رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی برای شرکت در نشست شانگهای راهی کشور قزاقستان شده است.
شانگهای نخستین سازمان منطقه ای نیست که افغانستان درآن عضویت دارد و در نشست های آن شرکت می کند.
افغانستان در سازمانهای مهم منطقه ای یا عضویت دارد یا به عنوان عضو ناظر شرکت می کند.
برای این که بدانیم افغانستان چه جایگاهی می تواند در شانگهای داشته باشد، نخست باید بدانیم که شانگهای به چه منظور تاسیس یافته و اهداف آن چیست و افغانستان بعد ازعضویت دراین سازمان مهم منطقه ای کدام اهداف را تعقیب کرده است به کدام یکی از اهداف خود دست یافته است؟
تاریخچه عضویت در سازمان های منطقه ای نشان می دهد که عضویت صرف در این گونه سازمان ها نمی تواند گره گشای مشکلات کشورها باشد؛ زیرا افغانستان عضویت سازمان سارک و ایکو را هم دارد. اما جو غالب در این گونه سازمان ها تنش هایی است که در میان اعضای آن ها وجود دارد و اعضای این سازمان ها را در رسیدن به اهداف خود باز داشته است.
درباره تاریخچه سازمان شانگهای چنین آمده است: سازمان همکاری شانگهای از دل رقابت قدرت های بزرگ بر سر ژئوپولیتیک آسیای میانه ظهور کرد. اهداف اولیه تاسیس این سازمان غیرنظامی کردن مرز بین چین و شوروی بود که در سال ۱۹۹۶/۱۳۷۵ به منظور تعمیق اعتماد نظامی در مناطق مرزی توسط رهبران وقت کشورهای قزاقستان، جمهوری خلق چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان به وجود آمد.
این کشورها مجددا در تاریخ ۲۴ آپریل سال ۱۹۹۷ توافق نامه ای را به منظور کاهش نیروهای نظامی در مناطق مرزی در مسکو به امضا رساندند. نشست کشورهای عضو شانگهای ۵" در سال ۱۹۹۸ در شهر آلماتی قزاقستان، در سال ۱۹۹۹ در بیشکک پایتخت قرقیزستان و در سال ۲۰۰۱ در شهر دوشنبه بر گزار کردند. عمده ترین فعالیت هایی که برای این سازمان منطقه ای در نظر گرفته شده است همکاری های اقتصادی، چون افزایش سطح بازرگانی (تجارتی)، همکاری های بانکی، همکاری های فرهنگی، توازن قدرت در جهان دوقطبی تشکیل می دهد.
افغانستان در سال ۱۳۹۱ به عنوان عضو ناظر این سازمان پذیرفته شد. تا هنوز هم به عنوان عضو ناظر در این سازمان است. برخی آگاهان عضویت دایمی افغانستان را در این سازمان مهم و مثبت ارزیابی کرده اند.
پرسشی که ایجاد می شود آنست که این گونه سازمان های منطقه ای برای تعامل منطقه ای به وجود آمده است و برای کشورهایی حائز اهمیت و منفعت است که چیزی برای داد و ستد داشته باشند. سوال اینست که افغانستان چه چیزی برای عرضه کردن دارد و چگونه می تواند به عنوان عضو ناظر و در عین حال موثر این سازمان باشد؟
افغانستان درسازمان سارک(سازمان منطقه ای جنوب آسیا)عضو است. سازمان سارک در ۱۹۸۵ پایه گذاری شد افغانستان در سال ۲۰۰۷ عضویت این سازمان را به دست آورد. به گفته اکثر آگاهان تا هنوزهیچ گام مثبتی در جهت بر آورده شدن هیچ یک از اهداف این سازمان برداشته نشده است.
علت اساسی هم آنست که هنوز اعضای این سازمان بزرگ منطقه ای که بیش از یک میلیارد نفر جمعیت دارد و بزرگترین سازمان منطقه ای در آسیا و حتی در کل جهان به حساب می آید نتوانسته است اختلافات اساسی خود را حل کند و به سایر اهداف این سازمان دست پیدا نماید.
