نقاشی هنری است که اکثر بانوان در ولایت بلخ به آن علاقمند هستند و روز و شب خود را با این هنر سپری می نمایند، اما اقتصاد ضعیف خانواده ها، سنتی بودن جامعه و ارزش قایل نشدن به این هنر، از جمله مشکلاتی است که بانوان نقاش، با آن دچار هستند.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا)، زینب موسوی، یک بانوی نقاش در بلخ است که مدت سه سال می شود نقاشی می کند. وی تا به حال ۱۵ اثر را نقاشی کرده است.
وی با ابراز این که خانواده اش یگانه مشوق وی در این راستا بوده است، می گوید : "مردم ما به هنر نقاشی، چندان ارزش نمی دهند و ارزش واقعی این هنر را نمی دانند".
خانم موسوی درباره مشکلاتی که سد راه نقاشان است، می گوید: "نقاشی هنری است که قبل از به تصویر کشیدن چیزی، خرج زیادی دارد و زمانی که ما بالای یک تابلو زحمت می کشیم، وقتی که می خواهیم آن را به فروش برسانیم؛ به قیمتی که بالایش مصرف کرده ایم؛ فروخته نمی شود" و همین مسأله اقتصادی، بالای روحیه نقاش تأثیر منفی می گذارد.
معصومه ابراهیمی، بانوی دیگری است که از آوان کودکی به نقاشی علاقه داشته است. وی مدت سه سال می شود که به صورت معیاری، همراه با زینب در یک کارگاه، نقاشی می کند.
وی می گوید: "یگانه آرزویم نقاش شدن است. می خواهم در آینده یک نقاش چیره دست شوم و در این راستا تلاش می کنم و امید خود را هیچ گاه از دست نمی دهم".
با این حال صالح محمد خلیق، رئیس اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ، پر رنگی هنر نقاشی در میان جوانان را برای نهادینه شدن این هنر، امیدوار کننده دانسته، می گوید: "در این اواخر علاقمندی بیشتر جوانان را به نقاشی می بینم که بیشتر اجتماعات و گروه های نقاشی را تشکیل داده اند و به مناسبت های مختلف، نمایشگاه های نقاشی را برگزار می کنند و این خود، نشان دهنده رشد این هنر در میان جوانان ولایت بلخ است".
وی در ادامه سخنان خود گفت: هنر نقاشی در ولایت بلخ بیشتر میان دختر خانم ها رشد کرده است و برای رشد بیشتر هنر نقاشی، نیاز به فضاسازی است تا مردم بیشتر علاقمند این هنر شوند؛ آثار هنرمندان را خریداری کنند و از آن در خانه های شان به عنوان وسایل زینتی استفاده کنند. "
آقای خلیق عمده ترین چالش سد راه این نقاشان را، عدم درآمدزایی از این هنر عنوان کرده گفت: بیشتر هنرمندان و مردم، هنر نقاشی را کار ذوقی می دانند نه یک شغل درآمدزا.
در همین حال شکیبا جعفری، بانویی است که علاقه شدید به هنر رسامی و نقاشی دارد، اما ممانعت های خانواده اش، وی را از این کار، باز داشته است.
وی می گوید: "از کودکی می خواستم که نقاشی بکنم و استعداد نقاشی را هم دارم، اما خانواده ام یک خانواده مذهبی است و برایم می گویند که نقاشی و چهره کشیدن در دین اسلام حرام است". آنها می گویند: "وقتی که تو یک چهره را نقاشی می کنی، باید در قیامت جواب گوی نقاشی هایت نیز باشی".
خانم جعفری هم چنان گفت: "دوست داشتم و دارم که نقاشی بکنم، ولی زمانی که من امتحان کانکور دادم و می خواستم هنر نقاشی را به صورت معیاری در دانشگاه بیاموزم، آن زمان دانشکده هنرهای زیبا در بلخ ایجاد نشده بود و وقتی می خواستم دانشکده هنرهای زیبای کابل را انتخاب نمایم، ولی بازهم با ممانعت خانواده ام مواجه شدم".
جعفری تنها بانویی نیست که با این موانع روبرو است، بلکه شماری از بانوان دیگری نیز در این ولایت وجود دارند که ممانعت خانواده های شان، سبب شده تا آنها از هنر نقاشی کناره گیری نمایند و به شغل دیگری مصروف شوند.
به باور خانواده های آن ها، نقاشی شغلی نیست که درآمد کافی در افغانستان داشته باشد.
ساحل ذهاب، استاد نقاشی است که در یک کارگاه کوچک خود، تعدادی زیادی از جوانان را، هنر نقاشی یاد می دهد.
وی که خودش ۱۱ سال می شود نقاشی می کند، می گوید: " ۸ سال است که در عرصه هنر نقاشی شاگردانی نیز دارم و در این مدت اکثر شاگردانم از طبقه اناث بوده است. شوق و علاقه بانوان نسبت به آقایان در نقاشی بیشتر است" .
