دادستان عمومی دادگاه کیفری بین المللی می گوید تحقیقات این سازمان در باره جنایت های جنگی احتمالی در افغانستان، پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است.
فاتو بن سوده در گفتگو با تلویزیون فرانس ۲۴ اگرچه نخواست در باره این گزارش که مدعی است او قرار است یک تحقیق کامل را درباره جنایت های جنگی احتمالی در افغانستان به راه اندازد که برای اولین بار نظامیان امریکایی را در کانون توجه این دادگاه قرار خواهد داد، توضیح دهد؛ اما گفت:"آنچه من می توانم در مورد وضعیت فعلی بگویم این است که ما در تحقیقات مقدماتی در افغانستان پیشرفت قابل توجهی داریم."
گزارش آژانس خبررسانی فرانسه می افزاید که دادگاه کیفری بین المللی در تحقیقات ابتدایی طولانی خود که در سال ۲۰۰۷ علنی کرد، جنایت های جنگی احتمالی منسوب به طالبان، نیروهای دولتی افغانستان و نیروهای خارجی به شمول نظامیان امریکایی در سال ۲۰۰۳ را مورد بررسی قرار داده است.
کارشناسان مسایل حقوقی می گویند که این بی تردید، یک قدم کوچک اما مثبت در یک مسیر سخت و سنگلاخی و دشوارگذار است.
به باور آنها تحقیق در مورد جنایت های جنگی صورت گرفته در افغانستان، کار سختی نیست؛ زیرا نشانه های فراوان و در دسترسی در این زمینه وجود دارد که نشان می دهد هریک از طرف های جنگ، مرتکب جنایت های فاجعه باری در جنگ شده و آسیب های سنگین و ویرانگری بر غیر نظامیان به ویژه زنان و کودکان، وارد کرده اند.
صاحب نظران در این زمینه به جنایت های غیر قابل کتمان و محرزی اشاره می کنند که در سال های اخیر از سوی نیروهای خارجی به ویژه نظامیان امریکایی در قندهار و قندوز و ارزگان و سایر مناطق افغانستان صورت گرفته و قربانی های بزرگی از غیر نظامیان بی دفاع گرفته است. در برخی ولایت ها مانند قندوز، این جنایت ها هنوز هم ادامه دارد و کشتار فاجعه بار چند روز پیش ده ها غیر نظامی بی گناه، دلیلی بر درستی این مدعا است.
ممکن است نیروهای نظامی که مرتکب این جنایت های هولناک و تکان دهنده شده اند، خود رأسا با تحقیقاتی که در این زمینه صورت می گیرد، همکاری نکنند؛ اما در سوی دیگر این جنایت ها، یعنی غیر نظامیان و مردم مظلومی که قربانی این جنایات آشکار شده اند، نشانه ها، اسناد و شواهد متقن و مستندی وجود دارد که ثابت می کند ابعاد جنایت های صورت گرفته، چقدر است، قربانیان آن چه کسانی هستند و چرا و چگونه آماج قرار گرفته اند و چطور می شود بر پایه قوانین کیفری مورد پذیرش جامعه بین المللی با عوامل این جنایت ها برخورد کرد.
از این منظر، به گفته بسیاری از ناظران، این خوش بینی وجود دارد که تحقیقات جاری از سوی دادگاه کیفری بین المللی به سرانجامی روشن و امیدبخش برسد و به این ترتیب، به انتظار طولانی قربانیان پرشمار پرونده های قطور جنایت های جنگی در افغانستان، پایان دهد.
با این حال، نباید از یاد برد که این راه بسیار دراز و دشوارگذار است؛ زیرا اول اینکه ممکن است طرف هایی که مرتکب جنایت شده اند، به صورت کامل با فرایند تحقیقات در این زمینه همکاری نکنند. دوم اینکه حتی اگر همکاری هم کنند، احتمال بسیار اندکی وجود دارد که به نتایج و یافته های تحقیقات، احترام بگذارند و نسبت به آن، تمکین کنند. موضوع سوم هم این است که برخی کشورهای دارای نیروی نظامی در افغانستان، خود عضویت دادگاه های بین المللی را ندارند و به همین دلیل، خود را ملزم به اعتنا به تصمیم های آن نخواهند دانست. مساله چهارم هم این است که حتی اگر تحقیقات جاری به سرانجام مورد انتظار قربانیان این فجایع جنایتکارانه هم برسد، تصمیم هایی که ممکن است بر پایه اسناد و شواهد و مستندات موجود در این تحقیقات بر علیه عوامل اصلی و مستقیم جنایت های جنگی ۱۵ سال اخیر در افغانستان، اتخاذ شود، از تضمین ها و پشتوانه های محکم و قدرتمند اجرایی در سطح بین المللی برخوردار نیست و به همین سبب، شاید همه آن چیزی که از این فرایند، انتظار می رود، به طور تمام و کمال، محقق نشود.
با وجود همه اینها، صاحب نظران می گویند که صرف تحقیق در این زمینه، تابوهای بسیاری را می شکند و در نهایت، به عنوان یک شاهد تاریخی، شاید بتواند نشان دهد که ابعاد واقعی جنگی که در کشور ما جریان دارد، چیست و چه کسانی، مرتکب چه نوع جنایت هایی بر علیه چه افراد و طیف هایی شده اند.