مولاناپژوهان در دومین روز از همایش مهر مولانا در تهران، با بررسی مفهوم صلح در اشعار و باورهای مولانا از صورت تا معنی و از ظاهر تا محتوا، صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز را یک اصل اساسی در اندیشه‌های مولانا دانسته، او «صاحب صلح و سلم» خواندند. به گفته این مولاناپژوهان، مولانا شرط رسیدن به صلح بیرونی را رسیدن به صلح درونی می‌داند و برای رسیدن به صلح بیرونی، اول به منازعات درونی انسان‌ها پایان داد. به باور آن‌ها، باید آموزه‌های صلح‌طلبانه مولانا را در گوش جهانیان به خصوص جوامع استکباری، فریاد زد.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا)، در دومین روز از همایش مهر مولانا؛ صلح از نظرگاه مولانا جلال‌الدین محمد بلخی از سوی موسسه سروش مولانا در تهران، مولاناپژوهان و استادان شعر و ادبیات فارسی به بیان زوایای دیگری از صلح در نظرگاه مولانا پرداختند.
مولانا از جنگ تا صلح؛ از صورت تا معنی
دکتر حمیدرضا توکلی از ایران در سخنانی در محور «مولانا از جنگ تا صلح؛ از صورت تا معنی» با بیان این‌که اگر به مثنوی مولانا و غزل‌های او نگاه کنیم، به تضادهای مختلف در صورت و محتوا برخورد می‌کنیم، گفت: مدام مولانا در قلمروهای مختلف و به شکل‌های متفاوت و حتی متعارض سخن می‌گوید و از یک مفهوم مادی به مفهوم معنوی گذر می‌کند.
وی در ادامه این سوال را مطرح کرد که چرا مولانا این همه از حقیقت بیان‌پذیر و اشاره به خاموشی سخن می‌گوید و در حالی که او خاموشی را بارها فراتر از سخن دانسته، چرا این همه سخن می‌گوید؟ این مولاناپژوه در پاسخ می‌گوید: "تصور می‌کنم همه چیز در دنیای مولانا به چشم و چشم‌انداز برمی‌گردد؛ این‌که از چه منظری عالم را نگاه کنیم، از چه افقی؟ بی‌گمان مولانا اساسا عالم ماده را عالم تعارض می‌داند؛ عالم صلح نمی‌داند".
دکتر توکلی با اشاره به تجربه خواب، به عنوان یکی از شکل‌هایی که در مثنوی مولانان به آن پرداخته شده، گفت: "مولانا بر این باور است که هر شب به یک عالم ورای تضاد و تعارض می‌رسیم. ما در تجربه خواب، آن عالم عزلی و عالم نیستان را تجربه می‌کنیم و وقتی بیدار می‌شویم، دوباره در گیر و گرفت اختیار و چارچوب‌ها محدود می‌شویم".
وی افزود، به باور مولانا و عارفان، آرمان عارف چیزی جز خواب در بیداری نیست و اگر در بیداری، خواب بودی، عارف هستی؛
حال عارف این بود بی‌خواب هم /گفت ایزد هم رقود زین مرم
خفته از احوال دنیا روز و شب/ چون قلم در پنجهٔ تقلیب رب
آنک او پنجه نبیند در رقم/ فعل پندارد بجنبش از قلم
شمه‌ای زین حال عارف وا نمود/ عقل را هم خواب حسی در ربود
به باور این مولاناپژوه، مولانا عرفان را مردن پیش از مردن می‌داند؛ اتفاقی که مولانا دنبال می‌کند به درون برمی‌گردد؛ یک صلح درونی و درونی شده.
وی افزود: از نظر مولانا جنگ در یک محدوده قرار دارد، اما کرم و لطف الهی بی‌کران و لایتناهی و لطف محض است؛ بر اساس این باور، به زبان مولانا، حتی ابلیس می‌تواند انسان شود و انسان حق ندارد او را تمسخر کند.
