توافق‌نامه صلح امریکا و طالبان در روز شنبه 10 حوت برابر با 29 فبروری پس از حدود 18 ماه مذاکره، در حضور نمایندگان حدود 30 کشور جهان در دوحه قطر به امضای طرفین رسید.
یک از بندهای جنجالی این توافق‌نامه آزادی 5000 زندانی طالبان تا قبل از شروع مذاکرات بین‌الافغانی است. شیرمحمد عباس استانکزی، عضو ارشد مذاکره‌کننده طالبان، از تعهد آمریکا مبنی بر آزادی زندانیان این گروه تا 10 روز پس از امضای توافق‌نامه خبر داده و گفته است: "مذاکرات میان افغان‌ها تا 10 روز آینده پس از امضای این توافق‌نامه، در روز دهم ماه مارچ سال جاری میلادی در صورتی آغاز خواهد شد که در حدود ۵ هزار زندانی طالبان از زندانهای حکومت افغانستان آزاد شوند."
استانکزی در پاسخ به عملی‌سازی روند آزادسازی ۵ هزار زندانی طالبان نیز گفته که آمریکا به طالبان تعهد داده تا این کار را انجام دهد. وی صراحتا اعلام کرده که طالبان این توافق را با آمریکا انجام داده و همه مفاد آن در متن توافق آمده است و این تعهد آمریکایی‌هاست که باید آن را تا دهم ماه مارچ عملی بسازد.
طبیعتا اجرای برخی از بندهای این توافق‌نامه از جمله آزادی 5 هزار زندانی طالب به عنوان پیش‌شرط آغاز مذاکرات بین‌الافغانی، تنها در حیطه اختیارات حکومت است. موضع حکومت افغانستان نیز در قبال این پیش‌شرط طالبان منفی بوده است. رییس‌جمهور غنی صبح روز یک‌شنبه 11 حوت و یک روز پس از امضای توافق‌نامه میان آمریکا و طالبان، در یک نشست خبری تأکید کرده که هیچ نوع تعهدی برای رهایی 5000 زندانی طالبان وجود ندارد و آن‌ها چندین بار این موضوع را به صورت شفاف با زلمی خلیلزاد و مقامات دیگر امریکایی شریک ساخته‌اند.
غنی نیز ـ احتمالا در پاسخ به ادعای صریح استانکزی مبنی بر تعهد آمریکا بر آزادی 5 هزار زندانی طالب تا دهم مارچ ـ عنوان کرده که صلاحیت تصمیم‌گیری در مورد رهایی زندانیان را هیچ کشوری به شمول امریکا ندارد و هیچ کشوری نمی‌تواند دولت افغانستان را مجبور به این کار نماید.
از سویی هم مولوی عبدالسلام حنفی، عضو دفتر سیاسی طالبان در دوحه، صبح امروز دوشنبه(12 حوت) در واکنش به گفته‌های دیروز رئیس‌جمهور غنی تاکید کرد که اگر مسألۀ آزادی زندانیان طالب حل نشود، آغاز مذاکرات میان افغان‌ها با چالش مواجه خواهد شد.
با توجه به اظهارنظر روز گذشته رییس جمهور غنی و همچنین تاکید چندباره هیئت مذاکره‌کننده طالبان، سوالات مختلفی از جمله سه سوال ذیل مطرح می‌شود: آیا مقامات آمریکایی برای این موضعِ حکومت رسمی افغانستان اهمیتی قائل شده و یا می‌شوند؟ نقش حکومت افغانستان در تحقق این پیش‌شرط طالبان چه می‌تواند باشد؟ آیا غیر از این است که 5000 زندانی طالبی که قرار است به عنوان پیش‌شرط مذاکرات از زندان آزاد شوند، در زندانهای حکومت افغانستان به سر می‌برند و طبیعی است که اختیار آزادی و یا در بند بودن آن‌ها نیز با حکومت افغانستان باشد و نه قدرت‌های خارجی؟
شاید بتوان جواب این سوالات را در میان سخنان مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا طی مصاحبه‌ای که با شبکه سی‌بی‌اس این کشور انجام داده، دریافت. وی در این مصاحبه، سخنان غنی در مخالفت با آزاد کردن زندانیان طالبان را رد کرده است.
پمپئو در واکنش به سخنان رئیس‌جمهور غنی با اطمینان خاطر گفته است: "شمار زیادی از مردم چیزهای زیادی خواهند گفت، سروصداهای زیادی خواهد بود، همه برای جلب توجه و دیده شدن در رسانه‌ها رقابت می‌کنند؛ اما آنچه مهم است، اقدامات ماست".
