قرار است از امروز پنج‌شنبه(10 اسد) دور جدید مذاکرات نمایندگان امریکا و طالبان در دوحه آغاز شود؛ مذاکراتی که گفته می‌شود این‌‌بار به یک نتیجه نهایی میان دو طرف خواهد رسید.
زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان روز گذشته(چهارشنبه، 9 اسد) هنگام ترک کابل به مقصد اسلام‌آباد و سپس دوحه، در پیامی در توییتر خود خاطرنشان کرد: "من به سوی دوحه می‌روم، اما یک توقف در اسلام‌آباد خواهم داشت. موثرترین سفرم را به افغانستان، از هنگامی که وظیفه‌ام را به‌عنوان نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان آغاز کرده‌ام، به پایان می‌رسانم. امریکا و افغانستان روی گام‌های بعدی توافق کرده‌اند". هم‌زمان وزارت دولت در امور صلح از نهایی‌سازی هیأت 15 نفری صلح خبر داده است.
این گفته‌های خلیل‌زاد در حالی مطرح شده که او پس از ورود به کابل، در دور جدید سفرهای منطقه‌ای خود، با یک خواست جالب رییس‌جمهور غنی مواجه شد. رییس‌جمهور از او خواست که بیشتر در کابل بماند. حال او پس از یک حضور طولانی‌مدت در کابل، می‌گوید که در مورد گام‌های بعدی روند صلح، با حکومت افغانستان توافق کرده است.
پیشرفت‌ها در جبهه طالبان
در جناح طالبان نیز گزارش‌ها حاکی از توافق هیأت رهبری این گروه با پیشنهادات دفتر سیاسی قطر برای رسیدن به توافق نهایی با امریکاست. عرب نیوز پاکستان در گزارشی به نقل یک منبع ناشناس گفته است که هیأت رهبری طالبان روز دوشنبه گذشته(7 اسد) یک نشست تصمیم‌گیری مهم را برگزار کرده و در این نشست، رهبری طالبان پیشنهادات دفتر سیاسی خود را تایید کرده تا با واشنگتن در مورد روش‌های ختم جنگ ۱۸ساله با آمریکا به تفاهم برسند.
به دنبال این نشست، روز چهارشنبه(9 اسد) طالبان ابراز امیدواری کرده که در مورد بازه زمانی خروج نیروهای خارجی از افغانستان با آمریکا همکاری کند و این تصمیم یکی از معدود تصمیماتی است که در ملاقات روز دوشنبه گرفته شد. به گفته این منبع ناشناس، طالبان از ایالات متحده می‌خواهند که ظرف مدت 9 ماهه نیروهای خود را از افغانستان خارج کنند؛ در حالی که پیشنهاد امریکا مدت زمان 18 ماهه برای خروج از کشور بوده و طالبان با آن مخالفت کرده‌اند.
نکته مهم دیگر نشست دوشنبه رهبری طالبان، توافق این گروه در مورد تبادله زندانیان امریکایی بوده که بر اساس آن، رهبری طالبان توافق کرده تا دو استاد دانشگاه آمریکایی افغانستان را رها سازند. البته این تنها یک طرف قضیه است، زیرا به گفته این منبع ناشناس به عرب نیوز پاکستان، "این توافق می‌تواند راه را برای آزادی انس حقانی، برادر سراج حقانی و ۱۰ عضو دیگر طالبان تسهیل نماید". این در حالی است که این زندانیان طالبان در بند حکومت افغانستان قرار دارند، نه امریکا و امریکا به تنهایی نمی‌تواند در مورد رهایی این زندانیان تصمیم بگیرد.
شواهد نشان می‌دهد که این توافق طالبان برای تبادله زندانیان، با نقش پاکستان صورت پذیرفته است. عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان در دیدار اخیر خود با دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا در واشنگتن، گفته است که "طالبان خبرهای خوبی به شما در مورد دو گروگان خواهد داد".
تغییر تاکتیک طالبان و افزایش تلفات غیرنظامیان در افغانستان
با وجود این تحولات و پیشرفت‌های ظاهری در روند صلح افغانستان و مذاکرات نمایندگان امریکا و طالبان، تحولات در طرف مردم کشور روند منفی را ادامه می‌دهد و شدت حملات طالبان که در هفته‌های اخیر بیشتر با اهداف غیرنظامی دنبال شده، هم‌چنان از مردم بی‌دفاع کشور قربانی می‌گیرد. این در حالی است که طالبان هم‌چنان با پیشنهاد آتش‌بس حکومت مخالفت می‌کند.
