در این گفتمان اشتراک کنندگان تاکید کردند که مردم مسلمان افغانستان بخاطر حفظ ارزش های دینی و اسلامی در برابر تجاوز قشون سرخ شوروی مردانه ایستادگی کردند و این ابر قدرت جهانی را مفتضحانه از کشور بیرون راندند.
 
سید داوود سجادی فارغ التحصیل رشته تاریخ دانشکده علوم اجتماعی وعضو انجمن تحقیقی تاریخ دانشگاه هرات در رابطه با چگونگی حضور و تجاوز شوروی سابق به افغانستان گفت: در تاریخ ششم جدی سال 1357خورشیدی حفیظ الله امین به قتل رسید و روس‌ها بجای او ببرک کارمل رهبر شاخه حزب پرچم دموکراتیک خلق را به عنوان رهبر حزب و رییس جمهور افغانستان انتخاب کرد و سربازان روسی نیز از بندر حیرتان و تورغندی وارد افغانستان شدند.
 
وی همچنان در ادامه با اشاره به علت تجاوز شوروی به افغانستان گفت: افغانستان برای شوروی نقطه‌ای مهم و استراتژیک برای رسیدن به آبهای گرم هند و خلیج فارس بود که از سالها قبل این اندیشه را به سر داشتند.
 
به گفته او، شوروی با آمدن به افغانستان هرگز تصور نمی کردند که با مقاومت مردم روبرو و زمین گیر شوند و شکست شوری سابق سبب از هم پاشیده شدن اتحادیه جماهیر شوروی در منطقه شد.
 
آقای سجادی در ادامه با اشاره به علت مقاومت مردم و زمین گیرشدن قشون سرخ شوروی سابق در افغانستان افزود: کسانی که از سوی شوروی به عنوان رهبر و مسئول در افغانستان گماشته شده بودند افراد نا بخرد و کوته فکر بودند که به یک باره شروع به مقابله و مبارزه با اعتقادات دینی، افکار و اندیشه ها و عنعنات و سنت های دیرینه مردم کردند و این سبب خشم و واکنش شدید مردم و ایجاد احزاب و گروه ها بر علیه شوروی گردید.
 
وی در ادامه افزود: قیام ها مردمی از هر گوشه و کنار افغانستان در ابتدا به طور خود جوش بود و از سوی هیچ گروه و سازمانی حمایت و سازمان دهی نمی شد که نمونه های بارز آن قیام 24 حوت مردم هرات، چنداول کابل، نورستان، کنر، چهارکنت، دره صوف، شهرهای شمالی و مرکزی کشور بود اما به مرور زمان احزاب ایجاد گردید و این احزاب با حمایت کشورهای همسایه، آمریکا و کشورهای عربی قشون سرخ شوروی سابق را زمین گیر کردند.
 
این فارغ التحصیل رشته تاریخ دانشگاه هرات همچنان در رابطه با چرایی حمایت کشورهای دیگر از جمله آمریکا از جهاد مردم افغانستان در برابر شوروی سابق گفت: آمریکا برای جلوگیری از پیشروی و فراگیر شدن کمونیزم از حرکت مردمی افغانستان علیهد شوروی سابق حمایت کرد، پاکستان نیز که از اوایل تشکیل خود همواره تحت تاثیرو حمایت غرب بود از سیاست های آمریکا و غرب در افغانستان حمایت می کرد و برخی کشور های عربی نیز در کنار حمایت از اسلام به دنبال دیگر اهداف خود نیز بودند و دیگر سازمان ها و کشور ها نیز جهت اینکه در آینده سهمی در بدنه حکومت جدید افغانستان داشته باشند از گروه و حزبی حمایت می کردند اما نقش مردم همواره در این جهاد برحق پر رنگ تر و موثر از تمامی عوامل بود.
 
از سوی دیگر، فرامرز رحمانی فارغ التحصیل رشته تاریخ دانشکده علوم اجتماعی و عضو هیات مدیره انجمن تحقیقی تاریخ دانشگاه هرات در پاسخ به این سوال که چرا شوروی وارد افغانستان شد؟ گفت: مکتوب های آرشیو شده نشان می دهد که رهبران کمونیستی حاضر در افغانستان 14 بار از سران شوروی خواسته بودند تا سرباز ها و نیروهای نظامی خود را به کمک آنها به افغانستان اعزام بکنند.
 
او گفت: در جلسه‌ای پنج نفره متشکل از سران بلند رتبه شوروی در مسکو تصویب شد که آنها سربازان خود را به افغانستان اعزام کنند که چنین کار شد اما پس از ورود با مقاومت و واکنش های مردم افغانستان روبرو شدند.
 
وی علاوه کرد که سران شوروی سابق با چند هدف؛ حمایت از جهان سوم، جلوگیری از حضور کشوری اسلامی در کنار کشورهای تحت استعمار شوروی، از بین بردن مرزهای پاکستان و بلوچستان، رسیدن به آبهای گرم هند و از بین بردن پایگاه نظامی آمریکا در بحرین به افغانستان آمد اما مردم افغانستان با تمام نیرو در برابر آنها ایستادگی کردند.
 
آقای رحمانی در ادامه خاطر نشان ساخت با توجه به اینکه چهل انستیتوت یا مرکز آموزشی و تحقیقاتی شوروی در افغانستان فعالیت داشت اما آنها در رابطه با خصوصیات و حساسیت های مردم هیچ مطالعه و تحقیقی نکرده بود و یک باره و بدون آشنایی وارد افغانستان شدند و چیزهایی که برای این مردم ارزش محسوب می شد را زیر پا کردند در حالیکه مردم افغانستان بخاطر دفاع از ارزش های دینی و اسلامی شان حتی در برابر تجاوز انگلیس ایستادگی کردند و بلاخره استقلال خود را به دست آوردند.
 
وی در ادامه گفت: جمهوری اسلامی ایران که در آن زمان انقلاب اسلامی را به پیروزی رسانده بود با تمام توان از جهاد مردم افغانستان حمایت کردند و پاکستان نیز با حمایت آمریکا سلاح ها و مهمات زیادی را برای مقابله با شوروی به مجاهدین افغانستان کمک نمود، اما با روی کار آمدن حکومتی اسلامی در افغانستان، سازمان ها و کشور های غربی از قدرت گرفتن حکومت اسلامی هراسیدند و به ایجاد جنگ های داخلی در افغانستان دامن زدند.
 
این عضو انجمن تحقیقات تاریخ دانشگاه هرات پیامدهای این تجاوز به کشور را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده با اشاره به بعد داخلی آن گفت: این وضعیت سبب عقب ماندگی علمی و صنعتی افغانستان در دو دهه گردید و در بعد جهانی نیز شوروی در افغانستان با رکود اقتصادی بزرگی روبرو شد که حتی سبب فروپاشی آن گردید. این تجاوز سبب میلیون ها شیهد، معلول و مهاجرنیز گردید و تا امروز نیز ما به نحوی تحت استعمار جنگ ها و رقابت های نیابتی قرار داریم و لازم است که جوانان با مطالعه و پشتکار برای بیرون رفت از این وضعیت تلاش و کوشش نمایند.
 
قابل ذکر است که این گفتمان با گردانندگی، عبدالوهاب رسولی عضو انجمن تحقیقی تاریخ، عضو انجمن نگهبانان میراثهای فرهنگی و فارغ التحصیل رشته تاریخ دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه هرات اجرا گردید.