به گفته دکتر توکلی، برای عارف تمام این تعارض‌ها چون انسان و ابلیس، نشانه به سوی وحدت و هدایت به سوی معنای واحد است.
وی در پایان به دو بیت از مثنوی مولانا اشاره می‌کند که در یک بیت مولانا عالم را تفسیر می‌کند و در بیت دیگر، برای مشکلات این عالم راه‌حل می‌دهد؛
هر وجودی از عدم بنمود سر/ بر یکی زهر است و بر دیگر شکر
دوست شو وز خوی ناخوش شو بری/ تا ز خمره زهر هم شکر خری
همزیستی مسالمت‌آمیز و ضرورت صلح در اندیشه مولوی
خانم دکتر سرو رسا رفیع‌زاده از افغانستان به عنوان سخنران دیگر دومین روز نشست مهر مولانا در تهران، به بیان همزیستی مسالمت‌آمیز و ضرورت صلح در اندیشه مولوی پرداخت.
به گفته وی، در نگاه عرفایی چون مولانا، صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز همواره یک اصل اساسی بوده و عرفا به صلحی که بعد از جنگ اتفاق می‌افتد، التفاتی ندارند؛ زیرا آن‌ها بر صلحی تأکید می‌کنند که اساسا جنگی وجود نداشته باشد که صلحی باشد.
دکتر رفیع‌زاده خاطرنشان کرد: "مولوی به حق از عرفای بنام و صاحب اندیشه است و می‌توان او صاحب صلح و سلم بدانیم".
وی با بیان این‌که کثرت‌گرایی و صلح درونی در اندیشه مولانا وجود دارد؛ گفت که مولانا وقتی به کثرت‌گرایی اشاره می‌کند، اصولا منظور او کثرت‌گرایی دینی است.
این استاد ادبیات فارسی توجه به صلح درونی را ویژگی دیگر آثار مولانا خواند و گفت که صلح درونی به یک مفهوم خودسازی و ناظر بر تفکیک وضعیت درونی در آثار مولانا مطرح است و مولانا شرط رسیدن به صلح بیرونی را رسیدن به صلح درونی می‌داند. از نظر مولوی، برای رسیدن به صلح بیرونی، اول به منازعات درونی پایان داد.
وی افزود که مولانا به جنبه‌های عرفانی صلح و آشتی تاکید می‌کند؛ صلح کل را منبعث از این نگاه می‌داند و حتی پدیده‌های جنگ را به دید مثبت می‌نگرد؛
جنگ‌های خلق بهر خوبیست/ برگ بی برگی نشان طوبیست
خشم‌های خلق بهر آشتیست/ دام راحت دایما بی‌راحتیست
هر زدن بهر نوازش را بود/ هر گله از شکر آگه می‌کند
بوی بر از جزو تا کل ای کریم/ بوی بر از ضد تا ضد ای حکیم
جنگ‌ها می آشتی آرد درست/ مارگیر از بهر یاری مار جست
خانم دکتر رفیع‌زاده در بخش پایانی سخنان به تجربه زیسته خود از جنگ و خشونت اشاره کرد و صلح در افغانستان را گمشده‌ای خواند که دیرزمانی است از دسترس مردم خارج شده است.
وی تصریح کرد که بیش از هر کس دیگری، پیام صلح مولانا برای او و مردم افغانستان قابل درک است.
این مولانا پژوه تأکید نمود که حتی جوامعی که ظاهرا در صلح به سر می‌برند، به این آموزه‌های صلح‌طلبانه مولانا نیاز دارند و باید این آموزه‌ها را در گوش جوامع استکباری و جوامعی که خود در آرامش‌اند، اما به دنبال ناآرامی در جامعه‌ای دیگر اند، فریاد زد.
مهر و محبت در مثنوی مولانا
دکتر عدنان قارا اسماعیل اوغلو از ترکیه، دیگر سخنران دومین روز نشست مهر مولانا بود.
