طالبان بیشتر از ولایت‌های جنوب و جنوب شرقی کشور سربازگیری می‌کنند؛ اما پدیدۀ شست‌وشوی مغزی و استفادۀ سوء از کودکان در ولایت شمال‌شرقی قندوز نیز به وفور دیده می‌شود.

یک رسانه در قندوز، در پیوند به چگونگی سربازگیری طالبان از کودکان، در یکی از مدرسه‌های دینی زیر نظر معلم شیرـ شخصی که تاکنون صدها کودک را برای اجرای عملیات‌های انتحاری و انفجاری آموزش داده است ـ اطلاعات گوناگونی را جمع‌آوری کرده است.

به گزارش آوا، دو تن از کودکانی که در پیوند به ماین‌گذاری‌ها بازداشت شده بودند و اکنون نیز فراری‌اند، در گفت‌و‌گویی با  سلام‌وطندار می‌گویند، در روستای یتیم ولسوالی چهاردره و زیر نظر معلم شیر آموزش‌های هراس‌افگنانه را آموخته‌اند و تا همین اواخر برای اجرای هر یک از ترورهای موفقیت‌آمیزشان، تا ۲ هزار افغانی دستمزد می‌گرفتند.

وی گفت که «شمار ما زیاد است، وقتی هدف بخورد، قوماندان را که بزنیم دو هزار می‌دهند و اگر به هدف برخورد نکرد ۵۰۰ افغانی می‌دهند.»

«قومندان طالبان به نام معلم شیر گفت که بیایید این‌جا جهاد کنید، ۵۰۰-۵۰۰ افغانی می‌داد، چگونگی استفاده از تفنگچه و ماین‌گذاری را آموزش می‌داد و می‌گفت هرجای کارمند دولت را دیدید بزنید و تفنگ‌اش را گرفته بیاورید.»

برخی از باشندگان منطقۀ زاخیل در غرب شهر قندوز، به شرط افشا نشدن نام‌های‌شان حاضر به مصاحبه شده‌اند؛ آن‌ها می‌گویند که کودکان فراری هنوز هم با مرکز آموزشی طالبان ارتباط دارند و کارهای استخباراتی و جاسوسی این گروه را در بخشی‌هایی از شهر قندوز پیش می‌برند.

هجرت‌الله اکبری، سخنگوی فرماندهی پولیس قندوز نیز می‌گوید، در ولسوالی چهاردرۀ این ولایت، مدرسه‌یی وجود دارد که در آن کودکان شست‌وشوی مغزی می‌شوند و پس از آموزش‌های نظامی، به هدف ماین‌گذاری و ترور نیروهای امنیتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

به گفتۀ آقای اکبری، چهل درصد از نیروهای مهاجم طالبان در جریان عملیاتی که برای تصرف شهر قندوز به راه انداخته بودند، کودکان بودند.

این کودکان بلافاصله پس از پایان یافتن جنگ و درگیری بر سر درس و مدرسۀ‌شان بازمی‌گردند و همانند آدم‌های معمولی در کوچه و بازار رفت‌وآمد می‌کنند.

سخنگوی فرماندهی پولیس قندوز می‌گوید، این فرماندهی در سه ماه گذشته، دو کودک را در پیوند به ماین‌گذاری و ترور نیروهای دولتی بازداشت کرده‌ است؛ هر دو کودک در مدرسۀ دینی معلم شیر آموزش دیده بودند.

همچنین تاج‌محمد غفوری، رییس عدلیه ولایت قندوز می‌گوید، هنگام سقوط شهر قندوز، ۳۰ کودک به شمول ۸ دختر از شهر گریخته بودند.

بنا بر تعاریف، هر کودکی که از سوی دولت و یا گروه‌های مسلح برای سرباز‌ی، هراس‌افگنی، جاسوسی و یا هم به حیث سپر انسانی مورد استفاده قرار گیرد، این عمل گونه‌یی از قاچاق انسان بوده و در قوانین بین‌المللی و در نظر دادگاه بین‌المللی جنایی (ICC) به عنوان یک «جنایت جنگی» شناخته می‌شود.

قوانین افغانستان نیز سربازگیری از کودکان را غیرقانونی دانسته است؛ در ماده سوم بند سوم قانون مبارزه با اختطاف و قاچاق انسان، هر گونه سربازگیری از کودکان خلاف قانون خوانده شده است. هم‌چنان در ماده یازدهم این قانون، برای متخلف و قاچاق کننده جزای حبس ابد تصریح شده و در صورتی که کودک در جریان قاچاق و یا اختطاف کشته شود، برای قاچاق کننده حکم اعدام پیش‌بینی شده است.

محمدالله علی‌خیل، مسؤول شبکۀ نگهداری از کودکان ( CPAN) می‌گوید، آنان توانسته‌اند که از آغاز امسال تا کنون، پروندۀ بیش از ۱۰۰ کودک را که در پیوند به فعالیت‌های هراس‌افگنانه بازداشت شده بودند، مورد نظارت قرار دهند.

آقای علی‌خیل می‌گوید، کودکان بر بنیاد کار خلافی که انجام می‌دهند، به حکم دادگاه دورۀ تخلف‌شان را در مرکز تربیت و اصلاح کودکان قندوز سپری می‌کنند و از سوی ریاست معارف و کارمندان اجتماعی شبکه، ذهنیت‌شان تغییر داده شده و آموزش می‌بینند.

اما از میان همان ۱۰۰ کودکی که به شدت مورد نظارت بودند و زیر آموزش قرار داشتند نیز ۲۰ تن‌شان دوباره به صفوف طالبان پیوستند.

به گفتۀ مسؤول شبکۀ نگهداری از کودکان ، نزدیک به ۳۰ تن از کودکان مربوط به ولسوالی‌های دشت ارچی و چهاردره که با گروه طالبان رابطه داشتند و هنگام سقوط قندوز، از مرکز اصلاح و تربیت کودکان این ولایت گریخته بودند، اکنون در معرض هر گونه تهدید و استفادۀ سوء قرار دارند.

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان استفاده از کودکان در صفوف نیروهای طالبان را مایۀ نگرانی می‌داند. حیات‌الله امیری، رییس حوزه‌یی این کمیسیون در شمال‌شرق کشور می‌گوید، استفاده از کودکان به عنوان نیروی جنگی، نقض آشکار ارزش‌های حقوق بشری است.

کمیسیون مستقل حقوق بشر آمار مشخصی از کودکان جنگجو در دست ندارد؛ اما پیش از این، دیده‌بان جهانی حقوق بشر گفته بود که طالبان پس از جنگ قندوز، به روند جلب‌و‌جذب کودکان و نوجوانان از مدرسه‌های دینی شدت بخشیدند.

در گزارش دیده‌بان حقوق بشر آمده است که در سال ۲۰۱۵ میلادی طالبان تنها از ولسوالی چهاردرۀ ولایت قندوز، نزدیک به ۱۰۰ کودک را به خدمت گرفته و از آنان برای پیشبرد نقشه‌های جنگی‌شان کار گرفته‌اند.

با این حال، ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی گروه طالبان، آمارهای ارایه شده و حضور کودکان در صفوف جنگی این گروه را رد می‌کند. وی موضوع بهره‌گیری از کودکان در اجرای عملیات‌های انتحاری و انفجاری را تبلیغات دولتی می‌داند و می‌گوید، بر بنیاد لایحۀ نظامی طالبان، هیچ کسی حق ندارد از کودکان برای پیشبرد اهداف جنگی کار گیرد.