سید عیسی حسینی مزاری/ به دنبال حوادث ماه های اخیر در مورد ورود غیرقانونی اتباع افغانستان به ایران(هریرود و یزد) و فضاسازی های رسانه های دوست و دشمن، و علیرغم سفر هیأت بلندپایه دیپلماتیک افغانستان به ایران و تعهدات دو طرف، فشارها بر مهاجرین داخل ایران که به تعبیری، نه سر پیاز و نه ته آن هستند، افزایش یافته است. این روزها گزارش‌های متعددی از دستگیری مهاجرین، یا به تعبیر عامیانه "بگیر بگیر" به خصوص آن هایی که تا قبل از این مدارک آن ها دارای اعتبار بود(پاسپورت های خانواری و برگه‌های سرشماری)، و دادن ضرب‌الاجل برای ترک ایران، شنیده می شود.
از سوی دیگر چندروزی است خبر مسدود شدن عابرکارتهای بانکی مهاجرین افغانستانی مقیم ایران دست به دست شده و در شبکه های اجتماعی بازتاب پیدا کرده است، که از یک طرف باعث ایجاد مشکلات برای مهاجرین گردیده و از طرف دیگر دستمایه ای برای سوء استفاده گران سیاسی شده است. اما واقعیت امر این است که وضعیت موجود متأسفانه تازگی ندارد و نه فقط مشکل بانکی بلکه ده ها مشکل دیگر در فراراه زندگی مهاجرین در ایران هر از چندگاهی سرباز کرده و خبرساز می گردد، اما هیچ مرجعی در راستای پیگیری و حل همیشگی آن گامهای موثر و ممتدی برنمی دارد.
اگرچه نمی توان از خدمات گسترده جمهوری اسلامی ایران در امر پذیرایی مهاجرین در طول چهاردهه اخیر چشم پوشید و قدردان نبود و در هر شرایطی حتی آن زمان که برادران و خواهران ایرانی درگیر جنگ ۸ ساله بودند و یا گرفتار تحریم و صدها توطئه خرد و بزرگ دیگر، مهمان نوازی و ارائه خدمات گوناگون در عرصه های مختلف ادامه داشته است، اما جای شکی هم نیست که در این میان وجود برخی مشکلات ذایقه مهاجرین را همواره تلخ نگهداشته و همین هم بسترساز سوءاستفاده اجانب و دشمنان دو ملت ایران و افغانستان می گردد.
مشکلات گاهی ناشی از قوانینی است که در قبل از انقلاب تصویب شده، اما همچنان مورد استناد می باشد و برخی دیگر نیز در اوایل انقلاب تنظیم و تصویب گردیده و با شرایط کنونی حضور مهاجرین نه تنها همخوانی نداشته و گرهی نمی گشاید بلکه معضلات دیگر می آفریند ولی تاهنوز که هنوز است در مورد مهاجرین اجرایی می گردد.
بنابراین، مهاجرین با توجه به این بخش، در حوزه اقامت و سایر موضوعات مرتبط به زندگی آنها، مشکلات جدی دارند که برشمردن تمام آنها در این وجیزه نمی گنجد، ولی به طور خلاصه می توان گفت که؛ دست و پاگیر و سردرگم ترین مشکلات مهاجرین در ایران، بحث اقامتی آنهاست که به طور قابل توجهی حال و آینده مهاجرین را با معضلات پرشمار مواجه کرده است؛ هم در بحث تحصیل و کار و فعالیتهای اقتصادی اعم از حضور در بازار و سرمایه گذاری، هم در حوزه بهداشت و درمان، هم در بحث ازدواج و فرزندآوری، هم در عرصه تردد و رفت و آمدها چه در داخل شهرهای ایران و چه درخارج و ده ها مورد دیگر.