او به مباحثی پیرامون مهر و محبت در مثنوی مولانا پرادخت و گفت؛ هنگامی که سخن از مولانا به میان می‌آید، احساسات دوستی، محبت و عشق در دل‌ها و روح‌ها حکم‌فرما می‌شود.
این مولاناپژوه خاطرنشان کرد که نوع کاربرد و بیان واژگانی چون محبت و مهر از سوی مولانا دارای مفاهیم گوناگون و ویژگی‌های تأمل‌برانگیزی است و مولانا در مثنوی از واژگان مهر و محبت برای نمونه‌های بسیار گوناگونی از دوست داشتن استفاده کرده است.
رمز برتر در سخنان مولانا
دکتر اسدالله شعور از افغانستان هم به بیان رمز برتر در سخنان مولانا پرداخت و گفت: برخی شاعران و اندیشمندان هم در جنگ با خود و هم در جنگ با خدای خود بوده‌اند، اما مولانا آدمی است که هم با شخص خود در صلح قرار دارد و هم با خداوند و این یکی از نشانه‌ها و رمز بزرگی در آثار اوست.
وی خاطرنشان کرد که عارفانی چون مولانا در زمانی که غرق در حضور خداوند و عبادت او اند، کلماتی را سروده‌اند که به ظاهر برای ما مفهومی ندارد، اما برای آن‌ها دارای مفاهیم با ارزشی است و این کلمات، رمز برتر اند.
در بخش پایانی دومین روز نشست مهر مولانا در تهران نیز فیلسوف ایرانی، مصطفی ملکیان به بیان ارتباط صلح درون و صلح بیرون از نظرگاه مولانا و هم‌چنین دکتر محمدعلی موحد به بیان صلح از نظرگاه مولانا پرداختند.
قابل یادآوری است که هشتمین همایش "مهر مولانا" به تاریخ 8 و 9 جدی با موضوع صلح از نظرگاه مولانا، از سوی موسسه فرهنگی هنری سروش مولانا و با همکاری سازمان اسناد و کتاب‌خانه ملی جمهوری اسلامی ایران و معاونت اموراجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در سالن همایش‌های کتاب‌خانه ملی ایران برگزار شد. در این همایش، مولوی‌پژوهانی از کشورهای افغانستان، ایران، تاجیکستان و ترکیه برای ارائه مباحث خود در حوزه صلح از نظرگاه مولانا حضور داشتند و ابعاد مختلف صلح از نظرگاه مولانا را بررسی کردند.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا)، در دومین روز از همایش مهر مولانا؛ صلح از نظرگاه مولانا جلال‌الدین محمد بلخی از سوی موسسه سروش مولانا در تهران، مولاناپژوهان و استادان شعر و ادبیات فارسی به بیان زوایای دیگری از صلح در نظرگاه مولانا پرداختند.
مولانا از جنگ تا صلح؛ از صورت تا معنی
دکتر حمیدرضا توکلی از ایران در سخنانی در محور «مولانا از جنگ تا صلح؛ از صورت تا معنی» با بیان این‌که اگر به مثنوی مولانا و غزل‌های او نگاه کنیم، به تضادهای مختلف در صورت و محتوا برخورد می‌کنیم، گفت: مدام مولانا در قلمروهای مختلف و به شکل‌های متفاوت و حتی متعارض سخن می‌گوید و از یک مفهوم مادی به مفهوم معنوی گذر می‌کند.
وی در ادامه این سوال را مطرح کرد که چرا مولانا این همه از حقیقت بیان‌پذیر و اشاره به خاموشی سخن می‌گوید و در حالی که او خاموشی را بارها فراتر از سخن دانسته، چرا این همه سخن می‌گوید؟ این مولاناپژوه در پاسخ می‌گوید: "تصور می‌کنم همه چیز در دنیای مولانا به چشم و چشم‌انداز برمی‌گردد؛ این‌که از چه منظری عالم را نگاه کنیم، از چه افقی؟ بی‌گمان مولانا اساسا عالم ماده را عالم تعارض می‌داند؛ عالم صلح نمی‌داند".