در آخرین مورد از تلفات غیرنظامیان، در نتیجه انفجار یک ماین کنار جاده‌ای در برابر یک بس مسافربری در شاهراه کابل ـ هرات، 35 غیرنظامی بی‌دفاع به شمول شماری از جوانان و دانشجویان، زنان و کودکان جان باختند و بقیه زخمی شدند. این حادثه، در گرماگرم مذاکرات صلح کشور، نفرت عمومی از طالبان را به شدت افزایش داده است؛ به گونه‌ای که از روز گذشته به این‌سو، عکس‌های قربانیان این حادثه، به خصوص جوانان و دانشجویان نخبه کشور و هم‌چنین کودکان، در صفحات اجتماعی دست به دست می‌شود و هر کدام، یک پیام انزجار و نفرت را مخابره می‌کند.
این واکنش‌های گسترده مردمی در نهایت طالبان را وادار به عکس‌العمل کرد. این گروه به دنبال حادثه بس مسافربری، یک پیام تسلیت صادر کرده، با خانواده‌های قربانیان ابراز غم‌شریکی کرده و اعلام نموده که هیأتی را به منطقه فرستاده تا دقیقا معلوم شود که این واقعه دردناک از سوی چه کسی، چرا و بر اثر چه چیزی رخ داده و پس از تحقیقات، با عاملان واقعه برخورد شرعی و جدی صورت خواهد گرفت.
در یک گزارش تازه گروه دادخواهی حفاظت از غیرنظامیان در کشور آمده است که در ماه گذشته میلادی(جولای)، یک هزار و 75 غیرنظامی شهید و زخمی شده‌اند. در این میان 316 غیرنظامی کشته و 759 تن دیگر زخمی شده‌اند. بر اساس این گزارش، ماه جولای 2019 خونین‌ترین ماه برای غیرنظامیان در سه سال گذشته بوده است.
این در حالی است که تحولات امنیتی هفته‌های اخیر در کشور حاکی از تغییر تاکتیک طالبان در میدان نبرد است. این گروه به دنبال شکست‌های جبهه‌ای در میدان‌های نبرد، به خصوص هدف قرار گرفتن فرماندهان طالبان در حملات هوایی، به افزایش حملات انتحاری و انفجاری روی آورده است. گزارش‌های امنیتی نشان می‌دهد که توان جنگی و نظامی طالبان در سال جاری، نسبت به سال‌های گذشته به صورت چشم‌گیری کاهش یافته و این گروه برای جبران این کاهش و امتیازگیری بیشتر در مذاکرات صلح، به حملات انتحاری و انفجاری کور با هدف غیرنظامیان روی آورده است.
اما سوال اساسی این‌جاست، در شرایطی که طالبان راهبرد مذاکره و صلح را در پیش گرفته، در صورت توافق نهایی با امریکا و هم‌چنین حکومت افغانستان، با چه رویی به آغوش کشور و ملت برخواهد گشت؟ چه پاسخی برای خانواده‌های قربانیان حملات خود خواهد داشت؟ متأسفانه باید گفت، در شرایطی که فضای صلح در خارج از افغانستان گرم است، این فضای جنگ و نفرت است که در داخل کشور هم‌چنان گرم می‌باشد.
بی‌توجهی به آتش‌بس سراسری
برقراری آتش‌بس فوری و سراسری پیش نیاز اساسی ادامه مذاکرات و گفت‌وگوهای صلح، چه میان نمایندگان امریکا و طالبان و چه مذاکرات بین‌الافغانی است. این مسأله قاعده و قانون مذاکرات صلح برای پایان درگیری‌ها در منازعات کشورهای مختلف بوده و است، اما این‌که این قاعده در افغانستان رعایت نمی‌شود، جای سوال و اما و اگر دارد؟! بی‌توجهی امریکا و طالبان به این اصل اساسی، تردیدها و سوال‌های جدی را در مورد نیت این دو برای صلح افغانستان و اهداف آن‌ها به وجود آورده است؛ از یک‌سو بدون توجه طالبان به آتش‌بس، چرا مذاکرات امریکا با طالبان ادامه یافته و از سوی دیگر، چرا طالبان هم‌چنان سرسختانه در مقابل برقراری آتش‌بس ایستاده است؛ چه این‌که اگر مذاکرات این گروه با امریکا و حکومت افغانستان به نتیجه نرسید، هر لحظه می‌تواند پایان آتش‌بس را اعلام کند!