استاد ذهاب هم چنان گفت که اکثرا با شاگردانش درباره علت نقاشی های شان صحبت نموده است. آنها گفته اند که آنچه را به زبان و قلم بیان کرده نمی توانند؛ آنها را در قالب نقاشی بیان می کنند.
وی با ابراز این که هنوز فرهنگ تابلو خریدن در افغانستان رایج نیست و این هنر تا حالا در بین مردم افغانستان جایگاه ندارد، گفت: به طور کلی برخی از حوزه های هنری از جمله نقاشی، در جامعه به عنوان یک شغل رسمی شناخته نمی شود و بیشتر کاری هنری محسوب می شوند. به همین دلیل، این شغل در نزد عموم مردم، به عنوان یک شغل و منبع درآمد، ارزش واقعی خود را ندارد.
استاد ذهاب با ابراز این که دولت تا هنوز در این رابطه با آنها همکاری نکرده است. اما می گوید : "نمی خواهم که بعد از این هم دولت با ما همکاری نماید. دولت اگر به مشکلات امنیتی، اقتصادی مردم این کشور رسیده گی نماید؛ همین بهترین کمک را برای ما و مردم این کشور انجام داده است" .
وی نیز از سنتی بودن جامعه شکایت داشته می گوید: "بعضی از شاگردانم که توانایی های خیلی خوب برای نقاشی دارند اما مردم و خانواده های شان می گوید که نقاشی چهره، حرام است و یک نوع شرک آوردن به خدای متعال است".
ذهاب در مورد مشکل داشتن نقاشی چهره در دین اسلام می گوید: تمام اعمال انسان به نیتش مربوط است و نیت ما از نقاشی، پرستش او نمی باشد. نقاشی چهره با نقاشی طبیعت هیچ فرقی ندارد و خالق هر دو خداوند متعال است.
وی هم چنان از خانواده ها خواست که باید به خواسته های واقعی فرزندان شان ارزش قایل شوند و آن ها رابگذارند، تا هرچه را که دوست دارند، همان شغل را انتخاب نمایند.
با این حال سید ابراهیم مرتضوی، عالم دین در مورد هنر نقاشی از دیگاه دین اسلام می گوید: "بنابر مطالعه که من در رابطه با نقاشی داشته ام، کراهتش ثابت شده و حرمت آن را حداقل خودم در جایی با آن برخورد نکرده ام".
وی هم چنان به فتوای بعضی از مراجع تقلید اشاره نموده، گفت: "اغلب مراجع بر این فتوا هستند که نقاشی (اگر صرف نقاشی باشد، نه این که با برجسته‌کاری به مجسمه سازی مبدل گردیده یا شبیه شود) مانعی ندارد، برخی دیگر نقاشی کامل از موجود جاندار (ذی‌روح) را محل احتیاط و اشکال دانسته‌اند و برخی دیگر به طور کلی حرام بیان نموده‌اند".
این عالم دینی در ادامه صحبت ها خود در مورد جواز بودن این هنر از دید مراجع تقلید، گفت: "امام خمینی(ره): اگر نقاشی برجستگی ندارد، مانع ندارد. آیت الله خامنه‌ای (دام ظلّه): اگر نقاشی باشد، مانعی ندارد. آیت الله سیستانی (دام ظلّه): حرام نیست. آیت الله صافی گلپایگانی (دام ظلّه): نقاشی انسان یا حیوان اشکال ندارد. آیت الله فاضل لنکرانی (ره): نقاشی اشکالی ندارد. آیت الله مکارم شیرازی (دام ظلّه): اشکالی ندارد".
آقای مرتضوی هم چنان در ادامه صحبت های خود علاوه نمود: به طور کلی اغلب فقها بر این فتوا هستند که نماز خواندن در چند جا مکروه است که یکی آن، روبروى عکس و مجسمه ی چیزى که روح دارد، مگر آن که روى آن پرده بکشند، و در جایى که عکس باشد، اگر چه روبروى نمازگزار نباشد، پس نماز خواندن در جایی که تابلو‌های عکس انسان و حیوان در محل نمازگزار باشد، اعم از آن که آن محل مسجد باشد یا غیر مسجد و اعم از این که آن تصویر رو به روی نماز گزاران باشد یا در جهت دیگر، مکروه است و بهتر است که در موقع نماز، روی آن پوشانده شود.
با این حال گفته می توانیم که دین مقدس اسلام، با دارا بودن فرهنگ غنی و معارف انسان ساز، یکی از هنرپرورترین ادیان جهان است، که از سنت‌های هنری سرشار و از ذخایر عظیم فرهنگی‌ـ هنری، برخوردار است. بنابراین، دین اسلام، ارزش‌های هنری و قدرت و عظمت زیبایی هنر را گرامی می‌دارد و از آن حمایت می‌کند .