بخشی دیگر از مشکلات مهاجرین ناشی از سست و سخت گیری هایی است که صورت می گیرد. گاهی آنقدر روند، ایده آل به نظر می رسد که توقع مهاجرین را بیش از پیش افزایش می دهد و گاهی آنقدر سخت گیری آغاز می گردد که این قشر از آسمان به زمین می افتد و تمام آمال و آرزوهای خودرا برباد رفته تلقی می کند، یا یک بخش از ایرانیها چه حقیقی و چه حقوقی، رأفت و محبت شان را آشکار ساخته، در قالب ادبیات و صحبت ها، مهاجرین را تاج سرخود می پندارند اما بخشی دیگر از شخصیتها و ادارات با نگاه بدبینانه علاقه به ازدیاد فشار علیه مهاجرین دارند و طبیعی است این عدم ثبات در قوانین و یا حداقل در اجرایی کردن آن و نگاه متزلزل و گاه متفاوت ایرانی ها نسبت به مهاجرین، باعث می گردد مثلا گاهی امور بانکی به راحتی انجام شود و گاهی هم بی اطلاع عابربانکها و حتی حسابهای پس انداز و جاری مسدود گردد و یا یکروز سیم کارت گوشی همراه به نام مهاجر ثبت شود، اما روز دیگر نه و ده ها مورد ازاین دست.
پاره دیگر از مشکلات مهاجرین، نشئت یافته از نحوه برخورد مسئولان ادارات ایرانی با این طیف از هموطنان ما است، چه با شخصیتهای نخبه و جریان های فعال فکری، فرهنگی و اجتماعی و قایل شدن سیاه و سفید میان آن ها و پایین و بالا آوردن شان و چه عموم مهاجرین، چه در حوزه اجرایی کردن سلیقه ای قوانین و چه در دایره موضوعات و مسایل اخلاقی اعم از برخوردهای گفتاری و رفتاری و گاه مامور فلان اداره آنچنان برخورد سبک، توهین آمیز و تحقیر کننده علیه مهاجر روا می دارد که هرانسانی با دیدن آن حاضر بود می مرد اما هرگز واقعیت مهاجرت را تجربه نمی کرد. این برخوردها چه در مراجعه اتباع به ادارات جهت انجام کارشان و چه در زمان دستگیریها به ویژه آندسته از مهاجرینی که در حال اجرای کار و یا گشت و گزار معمولی اعم از تفریحی و... در سطح شهرها است، حال چه مدرک اقامتی داشته باشند و یا نداشته باشند، صورت می گیرد.
در این میان، اگرچه فعالیت عناصر فرهنگی و رسانه ای و جریان های امت محور ایرانی مفقود به نظر می رسد تا با تلاش فراگیر و شبانه روزی و با روشنگری دوسویه ایرانی افغانستانی، توفیقاتی برای رفع مشکلات فراروی مهاجرین پیدا می کردند و ازاین ظرفیت بزرگ به نفع دنیای اسلام و انقلاب اسلامی بهره می بردند اما انفعال و کم کاری شخصیتهای حقیقی و حقوقی افغانستان به خصوص مهاجرین مقیم ایران نیز مزید برعلت گردیده است. چه اینکه نه در حوزه انتقال مشکلات مهاجرین به مراجع ذیربط ایرانی و پیگیری های لازم جهت حل آنها کار می کنند و نه در راستای روشنگری اذهان مهاجرین و توجیه و تحلیل مشکلات موجود و بیان محدودیتها در ایران و معضلاتی که جمهوری اسلامی ایران در داخل و خارج گرفتار آن است و نگاه آن به مهاجران افغانستانی، کار درخور و شایسته ای انجام داده و می دهند و چه بسا گاهی در راستای حل مشکلات خود و فراهم کردن زمینه های رشد و ارتقای خویش و مربوطین خود نیز عاجز و حیران به نظر می رسند.
در چنین اوضاع و احوالی است که بستر سوء استفاده از یکسو برای دشمن خارجی و مزدوران داخلی آن فراهم می گردد و از سوی دیگر برخی عناصر جویای نام افغانستانی چه در داخل و چه در میان مهاجرین مقیم ایران، آن هم به صورت کاملا غیر حرفه ای، در صدد بهره برداری بیرون شده، به جای کمک به ایران و مهاجرین و حل مشکلات آنها، گرهی بر مشکلات می افزایند و این همه، باعث می گردد برخی عناصر بی بصیرت از طیف مردم ما به ویژه مهاجرین نیز به میدان آمده، کورکورانه و ناشایسته، مطالب موهن و تحریک کننده علیه جمهوری اسلامی ایران برزبان بیاورند و یا به رشته تحریر درآورده، خوراکی برای رسانه های معاند و شبکه های اجتماعی سوء استفاده گر آماده کنند.
