هارون نجم پور، معاون سفیر و شارژدافیر سفارت افغانستان در ایران می گوید که رابطه دو کشور به خصوص در بخش همکاری‌های امنیتی، دفاعی، امنیت مرزها، مبارزه علیه تروریسم در آینده نزدیک وارد فاز جدیدی می‌شود، اما وی خاطرنشان کرد که روابط تجاری دو کشور یک طرفه است؛ ۹۸ درصد صادرات و ۲ درصد واردات و آن ها دارند این بیلانس تغییر کند. در بخش منابع آبی نیز این دیپلمات بلندپایه افغانستان گفت که برخلاف برخی تصورها، کشور با کم آبی شدید مواجه است و از سوی دیگر، سدسازی ها در افغانستان مشکلی پیرامون مسائل آبی میان دو کشور ایجاد نمی کند.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا) از تهران، آقای نجم پور که در یک گفتگو ویژه با خبرگزاری آوا دیپلماتیک ایران سخن گفته، در بخشی از گفتگوی خود، در پاسخ به سوالاتی در مورد روابط افغانستان و ایران و گسترش این روابط، خاطرنشان کرد که رابطه دوجانبه میان ایران و افغانستان رابطه‌ای خاص و منحصر به فرد و در واقع در سطح جهانی کم‌نظیر است. نجم پور ادامه داد که در واقع ما با یک حوزه تمدنی و فرهنگی سروکار داریم و از دید ما رابطه دو کشور در سطح عالی قرار دارد.
رابطه دو کشور در آینده نزدیک وارد فاز جدیدی می‌شود
شارژدافیر سفارت افغانستان پیرامون اهمیت کشور برای ایران ادامه داد: "در سیاست خارجی ایران، کشورها به دو دسته استراتژیک و غیراستراتژیک تقسیم می‌شوند. افغانستان به دلیل همسایگی، مسلمان بودن و داشتن مرز مشترک و اشتراکات فرهنگی، در سیاست خارجه ایران کشوری استراتژیک محسوب می شود".
او خاطرنشان کرد که سفارت افغانستان در ایران از پرکارترین سفارت خانه های افغانستان در جهان است و در مجموع حدود ۳۰ دیپلمات و بیشتر از آن کارمندان محلی در آن مشغول به کار هستند.
این دیپلمات بلندپایه افغانستان در ایران افزود: "ما مستمرا شاهد ورود هیئت های بلندپایه افغانستان به ایران هستیم و این رفت و آمدها نشان‌دهنده عمق رابطه است. طی دو سالی که در سفارت افغانستان در ایران حضور دارم و طی شش سالی که در حوزه ایران کار کرده ام، کمتر مقام عالی‌رتبه‌ای از دو کشور بوده که به کشور مقابل سفر نکرده باشد".
او خاطرنشان کرد که رابطه دو کشور در آینده نزدیک وارد فاز جدیدی می‌شود، به خصوص در بخش همکاری‌های امنیتی، دفاعی، امنیت مرزها، مبارزه علیه تروریسم، مبارزه علیه داعش، مبارزه علیه طالبان و همین طور استفاده از تجربیات ایران در جنگ که همگی مفید خواهد بود.
روابط تجاری دو کشور یک طرفه است
اما با همه این مسایل، هارون نجم پور انتقاد کرد که روابط تجاری دو کشور یک طرفه است. وی گفت: "ما تلاش داریم که این بیلانس تغییر کند. متأسفانه صادرات از طرف ما بسیار کم است و باید زمینه مساعد شود تا صادرات افغانستان به ایران رشد کند و تعادل حداقلی ایجاد شود. در ترانزیت اموال افغانستان به کشورهای سومی نیز مشکلاتی وجود دارد".
این پژوهشگر مسائل افغانستان و ایران خاطرنشان کرد: "وقتی شما به کشوری ۹۸ درصد صادرات دارید و اجازه واردات از آن کشور را نمی‌دهید، حتی اجازه ترانزیت مستقیم اموال افغانستان به برخی کشورها داده نمی‌شود و سخت‌گیری می‌شود؛ حساسیت‌هایی ایجاد می‌شود که باید حل شود. اولویت ما در سفارت، مبادلات و منافع دو سویه است که ماندگار می باشد".
وی با اشاره به این که پروژه اقتصادی چابهار برای افغانستان مهم‌ترین پروژه در ایران است، تأکید کرد: "در واقع ایران برای ما یک مسیر عمده ترانزیتی و شریک اول اقتصادی است که جایگزین پاکستان شده و صادرات سالانه ایران به افغانستان، دو و نیم تا سه میلیارد دالر است. خط آهن خواف – هرات در آینده راه اندازی خواهد شد و خط آهن افغانستان به ایران متصل می گردد".
