هیات بلند پایه حزب اسلامی گلبدین حکمت یار، وارد افغانستان شده است تا با مقام های حکومت افغانستان وارد گفت و گو و مذاکره شود. این در حالی است که حزب اسلامی دوماه قبل از این نیز با حکومت افغانستان وارد مذاکره و حتا تفاهم شده بود و قرار بود تفاهم نامه ۲۵ ماده ای آن حزب با حکومت افغانستان امضا و در دسترس رسانه های گروهی قرار گیرد. اما بررغم این انتظار، حزب اسلامی میز مذاکره با حکومت افغانستان را ترک کرد و حکومت افغانستان را متهم به کار شکنی در روند مذاکره کرد و هم چنان تهدید کرد که پی آمدهای سرپیچی از مذاکره به عهده حکومت افغانستان است.
درعین زمان برخی تحلیل گران بدین باور بودند که تفاهم نامه ای که میان حزب اسلامی حکمت یار وحکومت امضا شده است یک تفاهم نامه غیر عادلانه است و حزب اسلامی نه جایگاه سیاسی مناسب در جامعه افغانستان دارد و نه هم می تواند در آینده نقش و جایگاهی مهمی در روند صلح داشته باشد. ازاین جهت دادن امتیازهای سیاسی بدون در نظر گرفتن جایگاه آن حزب حاتم بخشی بدون موجب بیش نیست.
دلایل حضور مجدد هیات حزب اسلامی در کابل هنوز مشخص نشده است وعلت این که چرا آن حزب تغییر موضع داده و بار دیگر به حکومت کابل روی آورده، اعلام نه شده است. ولیکن برخی ناظران و تحلیل گران سیاسی را گمان بر آنست که نه تصمیم ترک مذاکره آن حزب ناشی از اراده آن حزب بوده است و نه هم برگشت به میز مذاکره در اختیار وتصمیم آن حزب است. بنابراین حضور هیات حزب بیشتر از این که مربوط به وضعیت درونی و تصمیم رهبران آن حزب باشد، تحت تاثیر اوضاع و شرایط بیرونی صورت گرفته است.
در مرحله اول مذاکره حزب اسلامی و دولت افغانستان، ابتکار عمل در دست رهبران حزب اسلامی نبود بلکه سازمان استخبارات پاکستان آن حزب را وادار کرده بود که وارد مذاکره با حکومت افغانستان شود تا نشان دهد که پاکستان برای ایجاد صلح در افغانستان متعهد است تا از فشارهایی که برحکومت پاکستان وارد می آمد، کاسته شود.
اما شاید از یک طرف انتظار حکومت پاکستان را برآورده نه کرد و تاثیری چندانی بر مواضع و دیدگاه حکومت های غربی بر جای نگذاشت و بار فشارها کاهش نیافت، از سوی دیگر تنش های بیشتر میان حکومت افغانستان و پاکستان باعث شد که مذاکره حزب اسلامی قطع شود و تفاهم نامه حزب با حکومت افغانستان بدون آن که منتشر شود به محاق رود.
به نظرمی رسد که افزایش فشارغربی ها به ویژه حکومت ایالات متحده امریکا بر پاکستان باعث شده است که حزب اسلامی به مذاکره روی آورد. طبق اعلام رسانه های گروهی، کمک سه صد میلیون دالری ایالات متحده امریکا به پاکستان به حال تعلیق در آمده و گفته می شود که بعد از این فشار های بیشتری بر حکومت پاکستان اعمال خواهد شد و افزون بر این، حکومت افغانستان نیز تلاش می کند از تمام اهرم ها علیه حکومت پاکستان استفاده کند و فشار بیشتری را بر حکومت پاکستان وارد آورد.
از سوی دیگر، عملیات تروریستی که در هندوستان اتفاق افتاد، نام و پای حکومت و استخبارات پاکستان بر سرزبان ها افتاد و مقام های آن کشور را در معرض اتهام مجدد قرار داد. مجموع فشارهای سیاسی و اقتصادی وارد آمده بر حکومت پاکستان است که آن کشور را وادار به تمکین کرده و آمدن هیات حزب اسلامی حکمت یار به کابل را ناشی از فشارهای بین المللی که بر حکومت پاکستان باید دانست.
با در نظر گرفتن مجموعه عوامل از یک علت عمده و تاثیرگزار دیگر نمی توان غافل شد، این که با ظهور پدیده های تروریستی جدید به نام داعش وعملیات روز افزون این گروه ها، حزب اسلامی پایگاه های خود را بیش از پیش از دست می دهد. گمان بر آنست که دیری نه خواهد گذشت که از اهمیت سیاسی حزب اسلامی چنان فرو کاسته خواهد شد که کسی به روی آن هیچ حسابی باز نه خواهد کرد. بنابراین روی آوردن حزب اسلامی به مذاکره سیاسی با حکومت افغانستان، بیم از افول جایگاه سیاسی آن حزب ازیک طرف، تاثیر عوامل برونی و منافع کشور همسایه افغانستان یعنی پاکستان از سوی دیگراست.
پرسشی که مطرح می شود آنست که اگر چنانچه حزب اسلامی به روند صلح در افغانستان بپیوندد و از جنگ و خشونت دست بکشد، می توان به آینده صلح در افغانستان امید بست یا حداقل می توان آمدن حزب اسلامی را به جرگه صلح با حکومت افغانستان آغاز یک روند جدید درافغانستان دانست؟
واقعیت آنست که وضعیت منطقه پیچیده تر و مبهم تر از آنست که بشود گره صلح را با یک انگشت گشود. آنچه که ایجاد روند صلح در افغانستان را مبهم و با پیچیدگی همراه کرده است مواضع و دیدگاه های کشورهای خارجی از یک طرف و بازیگران منطقه ای از سوی دیگر است که دراین میان حزب اسلامی و یا هر حزب دیگر یکی از مهره های کم تاثیر در روند صلح افغانستان است.
گرچه تعلیق کمک های امریکا به پاکستان با واکنش مثبت همرا بوده، اما هنوز هم کثیری از تحلیل گران بدین نظر اند که کلید اصلی صلح افغانستان نه دردست حکومت پاکستان که دردست مقام های ایالات متحده امریکا است. اگرامریکایی ها به صورت جدی به دنبال ایجاد صلح در افغانستان باشند، اهرم های فشار فراوانی دراختیار دارند که می تواند حکومت پاکستان را تحت فشار قرار دهد تا دست از حمایت طالبان بردارد. لذا آمدن هیات حزب اسلامی اگر با مجموع عوامل موثر در روند صلح افغانستان توام باشد، می توان امیدوار بود درغیر آن صورت، بسیار سخت می توان باور کرد که مذاکره حزب اسلامی و یا هر گروه دیگر حلال مشکلات و گره گشای روند صلح باشد.