عظیم فکور/ بحث دفاع از جمهوریت، زمانی در جلسه های نخبگان و به خصوص دولت مردان افغانستان مطرح شد که آمریکا با طالبان بر سر صلح در کشور، گفتگو و مذاکره را در قطر آغار کرد. تا پیش از مذاکره آمریکا و طالبان، جمهوریت تنها نامی بود که فرد نخست کشور به آن لقب یافته و کسی نبود بپرسد که نظام جمهوری یا امارت اسلامی چیست؟ حتی محتوای جمهوریت هم از سوی دولت مردان رعایت نگردید و هر انتخابات که برگزار شد، حضور مردم برای تعیین رئیس جمهور به صورت نمادین و نمایشی به کار گرفته شد و هرگز اراده ملی تحقق نیافت، تا حضور واقعی جمهور در تعیین سرنوشت کشور رسم شود.
با آن که جمهوریت تنها نام نظام کشور نبود، بلکه شعار آمریکا و ناتو و کشورهای کمک کننده نیز بود. آمریکا و تیم متحد این کشور در طول بیست سال، هر آنچه کردند، تنها شعار دموکراسی و حضور مردم در تعیین سرنوشت خود را سر دادند، اما آرمانی که هرگز عملی نشد و شعاری که در فضا بلند شد و بر زمین ننشست، جمهوری اسلامی بود.
اینک که قطر مرکز و محور مذاکره آمریکا و طالبان قرار گرفته، بحث جمهوریت و امارت، پس از گذشت بیست سال در داخل افغانستان و بخصوص در میان مقام های دولتی به شدت بالا گرفته است؛ بحثی که با حضور نمایندگان دولت در قطر، در دوحه به میز مذاکره نیز کشیده شده است.
اما آنچه در اینجا مهم و قابل یادآوری می باشد، این است که آیا دولت جمهوری اسلامی افغانستان می تواند از جمهوریت کشور در قطر و در رویارویی ثقل و سنگین با طالبان دفاع کند؟ پرسشی که نمی شود به آسانی و با بررسی سطحی به آن پاسخ داد. یافتن پاسخ به این سوال، بررسی عمیق می طلبد و حتی خطرناک و دگرگون کننده است و بسیار به آسانی می تواند ماهیت یک حرکت در ظاهر مهم را بی معنا و بی محتوا بشمارد و یک حرکت به ظاهر سطحی را تعیین کننده بخواند.
این که محتوای نظام جمهوری اسلامی در طول بیست سال در افغانستان چگونه بوده، یک طرف قضیه را می تواند حل کند و به اثبات برساند که اگر از جمهوریت دفاع می شود، از کدام جمهوریت بایستی دفاع گردد؟ جمهوریتی که حضور مردم در آن واقعی نبوده و نقش بازی نکرده، قابل دفاع نخواهد بود و این خود می تواند صف مدافعین را بشکند و پاره کند، زیرا چگونه می توان از جمهوریتی که مردم حضور نداشته و در جمع مدافعین هم نباشند، دفاع کرد؟
طرف دیگر قضیه که همچنان مهم و تعیین کننده می باشد، حضور واقعی و غیرواقعی مدافعین جمهوریت در میدان و میز مذاکره است. اگر حضور نمایندگان افغانستان در میدان دفاع از جمهوریت، واقعی و مستقل باشد، حیاتی است و به گفتمان های جمهوری خواهان داخلی نیز اعتبار می دهد، اما اگر حضور غیر واقعی نمایندگان دولت در قطر به اثبات برسد، در واقع بزرگترین شکست و سنگین ترین تحقیر نه تنها برای دولت و جمهوریت که بر ملت روا رفته است.
