قرار است طی روزهای آینده، روند آمادگی برای گفتگوهای صلح دولت افغانستان با طالبان آغاز شود.

مقامات شورای عالی صلح می گویند که اگر روند گفتگوهای صلح با جدیت به پیش برده نشود، افغانستان به میدان جنگ نیابتی تبدیل خواهد شد.

این هشداری است که بارها داده شده. هدف از جنگ نیابتی، ستیز غیر مستقیم میان قدرت های رقیب منطقه و همسایه در افغانستان است. مشخصا در این خصوص می توان به هند و پاکستان اشاره کرد که یکی از مسیر تروریزم و دیگری از طریق تحکیم روابط راهبردی خود با دولت و مردم افغانستان در صدد تامین منافع بلندمدت خویش هستند.

البته در این میان، می توان طرف های بزرگتری مانند امریکا، روسیه و ناتو را نیز وارد کرد.

قرار است چهار کشور، روی از سرگیری گفتگوهای صلح افغانستان رایزنی کنند که به گفته رییس جمهور، دور اول گفتگوها در پاکستان و دور دوم آن در کابل برگزار می شود.

کارشناسان می گویند که پس از تحولاتی که در پی برگزاری نخستین و آخرین دور گفتگوهای صلح میان طالبان و دولت در شهر کوچک مری در ۶۰ کیلومتری اسلام آباد، سایه سنگینی از بی اعتمادی و سوء ظن بر این دور از گفتگوها مستولی است.

کارشناسان هم با تردید به این اقدامات نگاه می کنند. دست کم هیچ اطمینانی در خصوص تغییر موضع پاکستان وجود ندارد. حتی اگر چنین اطمینانی در مورد امریکا و چین به وجود آمده باشد!

شهزاده شاهد؛ سخنگوی شورای عالی صلح می گوید:"ما این بار خوشبین هستیم که صلح نتیجه خواهد داد و در این زمینه ما بعضی فرصت هایی داریم که باید از آن استفاده کنیم؛ ورنه جنگ گسترش خواهد یافت".

وی افزود:"مداخله روسیه در سوریه باعث شده است که زمینه صلح در افغانستان فراهم گردد. وقتی روسیه گفته است که با طالبان همکاری می کند امریکا و دیگر کشورها خواستار آغاز گفتگوهای صلح شده است و این بار روند گفتگوهای صلح باید با جدیت پیش برود؛ ورنه افغانستان به میدان جنگ نیابتی تبدیل خواهد شد".

موضوع مورد اشاره آقای شاهد یعنی مواضع روسیه در سوریه و افغانستان، مساله ای است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

روسیه در نشست های صلح، دخالتی ندارد و موضع رسمی مسکو در این خصوص، مشخص نیست؛ اما اگر واقعیت، همان چیزی باشد که آقای شاهد اشاره کرده است، امریکا چاره ای جز پذیرش صلح ندارد.

با این حال، نباید از نظر دور داشت که طالبان، پیشتر موضع روسیه در همکاری نظامی و اطلاعاتی با این گروه برای آماج قرار دادن داعش را رد کرده است و این امر، از دید تحلیلگران، می تواند نشان دهنده نفوذ و پیوند عمیق امریکا با طالبان باشد. ضمن آنکه در خصوص رابطه پنهانی امریکا و داعش در افغانستان نیز گمانه زنی هایی مطرح شده است.

با این حال، یکی از مقام‌های وزارت خارجه پاکستان به روز پنجشنبه اظهار داشت که قرار است در ماه جاری میلادی یک نشست چهارجانبه میان مقام‌های افغان، پاکستانی، امریکایی و چینی در اسلام آباد برگزار شود تا چارچوب از سرگیری گفتگوهای صلح میان کابل و گروه طالبان را برجسته سازد.

قاضی خلیل الله؛ سخنگوی وزارت خارجه پاکستان گفت:"رایزنی‌ها برای میزبانی نخستین نشست کمیته‌ هماهنگی در نیمه‌ دوم ماه جنوری در اسلام آباد هم اکنون ادامه دارد. برای تعیین تاریخ دقیق آن ما با افغانستان، چین و امریکا سرگرم کار هستیم. ما درباره‌ اینکه هیأت‌ها در کدام سطح در این نشست شرکت ورزند، آجندای نشست چه باشد و ترکیب هیأت‌ها چگونه باشد، سرگرم بحث هستیم."