این موضع شفاف وزیر امور خارجه امریکا می‌تواند نشان‌دهنده این واقعیت باشد که افغانستان حتی در یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های ملی خود هیچ اختیار عملی ندارد. پمپئو صراحتا عنوان کرده که "آنچه مهم است، اقدامات ماست". معنای دیگر این سخن یعنی همان اهمیت ندادن به استقلال سیاسی و قانون اساسی افغانستان است. این در حالی است که حتی در پیمان امنیتی ـ که با وجود بسیاری از مخالفت‌ها در هشتم میزان سال 93 میان افغانستان و امریکا به امضا رسید - به صورت پیوسته بر حفظ استقلال سیاسی و حاکمیت افغانستان تاکید شده است.
بنابراین آمریکایی‌ها یک بار دیگر نشان دادند که حتی به تعهد رسمی خود در قبال حکومتی که با آن معاهده امضا کرده، پایبند نیستند و هرگاه پای منافع‌شان به میان بیاید، به راحتی تمامی معاهدات خود را زیر پا می‌گذارند.
از این مسئله نکته دیگری نیز قابل استخراج است و آن، این‌که وقتی آمریکا به همین آسانی تعهدات خود در قبال حکومت‌های رسمی را زیر پا می‌گذارد، به هیچ وجه نسبت به تعهدات خود با گروهی همچون طالبان که در مجامع بین‌المللی هیچ رسمیتی ندارد، اهمیتی قائل نخواهد بود؛ به خصوص که توافق‌نامه‌اش با این گروه از همین حالا پُر از اما و اگر و پیش‌شرط‌های مختلف است، به گونه‌ای که برخی بندهای آن نه تنها مخالفتِ حکومت افغانستان را در پی داشته، بلکه سرشار از ابهامات گسترده‌ای برای مقامات رسمی و چهره‌های سیاسی دیگر کشورمان می‌باشد.
در این میان، بدون شک هدف دولت ترامپ و صحنه‌گردانان اصلی عرصه سیاست امریکا هرچیزی که باشد، اما در چهارچوب آن هیچ جایگاهی برای منافع مردم افغانستان تعریف نشده است.
به باور بسیاری از آگاهان، توافق‌نامۀ صلحی که به امضای امریکا و طالبان رسیده است – حتی در صورت اجرایی شدن - بازی دو سر بُرد برای امریکا و دو سر باخت برای بدنه مردم افغانستان خواهد بود.
نویسنده: امیر حسینی نامیرا
یک از بندهای جنجالی این توافق‌نامه آزادی 5000 زندانی طالبان تا قبل از شروع مذاکرات بین‌الافغانی است. شیرمحمد عباس استانکزی، عضو ارشد مذاکره‌کننده طالبان، از تعهد آمریکا مبنی بر آزادی زندانیان این گروه تا 10 روز پس از امضای توافق‌نامه خبر داده و گفته است: "مذاکرات میان افغان‌ها تا 10 روز آینده پس از امضای این توافق‌نامه، در روز دهم ماه مارچ سال جاری میلادی در صورتی آغاز خواهد شد که در حدود ۵ هزار زندانی طالبان از زندانهای حکومت افغانستان آزاد شوند."
استانکزی در پاسخ به عملی‌سازی روند آزادسازی ۵ هزار زندانی طالبان نیز گفته که آمریکا به طالبان تعهد داده تا این کار را انجام دهد. وی صراحتا اعلام کرده که طالبان این توافق را با آمریکا انجام داده و همه مفاد آن در متن توافق آمده است و این تعهد آمریکایی‌هاست که باید آن را تا دهم ماه مارچ عملی بسازد.
طبیعتا اجرای برخی از بندهای این توافق‌نامه از جمله آزادی 5 هزار زندانی طالب به عنوان پیش‌شرط آغاز مذاکرات بین‌الافغانی، تنها در حیطه اختیارات حکومت است. موضع حکومت افغانستان نیز در قبال این پیش‌شرط طالبان منفی بوده است. رییس‌جمهور غنی صبح روز یک‌شنبه 11 حوت و یک روز پس از امضای توافق‌نامه میان آمریکا و طالبان، در یک نشست خبری تأکید کرده که هیچ نوع تعهدی برای رهایی 5000 زندانی طالبان وجود ندارد و آن‌ها چندین بار این موضوع را به صورت شفاف با زلمی خلیلزاد و مقامات دیگر امریکایی شریک ساخته‌اند.