نقش مبهم پاکستان
در این بین، نقش پاکستان و نفوذ و تأثیرگذاری این کشور بر طالبان نیز جای تأمل است. سوال اساسی این‌جاست، پاکستان که در شرایط کنونی آرام و متین مذاکرات امریکا و طالبان و نشست‌های بین‌الافغانی را تأمین می‌کند، چه منفعتی از این صلح افغانستان با این شرایط می‌برد؟ آیا نگرانی‌های این کشور برطرف و منافع‌اش تأمین خواهد شد؟ علی‌رغم سخنان نخست‌وزیر پاکستان در امریکا، هنوز هیچ‌نشانه‌ای حاکی از همکاری پاکستان در روند صلح افغانستان دیده نمی‌شود؛ چه این‌که گزارش نهادهای امنیتی نشان می‌دهد که حملات انتحاری اخیر در افغانستان هم‌چنان از خاک پاکستان برنامه‌ریزی می‌شود.
این در حالی است که می‌بایست روند کنونی صلح افغانستان در عین حالی که باید به یک توافق نهایی با طالبان برسد، هم‌زمان به یک توافق صلح با پاکستان نیز برسد؛ مسأله‌ای که با سیاست‌های گنگ و مبهم ایالات متحده امریکا و معامله این کشور با پاکستان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
نگرانی‌های قابل تأمل حامد کرزی
سخنان نشست خبری امروز حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین کشور همانند سخنان 5 سال قبل او در لویه جرگه مشورتی برای تصویب پیمان امنیتی با امریکا هم‌چنان قابل تأمل است. روند تحولات 5 سال گذشته کشور به روشنی ثابت کرده که نگرانی‌ها و انتقادهای حامد کرزی، جدی، قابل قبول و قابل تأمل است. کرزی امروز نیز در یک نشست خبری در کابل تأکید کرد که روند صلح کشور تا کنون به هیچ عنوان افغانی نیست و کوشش بر این است که این روند در اختیار امریکا و پاکستان باقی بماند و این به معنای ضرر به منافع افغانستان است و نیامدن صلح به کشور است. او تصریح کرد که صلح را به تمام معنا تأیید می‌کند، اما معامله امریکا و پاکستان روی افغانستان را به هیچ وجه قبول ندارد.
نویسنده: سید عباس حسینی
زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان روز گذشته(چهارشنبه، 9 اسد) هنگام ترک کابل به مقصد اسلام‌آباد و سپس دوحه، در پیامی در توییتر خود خاطرنشان کرد: "من به سوی دوحه می‌روم، اما یک توقف در اسلام‌آباد خواهم داشت. موثرترین سفرم را به افغانستان، از هنگامی که وظیفه‌ام را به‌عنوان نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان آغاز کرده‌ام، به پایان می‌رسانم. امریکا و افغانستان روی گام‌های بعدی توافق کرده‌اند". هم‌زمان وزارت دولت در امور صلح از نهایی‌سازی هیأت 15 نفری صلح خبر داده است.
این گفته‌های خلیل‌زاد در حالی مطرح شده که او پس از ورود به کابل، در دور جدید سفرهای منطقه‌ای خود، با یک خواست جالب رییس‌جمهور غنی مواجه شد. رییس‌جمهور از او خواست که بیشتر در کابل بماند. حال او پس از یک حضور طولانی‌مدت در کابل، می‌گوید که در مورد گام‌های بعدی روند صلح، با حکومت افغانستان توافق کرده است.
پیشرفت‌ها در جبهه طالبان
در جناح طالبان نیز گزارش‌ها حاکی از توافق هیأت رهبری این گروه با پیشنهادات دفتر سیاسی قطر برای رسیدن به توافق نهایی با امریکاست. عرب نیوز پاکستان در گزارشی به نقل یک منبع ناشناس گفته است که هیأت رهبری طالبان روز دوشنبه گذشته(7 اسد) یک نشست تصمیم‌گیری مهم را برگزار کرده و در این نشست، رهبری طالبان پیشنهادات دفتر سیاسی خود را تایید کرده تا با واشنگتن در مورد روش‌های ختم جنگ ۱۸ساله با آمریکا به تفاهم برسند.