وی گفت:"پیش از برگزاری نشست چهارجانبه یک نشست در سطح معینان وزارت های خارجه چهار کشور برگزار خواهد شد تا تمامی مسایل مربوط به نشست اصلی را بررسی کنند. چگونگی صلح و ثبات در افغانستان یکی از هدف‌های اصلی گفتگوهای صلح است."

با این وصف، کارشناسان عقیده دارند که برگزاری این نشست، پس از برپایی نشست مری، دیگر چیزی نیست که بنفسه یک موفقیت، محسوب شود؛ آنچه اهمیت دارد نتایج برآمده از آن و مهم تر از آن نیز تعهد عملی کشورهای شرکت کننده به این نتایج است. در غیر آن، نفس برگزاری اینگونه نشست ها عملا چیزی را تغییر نخواهد داد.

افغانستان تجربه شرکت در نشست های مشابه زیادی را دارد؛ اما از هیچکدام نتیجه مطلوب خویش را کسب نکرده؛ بنابراین در این نشست، همه نگاه ها معطوف به نتیجه است.

اسلام آباد باید از اهداف سلطه جویانه خود که در تقابل آشکار با منافع ملی افغانستان قرار دارد دست بکشد. جنگ نیابتی با هند و سایر همسایگان پایان پیدا کند و تروریزم دیگر ابزاری غیر مشروع برای رسیدن به اهداف غیر مشروع نباشد. آیا این انتظارات محقق خواهند شد؟

اسلام آباد پذیرفته است که تنش‎ها و اختلاف ها در روابط اش با کابل پا برجاست و برای حل این تنش ها پیش از نشست چهارجانبه یک نشست دوجانبه میان معینان وزارت‌های خارجه افغانستان و پاکستان برگزار خواهد شد.

کارشناسان می گویند که روند صلح، گویی در یک دهلیز سرپوشیده، دنبال می شود، بدون کمترین منفذ و مجرای اطلاع رسانی به جهان خارج و افکار عمومی؛ به همین دلیل، دشوار است که در مورد مفاد نشست های متواتر مقدماتی و نهایی میان طرف های اصلی، داوری شود؛ ولی آنچه غیر قابل انکار به نظر می رسد این است که جنگ منافع شدید و پنهانی میان قدرت های همسایه و منطقه بر سر سودای صلح و جنگ افغانستان در جریان است؛ اینکه برنده یا بازنده نهایی این جنگ چه کسی خواهد بود، اگر میزهای صلح و سیاست، تعیین نکند، ناگزیر سنگرهای گرم نبرد تعیین خواهد کرد.

در همین حال، محمود افخمی رشیدی؛ سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در هرات روز جمعه گفت که کشورش از هرگونه تلاشی که منجر به برقراری صلح و امنیت در افغانستان شود استقبال می کند و ایران آماده است به درخواست حکومت افغانستان در گفتگوهای صلح نقش ایفا نماید.

آقای افخمی گفت:"از هر اقدامی که منجر به صلح و ثبات در افغانستان شود حمایت می کنیم و اگر دولت افغانستان هم در این باره از ما درخواستی داشته باشد جهت حضور در این کنفرانس و یا سایر اقدامات دریغ نمی کنیم و این خواسته ما بوده و هست و خواهد بود."

این دیپلمات ارشد ایرانی افزود کشورش از همه فرصت ها برای پایدارشدن امنیت در افغانستان کار می گیرد و اگر حکومت افغانستان بخواهد، نماینده این کشور در گفتگوهای دولت افغانستان با طالبان در اسلام آباد حضور خواهد یافت.

این موضع رسمی و همیشگی ایران در قبال جنگ و صلح در افغانستان بوده است. ناظران می گویند ایران که از همسایه های مقتدر و مؤثر افغانستان محسوب می شود، اگرچه تاکنون نقشی رسمی در روند صلح بر عهده نگرفته؛ اما همواره مخالفت صریح خود را با جنگ و خشونت و ناامنی و ترور اعلام داشته و بیشترین حجم همکاری را در همه زمینه ها با حکومت و مردم افغانستان برقرار کرده است.

بنابراین، بدیهی است که انتظار ایران و سایر همسایگان افغانستان، برقراری صلح و ثبات پایدار در افغانستان است و این کاملا به سود این کشورهاست؛ اما نگرانی اصلی آنها این است که پاکستان، خواسته دیگری داشته باشد و این شاید گفتگوهای آتی صلح را بار دیگر به بن بست بکشاند.