداره کل انحلال و در اداره کل امور بیمه شدگان ادغام شود.
علی‌بخشی در مورد هدف از چنین تغییری گفت: "چون فعالیت‌هایی که اداره کل اتباع انجام می‌دهد، ماهیت فعالیت‌های بیمه‌ای است و اداره کل امور بیمه‌شدگان هم همان فعالیت‌ها را انجام می‌دهد، در نتیجه صرفا به منظور اینکه تشکیلات سازمان کوچک‌تر و چابک‌سازی شود و امور مربوطه به اتباع خارجی به صورت متمرکز و همانند سایر بیمه شدگان انجام و سازمان تامین اجتماعی بتواند بهترین بهره‌برداری را از نیروی انسانی خود به عمل آورد، بدون اینکه موازی‌کاری و تداخل در وظایف ایجاد شود، مقرر شد اداره کل اموراتباع در اداره کل امور فنی بیمه شدگان ادغام شود".
وی در ادامه خاطرنشان کرد، مقرر شده کلیه شرح وظایفی که مربوط به اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی است، به اداره کل امور بیمه‌شدگان منتقل شود و در نتیجه، هر عملکرد و اقدامی که آن اداره کل تا حالا در بحث بیمه اتباع خارجی انجام داده، دقیقا همان وظایف را بایستی اداره کل بیمه‌شدگان و با همان شدت و حدت پیگیری کند و انجام بدهد.
بر این اساس، رییس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه اختیاری سازمان تأمین اجتماعی تأکید کرد که جای هیچ نگرانی نیست که این‌گونه برداشت شود؛ آن اداره کل منحل گردیده و امورات بیمه‌شدگان اتباع رها می‌شود، بلکه امورات در چارچوب مقررات و ظایف انجام خواهد شد.
روی دیگر سکه؛ فعالیت‌ها محدود و اتباع متضرر خواهند شد!
اما این اظهارات تنها یک طرف قضیه است و دیگر کارشناسان بیمه‌ای سازمان، زوایای پنهان و نگرانی‌های جدی این اقدام را در گفت‌وگو با آوا بیان می‌کنند.
یک کارشناس بیمه در گفت‌وگو با خبرنگار آوا، با بیان اینکه حوزه فعالیت هر واحد به صورت تخصصی پیگیری می‌شود، با تأسف گفت که در قضیه انحلال و ادغام اداره کل امور اتباع سازمان تأمین اجتماعی، صرفا بیمه‌شدگان اتباع خارجی متضرر خواهند شد؛ چرا که به صرف تبلیغات و اطلاع‌رسانی‌های مکرر و امیدواری به وجود یک متولی واحد در سازمان تأمین اجتماعی، اقدام به بیمه‌پردازی نموده و آینده‌ای روشن را برای خود و خانواده‌شان ترسیم نموده‌اند.
وی ماهیت فعالیت اداره کل امور اتباع سازمان تأمین اجتماعی را از سه منظر مورد بررسی قرار داد و در بحث اول گفت که اداره کل اتباع به عنوان یکی از ارکان اصلی در بحث ساماندهی اتباع خارجی در حوزه بیمه و اشتغال، در مسیر اهداف خود، با تمام واحدها و مراجع برون سازمانی(وزارت‌خانه‌های کشور، کار، اطلاعات، امور خارجه، پلیس مهاجرت و گذرنامه و...) که در بحث اتباع خارجی مداخله مستقیم دارند، تفاهم‌نامه‌های مشترک، تعامل و تشریک مساعی دارد که این تعاملات در دو سه سال اخیر تشدید شده است که در صورت انحلال و ادغام، نه تنها این فعالیت‌ها محدود گردیده، بلکه پیگیریهای مربوط نیز کاهش می‌یابد.
این کارشناس در بعد دوم بحث اتباع ادامه داد که در بحث داخلی سازمان تأمین اجتماعی هم اداره کل اتباع تعداد زیادی بخش‌نامه و دستورالعمل برای تبیین انواع بیمه به واحدهای اجرایی صادر کرده که لازمه ضمانت اجرایی و پیگیریهای مربوط به آن‌ها، وجود یک متولی و یک حوزه تخصصی منسجم در سازمان تأمین اجتماعی می‌باشد.
وی تأکید کرد که در صورت کاهش فعالیت‌های مربوط به این حوزه تخصصی، نه تنها سازمان بلکه اتباع خارجی به ویژه اتباع افغانستانی به لحاظ کیفیت و تسهیل امور، متضرر می‌شوند.
این کارشناس به عنوان مثال به بحث سابقه بیمه‌شوندگان اشاره کرد و گفت، این سوابق ایجاد شده، ولی باید ادامه یابد تا سرانجام به بازنشستگی و خدمات بهینه‌تر منجر شود و در صورت تغییر وضعیت، ممکن است ادامه پرداخت حق بیمه و ایجاد سوابق مربوط از سوی اتباع خارجی با ابهام روبرو گردیده، یا اینکه دیگر رغبتی به ادامه نداشته باشند؛ همانند آن‌چه که در قبل از تشکیل اداره کل اتباع در سازمان تأمین اجتماعی بود.