غنی نیز ـ احتمالا در پاسخ به ادعای صریح استانکزی مبنی بر تعهد آمریکا بر آزادی 5 هزار زندانی طالب تا دهم مارچ ـ عنوان کرده که صلاحیت تصمیم‌گیری در مورد رهایی زندانیان را هیچ کشوری به شمول امریکا ندارد و هیچ کشوری نمی‌تواند دولت افغانستان را مجبور به این کار نماید.
از سویی هم مولوی عبدالسلام حنفی، عضو دفتر سیاسی طالبان در دوحه، صبح امروز دوشنبه(12 حوت) در واکنش به گفته‌های دیروز رئیس‌جمهور غنی تاکید کرد که اگر مسألۀ آزادی زندانیان طالب حل نشود، آغاز مذاکرات میان افغان‌ها با چالش مواجه خواهد شد.
با توجه به اظهارنظر روز گذشته رییس جمهور غنی و همچنین تاکید چندباره هیئت مذاکره‌کننده طالبان، سوالات مختلفی از جمله سه سوال ذیل مطرح می‌شود: آیا مقامات آمریکایی برای این موضعِ حکومت رسمی افغانستان اهمیتی قائل شده و یا می‌شوند؟ نقش حکومت افغانستان در تحقق این پیش‌شرط طالبان چه می‌تواند باشد؟ آیا غیر از این است که 5000 زندانی طالبی که قرار است به عنوان پیش‌شرط مذاکرات از زندان آزاد شوند، در زندانهای حکومت افغانستان به سر می‌برند و طبیعی است که اختیار آزادی و یا در بند بودن آن‌ها نیز با حکومت افغانستان باشد و نه قدرت‌های خارجی؟
شاید بتوان جواب این سوالات را در میان سخنان مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا طی مصاحبه‌ای که با شبکه سی‌بی‌اس این کشور انجام داده، دریافت. وی در این مصاحبه، سخنان غنی در مخالفت با آزاد کردن زندانیان طالبان را رد کرده است.
پمپئو در واکنش به سخنان رئیس‌جمهور غنی با اطمینان خاطر گفته است: "شمار زیادی از مردم چیزهای زیادی خواهند گفت، سروصداهای زیادی خواهد بود، همه برای جلب توجه و دیده شدن در رسانه‌ها رقابت می‌کنند؛ اما آنچه مهم است، اقدامات ماست".
این موضع شفاف وزیر امور خارجه امریکا می‌تواند نشان‌دهنده این واقعیت باشد که افغانستان حتی در یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های ملی خود هیچ اختیار عملی ندارد. پمپئو صراحتا عنوان کرده که "آنچه مهم است، اقدامات ماست". معنای دیگر این سخن یعنی همان اهمیت ندادن به استقلال سیاسی و قانون اساسی افغانستان است. این در حالی است که حتی در پیمان امنیتی ـ که با وجود بسیاری از مخالفت‌ها در هشتم میزان سال 93 میان افغانستان و امریکا به امضا رسید - به صورت پیوسته بر حفظ استقلال سیاسی و حاکمیت افغانستان تاکید شده است.
بنابراین آمریکایی‌ها یک بار دیگر نشان دادند که حتی به تعهد رسمی خود در قبال حکومتی که با آن معاهده امضا کرده، پایبند نیستند و هرگاه پای منافع‌شان به میان بیاید، به راحتی تمامی معاهدات خود را زیر پا می‌گذارند.
از این مسئله نکته دیگری نیز قابل استخراج است و آن، این‌که وقتی آمریکا به همین آسانی تعهدات خود در قبال حکومت‌های رسمی را زیر پا می‌گذارد، به هیچ وجه نسبت به تعهدات خود با گروهی همچون طالبان که در مجامع بین‌المللی هیچ رسمیتی ندارد، اهمیتی قائل نخواهد بود؛ به خصوص که توافق‌نامه‌اش با این گروه از همین حالا پُر از اما و اگر و پیش‌شرط‌های مختلف است، به گونه‌ای که برخی بندهای آن نه تنها مخالفتِ حکومت افغانستان را در پی داشته، بلکه سرشار از ابهامات گسترده‌ای برای مقامات رسمی و چهره‌های سیاسی دیگر کشورمان می‌باشد.
در این میان، بدون شک هدف دولت ترامپ و صحنه‌گردانان اصلی عرصه سیاست امریکا هرچیزی که باشد، اما در چهارچوب آن هیچ جایگاهی برای منافع مردم افغانستان تعریف نشده است.
به باور بسیاری از آگاهان، توافق‌نامۀ صلحی که به امضای امریکا و طالبان رسیده است – حتی در صورت اجرایی شدن - بازی دو سر بُرد برای امریکا و دو سر باخت برای بدنه مردم افغانستان خواهد بود.
نویسنده: امیر حسینی نامیرا