دکتر توکلی با اشاره به تجربه خواب، به عنوان یکی از شکل‌هایی که در مثنوی مولانان به آن پرداخته شده، گفت: "مولانا بر این باور است که هر شب به یک عالم ورای تضاد و تعارض می‌رسیم. ما در تجربه خواب، آن عالم عزلی و عالم نیستان را تجربه می‌کنیم و وقتی بیدار می‌شویم، دوباره در گیر و گرفت اختیار و چارچوب‌ها محدود می‌شویم".
وی افزود، به باور مولانا و عارفان، آرمان عارف چیزی جز خواب در بیداری نیست و اگر در بیداری، خواب بودی، عارف هستی؛
حال عارف این بود بی‌خواب هم /گفت ایزد هم رقود زین مرم
خفته از احوال دنیا روز و شب/ چون قلم در پنجهٔ تقلیب رب
آنک او پنجه نبیند در رقم/ فعل پندارد بجنبش از قلم
شمه‌ای زین حال عارف وا نمود/ عقل را هم خواب حسی در ربود
به باور این مولاناپژوه، مولانا عرفان را مردن پیش از مردن می‌داند؛ اتفاقی که مولانا دنبال می‌کند به درون برمی‌گردد؛ یک صلح درونی و درونی شده.
وی افزود: از نظر مولانا جنگ در یک محدوده قرار دارد، اما کرم و لطف الهی بی‌کران و لایتناهی و لطف محض است؛ بر اساس این باور، به زبان مولانا، حتی ابلیس می‌تواند انسان شود و انسان حق ندارد او را تمسخر کند.
به گفته دکتر توکلی، برای عارف تمام این تعارض‌ها چون انسان و ابلیس، نشانه به سوی وحدت و هدایت به سوی معنای واحد است.
وی در پایان به دو بیت از مثنوی مولانا اشاره می‌کند که در یک بیت مولانا عالم را تفسیر می‌کند و در بیت دیگر، برای مشکلات این عالم راه‌حل می‌دهد؛
هر وجودی از عدم بنمود سر/ بر یکی زهر است و بر دیگر شکر
دوست شو وز خوی ناخوش شو بری/ تا ز خمره زهر هم شکر خری
همزیستی مسالمت‌آمیز و ضرورت صلح در اندیشه مولوی
خانم دکتر سرو رسا رفیع‌زاده از افغانستان به عنوان سخنران دیگر دومین روز نشست مهر مولانا در تهران، به بیان همزیستی مسالمت‌آمیز و ضرورت صلح در اندیشه مولوی پرداخت.
به گفته وی، در نگاه عرفایی چون مولانا، صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز همواره یک اصل اساسی بوده و عرفا به صلحی که بعد از جنگ اتفاق می‌افتد، التفاتی ندارند؛ زیرا آن‌ها بر صلحی تأکید می‌کنند که اساسا جنگی وجود نداشته باشد که صلحی باشد.
دکتر رفیع‌زاده خاطرنشان کرد: "مولوی به حق از عرفای بنام و صاحب اندیشه است و می‌توان او صاحب صلح و سلم بدانیم".
وی با بیان این‌که کثرت‌گرایی و صلح درونی در اندیشه مولانا وجود دارد؛ گفت که مولانا وقتی به کثرت‌گرایی اشاره می‌کند، اصولا منظور او کثرت‌گرایی دینی است.
این استاد ادبیات فارسی توجه به صلح درونی را ویژگی دیگر آثار مولانا خواند و گفت که صلح درونی به یک مفهوم خودسازی و ناظر بر تفکیک وضعیت درونی در آثار مولانا مطرح است و مولانا شرط رسیدن به صلح بیرونی را رسیدن به صلح درونی می‌داند. از نظر مولوی، برای رسیدن به صلح بیرونی، اول به منازعات درونی پایان داد.