و در بحث سوم، وی در مورد مزیت‌های وجود اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی به مشخص بودن یک مرجع برای پاسخ‌دهی به ابهامات و استعلام‌های شعب اجرایی این سازمان و دیگر نهادها اشاره کرد و افزود، وجود یک اداره کل مشخص متناظر با ادارات کل اتباع سایر وزارتخانه‌ها برای پیگیری امور تأمین اجتماعی اتباع خارجی، به عنوان متولی، در نهایت خیلی از دیدگاه‌های منفی که در ادارات وجود داشت را تغییر داده و حالا کوشش می‌شود اتباع خارجی را تکریم کرده، مسائل بیمه‌ای‌شان را پیگیری کنند.
او تأکید کرد که وجود اداره کل اتباع در سازمان حتی موجب تغییر نگرش مثبت بسیاری از همکاران سازمان اعم از ستاد و صف و نیز کارفرمایان در مورد نوع‌دوستی و رعایت حقوق بشر و همچنین ارائه خدمات قانونی به همه آحاد جامعه گردیده که از این حیث مورد اهمیت جامعه اتباع خارجی در کل دنیا بوده است.
چالش سیاست‌گذاری و هماهنگی بین نهادهای همکار به دنبال انحلال اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی
در همین حال، داود عیوضلو؛ پژوهشگر حوزه مهاجرت‌های اجباری و پناهجویی در رصدخانه مهاجرت ایران در یک گفت‌وگوی کارشناسی با خبرنگار آوا پیرامون انحلال و ادغام اداره کل اموراتباع سازمان تأمین اجتماعی، تأکید می‌کند، هرچند با این تغییر شاید مشکلات جدی از نظر ارائه خدمات به وجود نیاید، اما چالش‌هایی را در زمینه سیاست‌گذاری، هماهنگی بین نهادها و ادارات همکار و توسعه ظرفیت‌ها به میان خواهد آورد.
عیوضلو در این زمینه خاطرنشان کرد: "در ارتباط با ادغام اداره کل امور اتباع سازمان تأمین اجتماعی، اگرچه باید منتظر جزئیات ادغام یا حل شدن این اداره کل در معاونت امور بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی ماند؛ اما در ارتباط با ماهیت و اهداف این ادغام؛ دو مسأله کلان قابل طرح است.؛ موضوع اول مرتبط است با سیاست برون‌سپاری خدمات و کوچک‌سازی دولت که از سال‌های گذشته مورد توجه دولت‌ها قرار گرفته است و در این راستا بخشی از خدمات ارائه شده در دستگاه‌های دولتی به مراکز خصوصی یا نیمه خصوصی واگذار می‌گردد که خدمات ارائه شده به اتباع خارجی نیز از این موضوع مستثنی نیست. به طور مثال بخش عمده خدمات ارائه شده توسط اداره کل اشتغال اتباع خارجی و سایر نهادهای مرتبط از چند سال گذشته به دفاتر کفالت و اشتغال اتباع واگذار گردیده است.
وی با بیان اینکه در این راستا باید منتظر جزئیات این ادغام ماند تا مشخص گردد که بخشی از خدماتی که در حال حاضر توسط اداره کل اتباع سازمان اجتماعی ارائه می‌گردد، به مراکزی همچون دفاتر کفالت واگذار خواهد شد یا خیر، تأکید کرد: "از این‌رو در صورت واگذاری بخشی از امور اجرایی به این دفاتر، شاید بتوان گفت که با فرض کاهش نیروی شاغل و ارائه کننده خدمات در اداره کل اتباع سازمان تأمین اجتماعی، از نظر ارائه خدمات شاهد مشکلات جدی نباشیم، اما در زمینه سیاست‌گذاری، هماهنگی بین نهادها و ادارات همکار و توسعه ظرفیت ها شاهد چالش‌هایی خواهیم بود".
این پژوهشگر حوزه مهاجرت در مورد موضوع دوم ادامه داد: "موضوع دوم مرتبط است با پیشنهاد شکل‌گیری سازمان ملی مهاجرت که لایحه آن در هیأت دولت در دست بررسی است. همچنان که مفاد این لایحه نشان می‌دهد تمام امور سیاست‌گذاری و هماهنگی در حوزه اتباع خارجی اعم از بیمه، اشتغال و... در حیطه وظایف سازمان ملی مهاجرت خواهد بود؛ از این‌رو به نظر می‌رسد با تصویب نهایی تأسیس و شروع به کار سازمان ملی مهاجرت، شاهد تغییراتی در زمینه سیاست‌های کلان، هماهنگی بین ارگان‌ها و همچنین رویه‌های اداری و ارائه خدمات به اتباع خارجی باشیم".