معاون سفارت افغانستان در تهران با رد شایعاتی مبنی بر این که حضور افغانستان در پروژه سرمایه گذاری چابهار به حالت تعلیق درآمده، خاطرنشان کرد که توافقات آن انجام شده و کار در چابهار جریان دارد. در واقع این پروژه برای منطقه آسیای میانه هم اهمیت استراتژیک به سزایی دارد. به تعدادی از تجار افغانستان زمین اجاره داده شده؛ اما به گفته وی، هنوز زمینه و امکانات زیاد مساعد نیست و باید کارهای زیادی انجام شود. قرار است هندی ها در این پروژه سرمایه‌گذاری کنند و در آینده بسیار نزدیک گندم اهدایی هند از طریق چابهار به افغانستان منتقل خواهد شد. این پروژه، کریدوری است که باید خطوط هوایی، فرودگاه، شعب بانک‌ها و بیمه و ظرفیت آن توسعه یابد و به معنای واقعی کلمه منطقه آزاد تجاری باشد. نجم پور افزود: "قرار است به کشورهای مختلف اسکله‌هایی داده شود و افغانستان علاقمند است که در آنجا اسکله داشته باشد و در حد توان و امکانات سرمایه‌گذاری کند".
افغانستان برخلاف تصور عمومی با کمبود شدید آب مواجه است/ سدسازی‌ها تأثیر جدی بر روی منابع آبی ندارد
در سوالاتی پیرامون مسائل آبی میان افغانستان و ایران نیز هارون نجم پور گفت که اولین مشکل این است که منطقه ما، یک منطقه خشک و کم آب است. در مجموع ایران، عراق، افغانستان و ترکیه به خصوص در مناطق مرزی، وضعیت آبی خوبی ندارند.
وی تصریح کرد که افغانستان برخلاف تصور عمومی با کمبود شدید آب مواجه است. گفته می‌شود تولید آب افغانستان سالانه ۷۰ میلیارد مترمکعب است؛ اما این واقعیت ندارد. آخرین آمارهای ما نشان می‌دهد که مقدار آب زیر ۵۰ میلیارد متر مکعب آب است.
این دیپلمات بلندپایه افغانستان در ایران ادامه داد: "مشکل دیگر این است که ما مدیریت خوبی در زمینه منابع آبی نداریم. در حوزه همکاری آبی دو کشور نیز، در مورد رودخانه هلمند توافقنامه‌ای داریم که برای دو طرف لازم‌الاجراست. سدسازی ها مشکل ایجاد نمی کند، چرا که حقابه ایران مشخص است و مابقی آب طبق معاهده در داخل افغانستان به مصرف می رسد. در خصوص اجرایی شدن موافقتنامه آب هلمند، کمیساران آب هلمند هم تا به حال ۱۸ بار نشست برگزار کرده و تبادل اطلاعات انجام شده است".
وی افزود که در خصوص منابع دیگر آبی به ویژه هریرود گفتگوها شروع شده و دو طرف اطلاعات و ادعاهای خود را دارند.
نجم پور گفت که اولین اجلاس کمیته مشترک آب میان افغانستان و ایران برگزار شد که آقای عراقچی از طرف ایران و آقای فهیم ضیایی از طرف افغانستان مسئول کمیته آب میان دو کشور هستند: "من در جلسات کمیته حضور داشتم و دو طرف دیدگاه‌های یکدیگر را شنیدند. البته تفاوت‌هایی در مطالعات و ایده‌ها وجود دارد. امیدواریم با حسن نیت، صحبت‌ها انجام و مشکلات حل شود. درباره رودخانه‌هایی که از داخل ایران به هریرود می‌ریزد و رودخانه‌هایی که از داخل افغانستان می‌آید، صحبت خواهد شد".
وی یادآوری کرد که سدسازی‌ها تأثیر جدی بر روی منابع آبی ندارد و آن ها در چند صد کیلومتری داخل افغانستان هستند و پس از آن ها رودخانه‌های دیگری وجود دارد که دوباره به هریرود می‌ریزد و حجم حوزه آبریز هریرود بالاتر از سد سلما است که یک باره آب گیری شده و پس از آن آب جاری است و در این باره مشکلی وجود ندارد.
این پژوهشگر مسائل افغانستان و ایران در مورد هریرود ادامه داد: "در بعضی قسمت ها ما پایین دست هستم و در بعضی از قسمت ها ایران. رودهایی مانند جام رود، فریمان و کشف رود از داخل ایران به هریرود می ریزند. در این مورد کارشناسان حوزه آب بعد از مطالعه و مذاکره به تفاهماتی دست خواهند یافت. به زودی دور دوم نشست‌های کمیته آب در کابل برگزار می‌شود و قرار است در حوزه مسائل آبی میان ایران و افغانستان مذاکرات عمیق تر برگزار شود".
وی در پاسخ به این سوال که آیا این امکان وجود دارد در مذاکرات دو کشور در مورد میزان حق آب ایران، تصمیمات تازه‌ای گرفته شود؟ پاسخ داد: "در گفتگوی میان آقای عراقچی و نماینده افغانستان اشاره شد که معاهده هلمند میان دو کشور محترم است و ما به آن ملزم و پایبند هستیم و حق آبه ایران بر این اساس پرداخت می‌شود. پیش‌تر اشاره کردم که منطقه با بحران کم‌آبی مواجه است و اگر شما همه آب‌های افغانستان را هم به شرق ایران بیاورید، شاید کفایت نکند. شما می‌دانید وضعیت آبی ایران چگونه است. در مطبوعات تلاش صورت می گیرد مشکل کم آبی را به گردن همسایه‌ها از جمله افغانستان بیندازند".