وی افزود که مولانا به جنبه‌های عرفانی صلح و آشتی تاکید می‌کند؛ صلح کل را منبعث از این نگاه می‌داند و حتی پدیده‌های جنگ را به دید مثبت می‌نگرد؛
جنگ‌های خلق بهر خوبیست/ برگ بی برگی نشان طوبیست
خشم‌های خلق بهر آشتیست/ دام راحت دایما بی‌راحتیست
هر زدن بهر نوازش را بود/ هر گله از شکر آگه می‌کند
بوی بر از جزو تا کل ای کریم/ بوی بر از ضد تا ضد ای حکیم
جنگ‌ها می آشتی آرد درست/ مارگیر از بهر یاری مار جست
خانم دکتر رفیع‌زاده در بخش پایانی سخنان به تجربه زیسته خود از جنگ و خشونت اشاره کرد و صلح در افغانستان را گمشده‌ای خواند که دیرزمانی است از دسترس مردم خارج شده است.
وی تصریح کرد که بیش از هر کس دیگری، پیام صلح مولانا برای او و مردم افغانستان قابل درک است.
این مولانا پژوه تأکید نمود که حتی جوامعی که ظاهرا در صلح به سر می‌برند، به این آموزه‌های صلح‌طلبانه مولانا نیاز دارند و باید این آموزه‌ها را در گوش جوامع استکباری و جوامعی که خود در آرامش‌اند، اما به دنبال ناآرامی در جامعه‌ای دیگر اند، فریاد زد.
مهر و محبت در مثنوی مولانا
دکتر عدنان قارا اسماعیل اوغلو از ترکیه، دیگر سخنران دومین روز نشست مهر مولانا بود.
او به مباحثی پیرامون مهر و محبت در مثنوی مولانا پرادخت و گفت؛ هنگامی که سخن از مولانا به میان می‌آید، احساسات دوستی، محبت و عشق در دل‌ها و روح‌ها حکم‌فرما می‌شود.
این مولاناپژوه خاطرنشان کرد که نوع کاربرد و بیان واژگانی چون محبت و مهر از سوی مولانا دارای مفاهیم گوناگون و ویژگی‌های تأمل‌برانگیزی است و مولانا در مثنوی از واژگان مهر و محبت برای نمونه‌های بسیار گوناگونی از دوست داشتن استفاده کرده است.
رمز برتر در سخنان مولانا
دکتر اسدالله شعور از افغانستان هم به بیان رمز برتر در سخنان مولانا پرداخت و گفت: برخی شاعران و اندیشمندان هم در جنگ با خود و هم در جنگ با خدای خود بوده‌اند، اما مولانا آدمی است که هم با شخص خود در صلح قرار دارد و هم با خداوند و این یکی از نشانه‌ها و رمز بزرگی در آثار اوست.
وی خاطرنشان کرد که عارفانی چون مولانا در زمانی که غرق در حضور خداوند و عبادت او اند، کلماتی را سروده‌اند که به ظاهر برای ما مفهومی ندارد، اما برای آن‌ها دارای مفاهیم با ارزشی است و این کلمات، رمز برتر اند.
در بخش پایانی دومین روز نشست مهر مولانا در تهران نیز فیلسوف ایرانی، مصطفی ملکیان به بیان ارتباط صلح درون و صلح بیرون از نظرگاه مولانا و هم‌چنین دکتر محمدعلی موحد به بیان صلح از نظرگاه مولانا پرداختند.
قابل یادآوری است که هشتمین همایش "مهر مولانا" به تاریخ 8 و 9 جدی با موضوع صلح از نظرگاه مولانا، از سوی موسسه فرهنگی هنری سروش مولانا و با همکاری سازمان اسناد و کتاب‌خانه ملی جمهوری اسلامی ایران و معاونت اموراجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در سالن همایش‌های کتاب‌خانه ملی ایران برگزار شد. در این همایش، مولوی‌پژوهانی از کشورهای افغانستان، ایران، تاجیکستان و ترکیه برای ارائه مباحث خود در حوزه صلح از نظرگاه مولانا حضور داشتند و ابعاد مختلف صلح از نظرگاه مولانا را بررسی کردند.