برای آن که افغانستان بتواند عضو موثر این گونه سازمانها باشد نخست باید اولویت های خود را بشناسد و مشکلات اساسی خود را رفع کند. دوم این که افغانستان از چه پتانسیلی برخوردار است تا بتواند از آن در جهت حضور خود در این گونه سازمان ها استفاده؟
افغانستان بیش از همه به کوتاه کردن دست تروریسم از خاک خود نیاز دارد، تروریسم نه پدیده ای یک دست است و نه هم دارای خاستگاه واحد و نه هم دارای مبنای فکری و اندیشه یگانه است. پدیده ی پیچیده ای است که نیازمند راهکارهای بسیار و تلاش های همه گیر و وافر است.
دوم این که عزم یکسانی برای مبارزه با تروریسم نیز وجود ندارد. در حکومت افغانستان هنوز سیاست یکدست برای مبارزه با تروریسم تدوین نیافته است.
برخی مقام های حکومتی، جناح هایی از حکومت را به طرفداری از تروریسم متهم می دارند. اگر جناح های رسمی حکومت وجود نداشته باشد برخی سیاست مداران نزدیک به حکومت از طالبان رسما حمایت می کنند و این سیاست نه تنها آشفتگی سیاسی درون حکومت را آشکار می کند که تاثیرمخرب و منفی فراوانی در ابعاد مختلف به وجود می آورد.
لذا اولین قدم در راه مبارزه با تروریسم مبارزه هماهنگ، یکنواخت با ترویسم است که تا هنوز ایجاد نشده است و هیچ سازمان منطقه ای نیز در این جهت کمک نکرده است. گرچه مبارزه با تروریسم در اهداف سازمان سارک تصریح شده است.
دومین نکته ای که حایز اهمیت است، تمویل مبارزه با تروریسم در افغانستان از سوی منابع خارجی صورت می گیرد. منابع خارجی نیز برای رسیدن به منافع خود این پول ها را می پردازند و در برنامه ریزی آن دخالت می کنند . آن چه را که می پسندد بدان عمل می کنند .
یکی از اهداف سازمان شانگهای همکاری های اقتصادی است که متاسفانه اقتصاد در دنیا با سیاست و امنیت گرهی خورده است که نمی شود این عرصه ها را از هم تفکیک کرد.
این ها مشکلات عمده ای است که بر سر راه تعامل کشور ما با سازمان های منطقه ای وجود دارد. اگر دقیق تر و کار شناسانه تر نگاه شود، بی تردید موانع بر سرراه تعامل کشور ما بسی فزونتر از این ها است.
آنچه برای مردم ما از اولویت و اهمیت فوق العاده برخوردار است این که حکومت باید تمام توجه خود را معطوف این نکته کند و برخود فشار وارد آورد که از وضعیت کنونی چگونه برون آید.
متاسفانه در زمان حکومت کرزی بیشترین توجه ها به سوی بر کنار ساختن رقبای حکومت از قدرت بود، چناچه کرزی به وزیر خارجه وقت امریکا گفته بود که دشمن اصلی حکومت او اتحاد شمال است نه طالبان! در حکومت کنونی گرچه به صراحت اعلام نمی شود اما زور آزمایی ها در دو سال گذشته نشان داده است که بیشترین تلاش های سیاسی برای برون کردن رقیب از صحنه قدرت صورت می گیرد.
بنابراین تا وضعیت بدین گونه باشد، نه تنها عضویت در سازمان های بین المللی و منطقه ای سودی به حال افغانستان نخواهد داشت که یک مصروفیت بی هدف و بی نتجه خواهد بود.
لذا عیار ساختن خود به ساختارهای منطقه ای نخست از همه کاهش مشکلات درون حکومتی و ایجاد توانایی برای تعامل با کشورهای عضو است، رفتن یا نرفتن مقام های حکومتی کشور ما و شرکت جستن شان در وضعیت ما تغییری به وجود نخواهد آورد.