شاید بارها دیده باشید که افراد تحصیل کرده در مقاطع مختلف آن‌هم در کشوری مثل افغانستان کمتر غلط املایی داشته باشند. از مقام‌های دولتی گرفته تا خبرنگاران و حتی عریضه‌نویسان، همه و همه دچار این معضل بزرگ هستند.
اما این‌که چرا این افراد دچار چنین مشکلی شده‌اند را کسی نمی‌داند. یکی می‌گوید، در دوران مکتب معلممان بر روی املاء کار نمی‌کرد و فقط روخوانی کتاب داشتند. دیگری می‌گوید که در دوران مکتب هیچ تلاشی برای درست نوشتن نکرده است.
اما واقعا این مشکل از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ برخی از دانش‌آموزان با نشان دادن کتب درسی‌شان می‌خواهند بگویند که حتی در کتب درسی هم غلط املایی وجود دارد، پس نباید از آنان توقع داشت که درست بنویسند.
برخی دیگر اما ظاهر کتاب را بهانه می‌کنند و می‌گویند که با داشتن چنین کتاب‌هایی آن‌هم با ظاهر قدیمی، اصلا دل به درس نمی‌دهند چه برسد به این‌که بخواهند در نوشتن دقت کنند.
"محدثه رسولی"، شاگرد صنف ۱۲ مکتب بر این باور است که معلمان باید به دانش‌آموزان سخت‌گیری کنند.
او می‌گوید که برخی از هم‌کلاسی‌هایش حتی نمی‌توانند درست بخوانند و درست بنویسند.او می‌گوید که در دوران مکتب معلمین کمتر به این مساله توجه دارند.
رسولی بر این باور است که اگر این افراد وارد دانشگاه و پس از آن وارد بازار کار شوند، مشکلات زیادی را برای مردم به بار خواهند آورد.
"طاهره جمشیدیان" یکی دیگر از دانش‌آموزان صنف ۱۲ شهر هرات است. او می‌گوید که معلمین هیچ توجهی به این قضیه ندارند و حتی حق اعتراض را نیز به شاگردان نمی‌دهند.
"عمران" یک تن از دانشجویان دانشگاه هرات که چندی قبل یکی از اقوامش برای فرزند خود تذکره دریافت کرده می‌گوید که آمر اداره تذکره ولایت‌شان اسم کودک را اشتباه نوشته و برای آنها دردسر ایجاد شده است.
او می‌گوید که این مشکل باید در دوران مکتب حل شود وگرنه برای جامعه مشکلات زیادی به بار می‌آورد.
"عبدالقیوم پدرام" خبرنگار در هرات نیز بر این باور است که فقر اقتصادی سبب شده تا دانش‌آموزان مکاتب در کنار درس، به کار رو بیاورند تا بتوانند کمک‌خرجی برای خانواده خود باشند.
او می‌گوید که با این حال، وقتی این افراد وارد دانشگاه می‌شوند هم با مشکلات زیادی روبرو می‌شوند و اگر از ۱۰ نفر آنان بخواهیم که یک مکتوب رسمی بنویسند، شاید نتوانند.
پدرام با تاکید می‌گوید که در برخی موارد می‌بینیم که اساتیدی که در مکاتب استخدام می‌شوند، با این مشکل مواجه هستند. این موضوع نیز می‌تواند تاثیر زیادی بر درست نویسی دانش‌آموزان بگذارد.
"فیصل کریمی"، استاد دانشکده ژورنالیزم دانشگاه هرات به آوا گفت که "متاسفانه بسیاری از دانشجویانی که وارد دانشگاه می‌شوند، سطح سواد، ادبیات و نگارش‌شان مشکل دارد و این نشان‌دهنده این است که در زمان مکتب بر روی این موضوع کار نکرده‌اند".
او می‌گوید که این موضوع نشان می‌دهد که سطح معارف ما خیلی پایین است.
این استاد دانشگاه افزود: در زمان دانشگاه هم اساتید حیران می‌مانند که به دانشجو درس بدهند یا بر روی ادبیات و نگارش‌شان کار کنند. باید در دوران مکتب بر روی ادبیات، درست خواندن و درست نوشتن خیلی کار شود. وقتی دانشجویی که وارد دانشگاه می‌شود، بی‌سواد است و نمی‌تواند درست بنویسد، درس‌های دانشگاه را کمتر یاد می‌گیرد و کیفیت درس در دانشگاه پایین می‌آید.
به گفته‌ی این استاد دانشگاه، شخصیت ضعیف علمی دانش‌آموز در دوران مکتب شکل گرفته و دانشگاه نمی‌تواند روی تهداب دانش و ادبیات دانشجو کار کند.
وی به چالش‌های ایجاد شده به دلیل مشکل غلط نویسی اشاره کرد و گفت: "به عنوان مثال، در اداره ثبت احوال نام‌های افراد را غلط می‌نویسند و این موضوع سبب می‌شود که سرنوشت یک شخص تحت تاثیر این نام غلط قرار گیرد". در دیگر اداره‌ها نیز چنین مشکلی وجود دارد.
کریمی بر این باور است که این موضوع نیازمند تغییرات گسترده در نظام آموزش و پرورش افغانستان است. دانشجویان باید در مکتب مکلف شوند تا بنویسند و یاد بگیرند.
او به بیان راهکار پرداخت و گفت: "در دراز مدت این مشکل باید در معارف حل شود و در کوتاه مدت، کارمندان اداره‌های دولتی باید دوره‌های کوتاه مدت درست نویسی را سپری کنند".
با این‌حال، این تنها گوشه‌ای از مشکلاتی است که به دلیل بی‌توجهی معلمین و اساتید به مساله ادبیات و زبان دری برای شهروندان به وجود آمده است.
نوشتن مکتوب‌هایی که پر از غلط املایی است، خط بد برخی از آمران اداره‌ها، غلط نوشتن اسم و موارد زیاد دیگری که هیچ توجهی به آن نشده است.
از قدیم می‌گفتند که "خشت اول گر نهد معمار کج، تا ثریا می‌رود دیوار کج". اکنون این ضرب‌المثل برای کسانی بکار برده می‌شود که همگان بر این باورند که قرار است که کشور را به سوی موفقیت ببرند.
در سال‌های گذشته مدارس در مناطق مختلف کشور توسعه و گسترش یافت اما کسی گمان نمی‌کرد که در این میان به مساله‌ی کیفیت توجهی نشود.
معلمان در مناطق روستایی براساس مسلک و حرفه‌شان استخدام نشده‌اند و بسیاری از آنها براساس نیازمندی بعنوان معلم استخدام شده‌اند و تدریس می‌کنند. در حالی‌که شرایط و تحصیلات کافی ندارند و حتی در سواد خواندن و نوشتن با مشکل مواجه هستند.
دانش‌آموزان صرفا به مکتب می‌روند، روخوانی می‌کنند و به خانه باز می‌گردند.
سال گذشته سخنگوی وزارت معارف گفته بود که این وزارت ۲۲ میلیون جلد کتاب درسی را در سال ۱۳۹۴ با رفع غلط املایی و انشایی به چاپ رسانده است اما آیا این امر سبب شد تا این مشکل رفع شود.؟