به دنبال این نشست، روز چهارشنبه(9 اسد) طالبان ابراز امیدواری کرده که در مورد بازه زمانی خروج نیروهای خارجی از افغانستان با آمریکا همکاری کند و این تصمیم یکی از معدود تصمیماتی است که در ملاقات روز دوشنبه گرفته شد. به گفته این منبع ناشناس، طالبان از ایالات متحده می‌خواهند که ظرف مدت 9 ماهه نیروهای خود را از افغانستان خارج کنند؛ در حالی که پیشنهاد امریکا مدت زمان 18 ماهه برای خروج از کشور بوده و طالبان با آن مخالفت کرده‌اند.
نکته مهم دیگر نشست دوشنبه رهبری طالبان، توافق این گروه در مورد تبادله زندانیان امریکایی بوده که بر اساس آن، رهبری طالبان توافق کرده تا دو استاد دانشگاه آمریکایی افغانستان را رها سازند. البته این تنها یک طرف قضیه است، زیرا به گفته این منبع ناشناس به عرب نیوز پاکستان، "این توافق می‌تواند راه را برای آزادی انس حقانی، برادر سراج حقانی و ۱۰ عضو دیگر طالبان تسهیل نماید". این در حالی است که این زندانیان طالبان در بند حکومت افغانستان قرار دارند، نه امریکا و امریکا به تنهایی نمی‌تواند در مورد رهایی این زندانیان تصمیم بگیرد.
شواهد نشان می‌دهد که این توافق طالبان برای تبادله زندانیان، با نقش پاکستان صورت پذیرفته است. عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان در دیدار اخیر خود با دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا در واشنگتن، گفته است که "طالبان خبرهای خوبی به شما در مورد دو گروگان خواهد داد".
تغییر تاکتیک طالبان و افزایش تلفات غیرنظامیان در افغانستان
با وجود این تحولات و پیشرفت‌های ظاهری در روند صلح افغانستان و مذاکرات نمایندگان امریکا و طالبان، تحولات در طرف مردم کشور روند منفی را ادامه می‌دهد و شدت حملات طالبان که در هفته‌های اخیر بیشتر با اهداف غیرنظامی دنبال شده، هم‌چنان از مردم بی‌دفاع کشور قربانی می‌گیرد. این در حالی است که طالبان هم‌چنان با پیشنهاد آتش‌بس حکومت مخالفت می‌کند.
در آخرین مورد از تلفات غیرنظامیان، در نتیجه انفجار یک ماین کنار جاده‌ای در برابر یک بس مسافربری در شاهراه کابل ـ هرات، 35 غیرنظامی بی‌دفاع به شمول شماری از جوانان و دانشجویان، زنان و کودکان جان باختند و بقیه زخمی شدند. این حادثه، در گرماگرم مذاکرات صلح کشور، نفرت عمومی از طالبان را به شدت افزایش داده است؛ به گونه‌ای که از روز گذشته به این‌سو، عکس‌های قربانیان این حادثه، به خصوص جوانان و دانشجویان نخبه کشور و هم‌چنین کودکان، در صفحات اجتماعی دست به دست می‌شود و هر کدام، یک پیام انزجار و نفرت را مخابره می‌کند.
این واکنش‌های گسترده مردمی در نهایت طالبان را وادار به عکس‌العمل کرد. این گروه به دنبال حادثه بس مسافربری، یک پیام تسلیت صادر کرده، با خانواده‌های قربانیان ابراز غم‌شریکی کرده و اعلام نموده که هیأتی را به منطقه فرستاده تا دقیقا معلوم شود که این واقعه دردناک از سوی چه کسی، چرا و بر اثر چه چیزی رخ داده و پس از تحقیقات، با عاملان واقعه برخورد شرعی و جدی صورت خواهد گرفت.
در یک گزارش تازه گروه دادخواهی حفاظت از غیرنظامیان در کشور آمده است که در ماه گذشته میلادی(جولای)، یک هزار و 75 غیرنظامی شهید و زخمی شده‌اند. در این میان 316 غیرنظامی کشته و 759 تن دیگر زخمی شده‌اند. بر اساس این گزارش، ماه جولای 2019 خونین‌ترین ماه برای غیرنظامیان در سه سال گذشته بوده است.
این در حالی است که تحولات امنیتی هفته‌های اخیر در کشور حاکی از تغییر تاکتیک طالبان در میدان نبرد است. این گروه به دنبال شکست‌های جبهه‌ای در میدان‌های نبرد، به خصوص هدف قرار گرفتن فرماندهان طالبان در حملات هوایی، به افزایش حملات انتحاری و انفجاری روی آورده است. گزارش‌های امنیتی نشان می‌دهد که توان جنگی و نظامی طالبان در سال جاری، نسبت به سال‌های گذشته به صورت چشم‌گیری کاهش یافته و این گروه برای جبران این کاهش و امتیازگیری بیشتر در مذاکرات صلح، به حملات انتحاری و انفجاری کور با هدف غیرنظامیان روی آورده است.