بنابراین لازم به نظر می رسد ارگانهای ذیربط ایرانی به حل مسایل مهاجرین توجه نشان دهند،از جمله؛ رفع مشکل افراد و خانواده هایی که دارای برگه های سرشماری و پاسپورت های خانواری هستند و ثبت نام فرزندان آنها جهت تحصیل در اولویت قرار داده شود، آن هم در مرحله اول براساس آرمانهای اسلام اصیل و انقلاب اسلامی به ویژه توصیه های امام خمینی(ره) و نگاه های دور اندیشانه حضرت امام خامنه ای و سپس موضوع انسانی قضیه پراهمیت به نظر می رسد و حداقل برمبنای اصول امنیت ملی خود اقداماتی را روی دست بگیرند، آن هم در چنین شرایطی که دشمنان اسلام از زمین و هوا نظام اسلامی را مورد هجمه قرار داده اند، اما مردم افغانستان و مهاجرین آن در ایران، از حامی ترین مردم دنیا نسبت به نظام اسلامی بوده و از اشتراکات بی شمار دینی و فرهنگی با ایرانی ها برخوردار می باشند. پس بهره برداری مناسب ایران از حضور میلیونی مهاجرین در ایران می تواند کمک حال منافع ملی این کشور باشد و به طور قطع دستیابی به این مأمول نیاز به حل مشکل مهاجرین و مسرورکردن آنهاست و طبعا تعامل دولت ایران با دولت افغانستان نیز مبتنی به نوع برخورد با مهاجرین افغانستانی مقیم ایران است و تحت هیچ شرایطی ادعای دوستی ایران با افغانستان در حالی که تعامل با مهاجرین مثبت و امیدوارکننده نباشد، معنا نخواهد داشت.
این درحالی است که بحث مهاجرت نه پدیده دیروز و امروز است که تمام بشود و نه هم اختصاص به ایران و افغانستان دارد، بلکه یک پدیده همیشگی و آنهم جهانی است، پس لازم به نظر می رسد هر از چندگاهی قوانین موجود در ارتباط با مهاجرین مورد ارزیابی قرارگرفته، به روز گردد و یا برای یکبار تا آخر قوانینی به تصویب برسد تا منافع همه جوانب قابل تامین باشد.
والسلام.
از سوی دیگر چندروزی است خبر مسدود شدن عابرکارتهای بانکی مهاجرین افغانستانی مقیم ایران دست به دست شده و در شبکه های اجتماعی بازتاب پیدا کرده است، که از یک طرف باعث ایجاد مشکلات برای مهاجرین گردیده و از طرف دیگر دستمایه ای برای سوء استفاده گران سیاسی شده است. اما واقعیت امر این است که وضعیت موجود متأسفانه تازگی ندارد و نه فقط مشکل بانکی بلکه ده ها مشکل دیگر در فراراه زندگی مهاجرین در ایران هر از چندگاهی سرباز کرده و خبرساز می گردد، اما هیچ مرجعی در راستای پیگیری و حل همیشگی آن گامهای موثر و ممتدی برنمی دارد.
اگرچه نمی توان از خدمات گسترده جمهوری اسلامی ایران در امر پذیرایی مهاجرین در طول چهاردهه اخیر چشم پوشید و قدردان نبود و در هر شرایطی حتی آن زمان که برادران و خواهران ایرانی درگیر جنگ ۸ ساله بودند و یا گرفتار تحریم و صدها توطئه خرد و بزرگ دیگر، مهمان نوازی و ارائه خدمات گوناگون در عرصه های مختلف ادامه داشته است، اما جای شکی هم نیست که در این میان وجود برخی مشکلات ذایقه مهاجرین را همواره تلخ نگهداشته و همین هم بسترساز سوءاستفاده اجانب و دشمنان دو ملت ایران و افغانستان می گردد.