تثبیت دقیق قضیه مزبور، بیش از همه بررسی توافق آمریکا و طالبان بر سر افغانستان را می خواهد؛ توافقی که از یک طرف طالبان را به عنوان یک گروه پر قدرت مطرح کرد و از سویی، استقلال افغانستان نزد ملت و دولت افغانستان و جهان زیر سوال رفت. در واقع همین امر و مسئله باعث گردیده که طالبان در گفتگوی بین الافغانی، صدای نمایندگان دولت افغانستان را نادیده بگیرند و منتظر آواز پای خلیلزاد باشند.
حضور پی در پی خلیلزاد به عنوان نماینده آمریکا در قطر و نقش نداشتن دولت افغانستان در قضیه صلح کشور، خود گواهی می دهد که هر آنچه آمریکا بر سرنوشت افغانستان تصمیم بگیرد، عملی می شود. طالبان صدای صلح دولت را نه از داخل شنیدند و نه اینک در قطر می شنوند. اگر به نمایندگان دولت احترام گذاشته می شد، خلیلزاد به قطر سفر نمی کرد. به بن بست رفتن گفتگو و سفر خلیلزاد، خود بیان می نماید که نمایندگان جمهوریت، نتوانستند از جمهوریت دفاع کنند. همچنان آمریکا که به سخن طالبان، تصمیم گیرنده دولت کنونی افغانستان است، از جمهوریت دفاع نکرد و مایک پمپئو در روز افتتاح گفتگوی بین الافغانی، نوع نظام را به توافق دو طرف مربوط دانست.
با توجه به اینگونه راه و روش به کار رفته در قضیه ی صلح افغانستان، می توان به صراحت از نبود قدرت جمهوریت سخن گفت. جمهوریتی که به سخن مقام های دولتی در طول بیست سال با فراز و فرود و پرداخت هزینه های سنگین بارور گردیده، اینک در قطر، در خطر فروپاشی قرار گرفته است. گرچه سخن گفتن از فروپاشی نظام جمهوری، دشوار است. ولی حرکتی که نظام واقعی جمهوریت را در افغانستان تثبیت و ترسیم کرده باشد، در عمر نظم مزبور دیده نشده و حال در سیمای نمایندگان جمهوریت، قدرت جمهوریت همچنان فرو غلتیده است؛ پس چگونه می توان از جمهوریت دفاع کرد؟!
بنابراین، ممکن نتیجه دلایل یاد شده به ضعف جمهوریت بینجامد و شکل یک حرکت پر قدرت ظاهری را دگرگون کند، پوشالی بخواند و نظم بارور شده بیست ساله و هزینه های سنگین پرداخت شده را بر باد بدهد.
با آن که جمهوریت تنها نام نظام کشور نبود، بلکه شعار آمریکا و ناتو و کشورهای کمک کننده نیز بود. آمریکا و تیم متحد این کشور در طول بیست سال، هر آنچه کردند، تنها شعار دموکراسی و حضور مردم در تعیین سرنوشت خود را سر دادند، اما آرمانی که هرگز عملی نشد و شعاری که در فضا بلند شد و بر زمین ننشست، جمهوری اسلامی بود.
اینک که قطر مرکز و محور مذاکره آمریکا و طالبان قرار گرفته، بحث جمهوریت و امارت، پس از گذشت بیست سال در داخل افغانستان و بخصوص در میان مقام های دولتی به شدت بالا گرفته است؛ بحثی که با حضور نمایندگان دولت در قطر، در دوحه به میز مذاکره نیز کشیده شده است.
اما آنچه در اینجا مهم و قابل یادآوری می باشد، این است که آیا دولت جمهوری اسلامی افغانستان می تواند از جمهوریت کشور در قطر و در رویارویی ثقل و سنگین با طالبان دفاع کند؟ پرسشی که نمی شود به آسانی و با بررسی سطحی به آن پاسخ داد. یافتن پاسخ به این سوال، بررسی عمیق می طلبد و حتی خطرناک و دگرگون کننده است و بسیار به آسانی می تواند ماهیت یک حرکت در ظاهر مهم را بی معنا و بی محتوا بشمارد و یک حرکت به ظاهر سطحی را تعیین کننده بخواند.