اما سوال اساسی این‌جاست، در شرایطی که طالبان راهبرد مذاکره و صلح را در پیش گرفته، در صورت توافق نهایی با امریکا و هم‌چنین حکومت افغانستان، با چه رویی به آغوش کشور و ملت برخواهد گشت؟ چه پاسخی برای خانواده‌های قربانیان حملات خود خواهد داشت؟ متأسفانه باید گفت، در شرایطی که فضای صلح در خارج از افغانستان گرم است، این فضای جنگ و نفرت است که در داخل کشور هم‌چنان گرم می‌باشد.
بی‌توجهی به آتش‌بس سراسری
برقراری آتش‌بس فوری و سراسری پیش نیاز اساسی ادامه مذاکرات و گفت‌وگوهای صلح، چه میان نمایندگان امریکا و طالبان و چه مذاکرات بین‌الافغانی است. این مسأله قاعده و قانون مذاکرات صلح برای پایان درگیری‌ها در منازعات کشورهای مختلف بوده و است، اما این‌که این قاعده در افغانستان رعایت نمی‌شود، جای سوال و اما و اگر دارد؟! بی‌توجهی امریکا و طالبان به این اصل اساسی، تردیدها و سوال‌های جدی را در مورد نیت این دو برای صلح افغانستان و اهداف آن‌ها به وجود آورده است؛ از یک‌سو بدون توجه طالبان به آتش‌بس، چرا مذاکرات امریکا با طالبان ادامه یافته و از سوی دیگر، چرا طالبان هم‌چنان سرسختانه در مقابل برقراری آتش‌بس ایستاده است؛ چه این‌که اگر مذاکرات این گروه با امریکا و حکومت افغانستان به نتیجه نرسید، هر لحظه می‌تواند پایان آتش‌بس را اعلام کند!
نقش مبهم پاکستان
در این بین، نقش پاکستان و نفوذ و تأثیرگذاری این کشور بر طالبان نیز جای تأمل است. سوال اساسی این‌جاست، پاکستان که در شرایط کنونی آرام و متین مذاکرات امریکا و طالبان و نشست‌های بین‌الافغانی را تأمین می‌کند، چه منفعتی از این صلح افغانستان با این شرایط می‌برد؟ آیا نگرانی‌های این کشور برطرف و منافع‌اش تأمین خواهد شد؟ علی‌رغم سخنان نخست‌وزیر پاکستان در امریکا، هنوز هیچ‌نشانه‌ای حاکی از همکاری پاکستان در روند صلح افغانستان دیده نمی‌شود؛ چه این‌که گزارش نهادهای امنیتی نشان می‌دهد که حملات انتحاری اخیر در افغانستان هم‌چنان از خاک پاکستان برنامه‌ریزی می‌شود.
این در حالی است که می‌بایست روند کنونی صلح افغانستان در عین حالی که باید به یک توافق نهایی با طالبان برسد، هم‌زمان به یک توافق صلح با پاکستان نیز برسد؛ مسأله‌ای که با سیاست‌های گنگ و مبهم ایالات متحده امریکا و معامله این کشور با پاکستان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
نگرانی‌های قابل تأمل حامد کرزی
سخنان نشست خبری امروز حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین کشور همانند سخنان 5 سال قبل او در لویه جرگه مشورتی برای تصویب پیمان امنیتی با امریکا هم‌چنان قابل تأمل است. روند تحولات 5 سال گذشته کشور به روشنی ثابت کرده که نگرانی‌ها و انتقادهای حامد کرزی، جدی، قابل قبول و قابل تأمل است. کرزی امروز نیز در یک نشست خبری در کابل تأکید کرد که روند صلح کشور تا کنون به هیچ عنوان افغانی نیست و کوشش بر این است که این روند در اختیار امریکا و پاکستان باقی بماند و این به معنای ضرر به منافع افغانستان است و نیامدن صلح به کشور است. او تصریح کرد که صلح را به تمام معنا تأیید می‌کند، اما معامله امریکا و پاکستان روی افغانستان را به هیچ وجه قبول ندارد.
نویسنده: سید عباس حسینی