پناهندگان افرادی هستند که از کشور خود به خاطر ترس از تعقیب نژادی، دینی، شهروندی، سیاسی و یا وابستگی به گروه های اجتماعی خاص گریخته و نمی توانند یا نمی خواهند به کشورشان بازگردند. 
در طول سالیان متمادی، کشورهای مختلف و مناطق مختلف روزها یا هفته هایی را به یاد پناهندگان اختصاص می دهند. یکی از رایج ترین این روزها، روز پناهندگان افریقا است که در روز ۲۰ ژوئن در برخی کشورها برگزار می شود.
روز چهارم دسمبر ۲۰۰۰ سازمان ملل متحد قطعنامه ای را به تصویب رساند که در آن گفته شده بود، پنجاهمین سالگرد کنوانسیون مربوط به پناهندگان متعلق به سال ۱۹۵۱ در سال ۲۰۰۱ برگزار خواهد شد و سازمان اتحاد افریقایی موافقت کرد که روز ۲۰ ژوئن را به نام «روز پناهندگان افریقایی» بنامد.
سازمان ملل اعلام کرد که از سال ۲۰۰۱ میلادی به بعد، روز ۲۰ جون «روز جهانی پناهندگان» نام می گیرد.
اواسط قرن بیستم، در حدود ۱،۲۵۰ میلیون پناهنده در سراسر دنیا به علاوه ۳۵۰ هزار پناهنده در اروپا که همچنان مشغول مبارزه با پیامدهای جنگ جهانی دوم بودند نیازمند کمک های بین المللی شدند. اواخر سال های ۵۰ قرن بیستم گره مشکلات اصلی پناهندگان از اروپا به دیگر قاره ها کشیده شد و در وهله اول گریبان آفریقا را گرفت. در ده سال گذشته فضای جغرافیایی این پدیده به کشورهای آسیای جنوبی، خاور میانه و بالکان نیز کشیده شده است. سازمان ملل متحد با اعتراف نسبت به مسئولیت خود در قبال پناهندگان، در سال ۱۹۵۰ اداره کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان را تاسیس کرد که از اول ژانویه ۱۹۵۱ شروع به کار کرد. دو عملکرد اصلی این سازمان، حمایت از پناهندگان و تلاش برای یافتن راه حل مطمئن برای مشکلات پناهندگان بود.
سال ۱۹۵۱ اداره کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان پیشنهاد کرد که کنوانسیون «وضعیت پناهندگان» را به تصویب رسانند. در این سند حقوق افرادی که خانه های خود را رها کرده اند، مشخص می شود و وظایف دولت در قبال این افراد تعریف می شود. از همان زمان، کنوانسیون توسط بیش از ۱۴۰ کشور به علاوه روسیه، به امضاء رسید.
با وجود اینکه ماموریت اداره مذکور، حمایت و کمک به پناهندگان است، بیشتر افرادی به این سازمان مراجعه می کنند که در شرایط شبیه به پناهندگی هستند. افرادی که در داخل کشور جابجا شده اند، پناهندگان سابق پس از بازگشت به خانه هایشان که نیاز به کنترل و کمک های این اداره دارند و همچنین افراد فاقد شهروندی از این دسته هستند.
طبق گزارش مرکز غیردولتی مانتیتورینگ جابجایی های داخلی شورای امور پناهندگان نروژ، تعداد مهاجرانی که به خاطر درگیری های مسلحانه طی سال ۲۰۱۴ در سطح دنیا جابجا شده اند به ۳۸ میلیون نفر می رسد.
طبق گزارشات این مرکز، تنها در سال ۲۰۱۴، تعداد جابجایی های داخلی به اندازه ۱۱ میلیون نفر در اثر درگیری های جدید و یا ادامه دار افزایش یافته و سالانه این نمودار در ده سال اخیر بیشتر می شود. این یعنی که در سال ۲۰۱۴ به خاطر درگیری ها و تهدیدها به خشونت، سالانه در حدود ۳۰ هزار نفر مجبور به ترک کشور هستند.
به خاطر اشغال خاک عراق توسط داعش، عراق با ۲،۲ میلیون نفر جمیعت که مجبور به ترک کشور شدند، در شمار پنج کشور اول قرار گرفت. نصف جمعیت سوریه در جریان درگیری های داخلی، از کشور گریختند. یک سوم جمعیت سودان جنوبی در حدود ۱،۳ میلیون نفر کوچ کردند، چهارمین کشور کنگو است که بیش از یک میلیون نفر پناهنده شدند و پنجمین کشور نیجریه است که بیش از یک میلیون نفر جمعیتش آواره شد.
به طور کل، طبق آمار این مرکز، از ۳۸ میلیون مهاجر اجباری، بیشتر آنها به خاور میانه و آفریقا شمالی تعلق دارند و جمعیتی در حدود ۱۱،۹ میلیون نفر را تشکیل می دهند. در برخی مناطق از جمله لیبی با رشد سریع تعداد پناهندگان روبرو هستیم. سال ۲۰۱۴ در حدود ۴۰۰ هزار تن لیبیا را ترک کردند. در یمن نیز به دنبال درگیری های ادامه دار، در سال ۲۰۱۴ حدود ۳۳۴،۱ نفر از کشور خارج شدند.
این مرکز نشان می دهد که اوکراین از نظر تعداد مهاجران داخلی به خاطر درگیری ها در جنوب شرق کشور در میان ده کشور اول دنیا قرار می گیرد. سال ۲۰۱۴ در حدود ۶۵۰ هزار نفر در اوکراین مهاجرت اجباری کردند.
طبق آمار اداره هماهنگی مسایل بشردوسانه سازمان ملل، بیش از ۲،۲ میلیون نفر اوکراین را ترک کرده و یا از همان ابتدای درگیری ها به دیگر نقاط کشور مهاجرت کرده اند.