نجم پور ادامه داد: "طبق معاهده میان دو کشور، افغانستان باید از هلمند سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب به ایران بدهد؛ در حالی که هر سال ۲ تا ۳ میلیارد مترمکعب آب داخل ایران می‌شود. سال گذشته با خانم ابتکار در زابل جلسه داشتیم. پیش خانم ابتکار و استاندار سیستان و بلوچستان نشسته بودم. ایشان به خانم ابتکار کاغذی داد که روی آن نوشته بود امسال دو میلیارد و یک صد میلیون متر مکعب آب وارد ایران شده است. واقعیت چیزی دیگری است و آب به خصوص در ماه‌های اول سال بسیار زیاد است و حدود دو تا سه میلیارد مترمکعب آب وارد ایران می‌شود. متأسفانه مسیر بخشی از این آب‌ها توسط کانال تغییر می‌کند و آب وارد چاه نیمه‌ها می‌شود. به نظر ما احیای چاه نیمه‌ها یعنی مرگ هامون ها".
وی تأکید کرد که افغانستان خودمان را مکلف می‌داند حق آبه ایران را بدهد. البته هنوز ظرفیت آن را ندارد که طبق معاهده، سد داشته باشیم و آب را پشت سد ذخیره کنیم و قطره قطره در کدام ماه چه قدر آب بدهیم.
معاون سفیر افغانستان در پاسخ به سوال دیگری که می شود تقسیم آب سد کمال خان طبق توافق میان ایران و افغانستان به صورت برابر بوده است؟ پاسخ داد که چنین چیزی نیست: "در سال ۱۳۱۷ قرار بوده تفاهم‌نامه‌ای میان ایران و افغانستان امضا شود که بر اساس آن آبی که بعد از بند کمال خان می‌آید، بین دو کشور نصف شود. این معاهده تائید نشد و پارلمان افغانستان آن را رد کرد و آن را غیرعادلانه خواند. معاهده معتبر میان ایران و افغانستان مربوط به سال ۱۳۵۱ و زمان امیرعباس هویدا و موسی شفیق است که در کابل امضا شد. طبق آن معاهده ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب در سال حق آبه ایران است که به این کشور پرداخت می‌شود".
سیاست افغانستان در مورد پاکستان مشخص است/ ما همه چیز را بر اساس صلح گذاشتیم
این دیپلمات بلندپایه افغانستان در ایران در پاسخ به سوالی به روابط افغانستان و پاکستان، این روابط را در طول ۷۰ سال عمر پاکستان پر فراز و نشیب دانسته و دلیل عمده این موضوع را نیز اختلاف مرزی میان دو کشور عنوان کرده است. به گفته وی، در سال ۱۸۹۳ میلادی معاهده دیورند بخش هایی از خاک افغانستان را به هند بریتانیایی واگذار کرده بود که بعد از تشکیل پاکستان در سال ۱۹۴۷، این بخش ها به پاکستان تعلق گرفت. حال پاکستان نگران جدی جدایی این بخش می باشد و همین موضوع باعث آن شده است که آن ها همیشه در صدد مشکل سازی باشد.
به گفته وی، پاکستانی ها همیشه فکر می‌کردند افغانستان آرام و مقتدر می تواند در مورد مسایل مرزی مورد مناقشه دست بالا داشته باشد. بر این اساس سیاست پاکستان علیه افغانستان تنظیم شده است و استفاده از جریان های افراطی به خصوص طالبان و سایر گروه های تروریستی بخشی از این سیاست است. اما وی با بیان این که سیاست افغانستان مشخص است، خاطرنشان کرد: "طی ۱۵ سال گذشته رئیس‌جمهور کرزی ۱۹ بار به پاکستان سفر کرده است. ما همه چیز را بر اساس صلح گذاشتیم و با ایشان صحبت کردیم و صادقانه پیشنهاد همکاری دادیم. اما جواب و نتیجه منفی گرفتیم".
معاون سفیر افغانستان در ایران تأکید کرد که نباید از سازمان ها و گروه‌های افراطی که در پاکستان حضور دارند، به عنوان ابزار سیاست خارجی استفاده شود. به گفته وی، حدود ۴۷ سازمان تندرو در پاکستان فعالیت دارند و پاکستان از آن ها علیه افغانستان استفاده می‌کند.
وی تصریح کرد که طالبان اجازه ندارند با دولت افغانستان صحبت کنند؛ "آن ها را تهدید می‌کنند که اگر با دولت ما صلح کنند، آن ها را به آمریکایی‌ها می‌دهند تا به بازداشتگاه گوانتانامو ببرند. در میان، آن هایی که علاقه نشان داده‌اند با افغانستان صلح کنند، به شکل بسیار مرموزی کشته شده‌اند".