مشکلات گاهی ناشی از قوانینی است که در قبل از انقلاب تصویب شده، اما همچنان مورد استناد می باشد و برخی دیگر نیز در اوایل انقلاب تنظیم و تصویب گردیده و با شرایط کنونی حضور مهاجرین نه تنها همخوانی نداشته و گرهی نمی گشاید بلکه معضلات دیگر می آفریند ولی تاهنوز که هنوز است در مورد مهاجرین اجرایی می گردد.
بنابراین، مهاجرین با توجه به این بخش، در حوزه اقامت و سایر موضوعات مرتبط به زندگی آنها، مشکلات جدی دارند که برشمردن تمام آنها در این وجیزه نمی گنجد، ولی به طور خلاصه می توان گفت که؛ دست و پاگیر و سردرگم ترین مشکلات مهاجرین در ایران، بحث اقامتی آنهاست که به طور قابل توجهی حال و آینده مهاجرین را با معضلات پرشمار مواجه کرده است؛ هم در بحث تحصیل و کار و فعالیتهای اقتصادی اعم از حضور در بازار و سرمایه گذاری، هم در حوزه بهداشت و درمان، هم در بحث ازدواج و فرزندآوری، هم در عرصه تردد و رفت و آمدها چه در داخل شهرهای ایران و چه درخارج و ده ها مورد دیگر.
بخشی دیگر از مشکلات مهاجرین ناشی از سست و سخت گیری هایی است که صورت می گیرد. گاهی آنقدر روند، ایده آل به نظر می رسد که توقع مهاجرین را بیش از پیش افزایش می دهد و گاهی آنقدر سخت گیری آغاز می گردد که این قشر از آسمان به زمین می افتد و تمام آمال و آرزوهای خودرا برباد رفته تلقی می کند، یا یک بخش از ایرانیها چه حقیقی و چه حقوقی، رأفت و محبت شان را آشکار ساخته، در قالب ادبیات و صحبت ها، مهاجرین را تاج سرخود می پندارند اما بخشی دیگر از شخصیتها و ادارات با نگاه بدبینانه علاقه به ازدیاد فشار علیه مهاجرین دارند و طبیعی است این عدم ثبات در قوانین و یا حداقل در اجرایی کردن آن و نگاه متزلزل و گاه متفاوت ایرانی ها نسبت به مهاجرین، باعث می گردد مثلا گاهی امور بانکی به راحتی انجام شود و گاهی هم بی اطلاع عابربانکها و حتی حسابهای پس انداز و جاری مسدود گردد و یا یکروز سیم کارت گوشی همراه به نام مهاجر ثبت شود، اما روز دیگر نه و ده ها مورد ازاین دست.
پاره دیگر از مشکلات مهاجرین، نشئت یافته از نحوه برخورد مسئولان ادارات ایرانی با این طیف از هموطنان ما است، چه با شخصیتهای نخبه و جریان های فعال فکری، فرهنگی و اجتماعی و قایل شدن سیاه و سفید میان آن ها و پایین و بالا آوردن شان و چه عموم مهاجرین، چه در حوزه اجرایی کردن سلیقه ای قوانین و چه در دایره موضوعات و مسایل اخلاقی اعم از برخوردهای گفتاری و رفتاری و گاه مامور فلان اداره آنچنان برخورد سبک، توهین آمیز و تحقیر کننده علیه مهاجر روا می دارد که هرانسانی با دیدن آن حاضر بود می مرد اما هرگز واقعیت مهاجرت را تجربه نمی کرد. این برخوردها چه در مراجعه اتباع به ادارات جهت انجام کارشان و چه در زمان دستگیریها به ویژه آندسته از مهاجرینی که در حال اجرای کار و یا گشت و گزار معمولی اعم از تفریحی و... در سطح شهرها است، حال چه مدرک اقامتی داشته باشند و یا نداشته باشند، صورت می گیرد.
