شماری از احزب و جریان‌های سیاسی بار دیگر، خواستار تغییر نظام انتخاباتی شورای ملی به نظام تناسبی شده‌اند.
 
در همایش اعتراضی امروز دوشنبه در مقابل کمیسیون انتخابات در کابل، نمایندگان حدود ۲۰ حزب و جریان سیاسی از جمله حزب جمعیت، حزب اسلامی (حکمتیار)، حزب جنبش و حزب وحدت اسلامی افغانستان شرکت کردند.
 
حدود سه ماه پیش نیز این احزاب گردهمایی را برگزار کرده و از دولت خواسته بودند که نظام انتخاباتی را تغییر دهد.
 
شماری از مقام‌های دولت اما گفتند اکنون برای تغییر نظام انتخاباتی دیر است.
 
اسدالله سعادتی؛ نماینده حزب وحدت اسلامی گفت نظام انتخاباتی فعلی، ناکام است.
 
او گفت: "اگر دولت افغانستان و کمیسیون انتخابات به خواست احزاب سیاسی که خواست مشروع و دقیق و مردم پسند است، تن بدهند ما انتخابات‌های بهتر از گذشته خواهیم داشت. هم پارلمان مؤثرتر و هم دولت کارآمدتر خواهیم داشت."
 
اما وسیمه بادغیسی؛ عضو کمیسیون انتخابات می‌گوید قانون انتخابات، نظام انتخاباتی را تعیین کرده و کمیسیون نمی‌تواند در این زمینه کاری انجام دهد.
 
انتقاد از نظام انتخاباتی مبتنی بر رأی واحد، مستقیم و غیر قابل انتقال، تازگی ندارد. نخستین بار نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)‌ بود که در سال ۲۰۰۴ میلادی، سیستم انتخاباتی تناسبی را به جای رأی واحد غیر قابل انتقال پیشنهاد کرد؛ اما حامد کرزی و مشاورانش، با رد پیشنهاد نمایندگی سازمان ملل، بر نظام رأی واحد غیر قابل انتقال، تأکید کرد و این سیستم در واقع از سوی رییس جمهوری پیشین و تیم او، تحمیل شد.
 
این در حالی است که به باور کارشناسان، سیستم رأی واحد غیر قابل انتقال، در کشوری کثیرالقومی که گذشته آن، آکنده از تنش های قومی و مذهبی و تجربه سیطره طولانی رژيم های سیاسی استبدادپیشه و انحصارطلب بوده است، به سادگی زمینه فساد، تقلب و طیف بندی های قومی و مذهبی در روندهای انتخاباتی و دموکراتیک را فراهم می کند.
 
در مقابل، سیستم تناسبی، به احزاب امکان می دهد که بدون در نظرداشت قومیت و مذهب، نمایندگانی را به مردم معرفی کنند که تنها از آدرس یک حزب سیاسی، نمایندگی می کنند نه از نشانی قوم و مذهب و منطقه.
 
در این سیستم، هر حزب بر پایه میزان رأیی که کسب می کند در پارلمان، کرسی به دست می آورد و افزون بر این، به جای افراد، این احزاب خواهند بود که در قبال مردم، پاسخگو خواهند بود و به این ترتیب، هم زمینه فساد و معامله گری و مسؤولیت گریزی نمایندگان پارلمان، کاهش پیدا می کند و هم یک پارلمان قوی، مقتدر، مستقل و پاسخگو به وجود می آید. به ویژه اگر احزاب سیاسی مخالف و منتقد حکومت بتوانند اکثریت مؤثری را در پارلمان تشکیل دهند، در آن صورت، یک توازن منطقی و معقول سیاسی میان اضلاع مهم دولت نیز به وجود می آید و حکومت نمی تواند مانند زمان حاضر بر پارلمان اعمال سلطه و نفوذ کند و استقلال آن را سلب نماید؛ چیزی که در نهایت، زمینه های بازگشت کشور به دیکتاتوری و انحصار قدرت به دست یک فرد را از میان می برد و در برابر، موجب تقویت و گسترش دموکراسی و مردم سالاری می شود.
 
با این وصف، از دید آگاهان، این نقد نیز بر سیستم انتخاباتی تناسبی وارد است که هنوز احزاب فراگیر و ملی در افغانستان به وجود نیامده است و اکثر احزاب هنوز هم بر پایه قومیت و مذهب و گرایش های سیاسی و ایدئولوژیک بنیانگذاران و رهبران شان، سوگیری های سیاسی به عمل می آورند.
 
بنابراین در چنین شرایطی، صرف تغییر نظام انتخاباتی، نمی تواند وضعیت را به نفع دموکراسی و مردم سالاری و سلامت و شفافیت انتخابات، تغییر دهد.
 
با این وجود و با توجه به نقدهای سنگینی که بر سیستم کهنه و قدیمی رأی واحد غیر قابل انتقال وارد است، سیستم تناسبی به مراتب برای افغانستان، بهتر و سودمندتر است.
 
دلیل مقاومت هسته مرکزی قدرت در برابر جایگزین کردن سیستم موجود نیز نشان دهنده آن است که حکومت با قدرت گیری احزاب و تقویت دموکراسی در افغانستان، مخالف است و در برابر، تمایل دارد تا استبداد و دیکتاتوری و انحصار قدرت، تقویت شود و مردم سالاری تضعیف گردد؛ در غیر آن، دیر بودن تغییر سیستم انتخاباتی، بهانه ای بیش نیست؛ زیرا همان گونه که در بالا اشاره شد، از سال ۲۰۰۴ تاکنون، مطالبات برای استفاده از سیستم انتخاباتی تناسبی وجود داشته؛ اما حکومت، تنها مخالف آن بوده است.
 
در متن توافق سیاسی منجر به تشکیل حکومت وحدت ملی نیز بر اصلاح و تغییر سیستم انتخاباتی به عنوان یکی از موارد توافق دو رهبر، تأکید شده؛ اما این مورد نیز همانند بسیاری دیگر از مفاد آن توافق، اجرایی نشده است.