این که محتوای نظام جمهوری اسلامی در طول بیست سال در افغانستان چگونه بوده، یک طرف قضیه را می تواند حل کند و به اثبات برساند که اگر از جمهوریت دفاع می شود، از کدام جمهوریت بایستی دفاع گردد؟ جمهوریتی که حضور مردم در آن واقعی نبوده و نقش بازی نکرده، قابل دفاع نخواهد بود و این خود می تواند صف مدافعین را بشکند و پاره کند، زیرا چگونه می توان از جمهوریتی که مردم حضور نداشته و در جمع مدافعین هم نباشند، دفاع کرد؟
طرف دیگر قضیه که همچنان مهم و تعیین کننده می باشد، حضور واقعی و غیرواقعی مدافعین جمهوریت در میدان و میز مذاکره است. اگر حضور نمایندگان افغانستان در میدان دفاع از جمهوریت، واقعی و مستقل باشد، حیاتی است و به گفتمان های جمهوری خواهان داخلی نیز اعتبار می دهد، اما اگر حضور غیر واقعی نمایندگان دولت در قطر به اثبات برسد، در واقع بزرگترین شکست و سنگین ترین تحقیر نه تنها برای دولت و جمهوریت که بر ملت روا رفته است.
تثبیت دقیق قضیه مزبور، بیش از همه بررسی توافق آمریکا و طالبان بر سر افغانستان را می خواهد؛ توافقی که از یک طرف طالبان را به عنوان یک گروه پر قدرت مطرح کرد و از سویی، استقلال افغانستان نزد ملت و دولت افغانستان و جهان زیر سوال رفت. در واقع همین امر و مسئله باعث گردیده که طالبان در گفتگوی بین الافغانی، صدای نمایندگان دولت افغانستان را نادیده بگیرند و منتظر آواز پای خلیلزاد باشند.
حضور پی در پی خلیلزاد به عنوان نماینده آمریکا در قطر و نقش نداشتن دولت افغانستان در قضیه صلح کشور، خود گواهی می دهد که هر آنچه آمریکا بر سرنوشت افغانستان تصمیم بگیرد، عملی می شود. طالبان صدای صلح دولت را نه از داخل شنیدند و نه اینک در قطر می شنوند. اگر به نمایندگان دولت احترام گذاشته می شد، خلیلزاد به قطر سفر نمی کرد. به بن بست رفتن گفتگو و سفر خلیلزاد، خود بیان می نماید که نمایندگان جمهوریت، نتوانستند از جمهوریت دفاع کنند. همچنان آمریکا که به سخن طالبان، تصمیم گیرنده دولت کنونی افغانستان است، از جمهوریت دفاع نکرد و مایک پمپئو در روز افتتاح گفتگوی بین الافغانی، نوع نظام را به توافق دو طرف مربوط دانست.
با توجه به اینگونه راه و روش به کار رفته در قضیه ی صلح افغانستان، می توان به صراحت از نبود قدرت جمهوریت سخن گفت. جمهوریتی که به سخن مقام های دولتی در طول بیست سال با فراز و فرود و پرداخت هزینه های سنگین بارور گردیده، اینک در قطر، در خطر فروپاشی قرار گرفته است. گرچه سخن گفتن از فروپاشی نظام جمهوری، دشوار است. ولی حرکتی که نظام واقعی جمهوریت را در افغانستان تثبیت و ترسیم کرده باشد، در عمر نظم مزبور دیده نشده و حال در سیمای نمایندگان جمهوریت، قدرت جمهوریت همچنان فرو غلتیده است؛ پس چگونه می توان از جمهوریت دفاع کرد؟!
بنابراین، ممکن نتیجه دلایل یاد شده به ضعف جمهوریت بینجامد و شکل یک حرکت پر قدرت ظاهری را دگرگون کند، پوشالی بخواند و نظم بارور شده بیست ساله و هزینه های سنگین پرداخت شده را بر باد بدهد.