در این میان، اگرچه فعالیت عناصر فرهنگی و رسانه ای و جریان های امت محور ایرانی مفقود به نظر می رسد تا با تلاش فراگیر و شبانه روزی و با روشنگری دوسویه ایرانی افغانستانی، توفیقاتی برای رفع مشکلات فراروی مهاجرین پیدا می کردند و ازاین ظرفیت بزرگ به نفع دنیای اسلام و انقلاب اسلامی بهره می بردند اما انفعال و کم کاری شخصیتهای حقیقی و حقوقی افغانستان به خصوص مهاجرین مقیم ایران نیز مزید برعلت گردیده است. چه اینکه نه در حوزه انتقال مشکلات مهاجرین به مراجع ذیربط ایرانی و پیگیری های لازم جهت حل آنها کار می کنند و نه در راستای روشنگری اذهان مهاجرین و توجیه و تحلیل مشکلات موجود و بیان محدودیتها در ایران و معضلاتی که جمهوری اسلامی ایران در داخل و خارج گرفتار آن است و نگاه آن به مهاجران افغانستانی، کار درخور و شایسته ای انجام داده و می دهند و چه بسا گاهی در راستای حل مشکلات خود و فراهم کردن زمینه های رشد و ارتقای خویش و مربوطین خود نیز عاجز و حیران به نظر می رسند.
در چنین اوضاع و احوالی است که بستر سوء استفاده از یکسو برای دشمن خارجی و مزدوران داخلی آن فراهم می گردد و از سوی دیگر برخی عناصر جویای نام افغانستانی چه در داخل و چه در میان مهاجرین مقیم ایران، آن هم به صورت کاملا غیر حرفه ای، در صدد بهره برداری بیرون شده، به جای کمک به ایران و مهاجرین و حل مشکلات آنها، گرهی بر مشکلات می افزایند و این همه، باعث می گردد برخی عناصر بی بصیرت از طیف مردم ما به ویژه مهاجرین نیز به میدان آمده، کورکورانه و ناشایسته، مطالب موهن و تحریک کننده علیه جمهوری اسلامی ایران برزبان بیاورند و یا به رشته تحریر درآورده، خوراکی برای رسانه های معاند و شبکه های اجتماعی سوء استفاده گر آماده کنند.
بنابراین لازم به نظر می رسد ارگانهای ذیربط ایرانی به حل مسایل مهاجرین توجه نشان دهند،از جمله؛ رفع مشکل افراد و خانواده هایی که دارای برگه های سرشماری و پاسپورت های خانواری هستند و ثبت نام فرزندان آنها جهت تحصیل در اولویت قرار داده شود، آن هم در مرحله اول براساس آرمانهای اسلام اصیل و انقلاب اسلامی به ویژه توصیه های امام خمینی(ره) و نگاه های دور اندیشانه حضرت امام خامنه ای و سپس موضوع انسانی قضیه پراهمیت به نظر می رسد و حداقل برمبنای اصول امنیت ملی خود اقداماتی را روی دست بگیرند، آن هم در چنین شرایطی که دشمنان اسلام از زمین و هوا نظام اسلامی را مورد هجمه قرار داده اند، اما مردم افغانستان و مهاجرین آن در ایران، از حامی ترین مردم دنیا نسبت به نظام اسلامی بوده و از اشتراکات بی شمار دینی و فرهنگی با ایرانی ها برخوردار می باشند. پس بهره برداری مناسب ایران از حضور میلیونی مهاجرین در ایران می تواند کمک حال منافع ملی این کشور باشد و به طور قطع دستیابی به این مأمول نیاز به حل مشکل مهاجرین و مسرورکردن آنهاست و طبعا تعامل دولت ایران با دولت افغانستان نیز مبتنی به نوع برخورد با مهاجرین افغانستانی مقیم ایران است و تحت هیچ شرایطی ادعای دوستی ایران با افغانستان در حالی که تعامل با مهاجرین مثبت و امیدوارکننده نباشد، معنا نخواهد داشت.
این درحالی است که بحث مهاجرت نه پدیده دیروز و امروز است که تمام بشود و نه هم اختصاص به ایران و افغانستان دارد، بلکه یک پدیده همیشگی و آنهم جهانی است، پس لازم به نظر می رسد هر از چندگاهی قوانین موجود در ارتباط با مهاجرین مورد ارزیابی قرارگرفته، به روز گردد و یا برای یکبار تا آخر قوانینی به تصویب برسد تا منافع همه جوانب قابل تامین باشد.
والسلام.