عطامحمد نور؛ سرپرست ولایت بلخ، در مراسم تجلیل از نوروز، نسبت به شدت گرفتن درگیری‌ها در شمال افغانستان در بهار امسال هشدار داد.

او گفت:"شماری بیشتری از تروریستان به راهنمایی حلقات داخلی و خارجی وارد شمال شده و می‌شوند."

آقای نور نگفت که منظورش از این حلقات، چه کسانی هستند. او همچنین با اشاره به روند صلح افغانستان گفت که مردم حق دارند بدانند که "پشت پرده این مذاکرات چه می‌گذرد".

عبدالله عبدالله؛ رئیس اجرایی حکومت و شماری از رهبران سیاسی و جهادی افغانستان نیز امسال در مراسم برافراشتن علم منسوب به امام علی علیه السلام در شهر مزار شریف حضور داشتند.

آقای عبدالله در این مراسم گفت که حکومت "برای رسیدن به صلح پایدار و باعزت، یک لحظه غفلت نخواهد کرد."

او تاکید کرد که "هیچ معامله پشت پرده‌ای" در مذاکرات صلح صورت نخواهد گرفت.

دولت امیدوار است که مذاکرات مستقیم صلح با گروه ‌های طالبان به زودی آغاز شود.

با این حال، سخنان هشدارآمیز عطامحمد نور؛ سرپرست ولایت بلخ و از چهره های بانفوذ و فرمانده قدرتمند مجاهدین در شمال افغانستان در باره نقشه های توطئه آمیز حلقات داخلی و خارجی برای کشاندن دامنه فعالیت های تروریستی به شمال، از دید کارشناسان، تلاش های صلح دولت را تحت الشعاع قرار می دهد و بر نگرانی ها در باره بدتر شدن وضعیت امنیتی در سراسر کشور به ویژه شمال می افزاید.

این در حالی است که برخی آگاهان، نسبت به توسعه داعش به شمال کشور، هشدار می دهند و می گویند که ناامنی های مورد نظر آقای نور، با نگرانی های ناشی از احتمال توسعه قدرت و دامنه فعالیت داعش به مناطق امن مرکزی و شمالی کشور، پیوند دارد.

آگاهان می گویند که اصولا یکی از فلسفه های وجودی داعش در افغانستان این است که این نیرو دامنه ناامنی ها را از جنوب و شرق کشور به مرکز و شمال، سرایت دهد.

بر بنیاد این برداشت، حامیان این گروه که آقای نور از آنها به صورت سربسته به عنوان «حلقات داخلی و خارجی» یاد می کند، در تلاش اند تا با استفاده از نام داعش، شمال کشور را ناامن کنند.

این امر، می تواند دلایل و عوامل متعدد قومی، جغرافیایی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی زیادی داشته باشد. به همین دلیل، برخی از کارشناسان عقیده دارند که ناامن کردن شمال، پروژه مشترک حامیان داخلی و خارجی داعش و سایر گروه های تروریستی است؛ زیرا آنها در این زمینه، اهداف و منافع و مقاصد مشترکی دارند که تنها با عملیاتی کردن طرح توسعه تروریزم به شمال، محقق خواهد شد.

شمال برای هردو طیف حامیان داعش و تروریزم، از اهمیت راهبردی و فوق العاده برخوردار است.

ارزیابی های کارشناسان، حاکی از آن است که شرایط امنیتی در شمال، از سال ‌ها به اینسو به تدریج رو به وخامت گذاشته است و مقام ‌های دولت مرکزی نیز هیچگاه نسبت به این امر، ناآگاه نبوده و هیچگاه هم برای مهار این ناامنی‌ های خزنده و رو به گسترش، کار در خور توجه و بنیادی انجام نداده اند.

امسال اما به نظر می‌ رسد آنچه در طول سال‌ های گذشته به منظور ناامن ‌سازی صفحات امن شمالی، سرمایه‌ گذاری شده است، طبق هشدار عطامحمد نور، رسما به بار و بر می ‌نشیند.

ناامنی ‌های فاریاب، سر پل، بلخ، بدخشان، تخار، قندوز و... در سال گذشته خورشیدی، نمونه ‌های مقدماتی از این رویداد است.

اینهمه در حالی رخ می‌ دهد که از دیرباز به این ‌سو نفوذ و توسعه‌ دامنه‌ فعالیت ‌های خزنده‌ تروریستی در شمال کشور، آگاهانه یا ناآگاهانه نادیده گرفته شده و از دید دولت پنهان مانده است.

تمام تمرکز دولت و نیروهای امنیتی طی این‌ سال ‌ها، معطوف به مبارزه با تروریزم در حوزه‌ ناامن جنوب و بعضا شرق بوده است و همین امر، موجب شده تا تروریزم با یک تغییر مسیر مهم، شمال را به تدریج ناامن کند و از خلأی که در این خصوص وجود دارد، به خوبی بهره ببرد.

شماری از آگاهان، در یک تحلیل بدبینانه ‌تر، معتقد اند که این امر، بخشی از استراتژی کلی و کلان کشورهایی است که پشت جریان‌ های تروریستی مانند داعش قرار دارند و در صدد اند با ناامن‌ کردن شمال، هم از خلأ امنیتی حاکم بر این منطقه، سود ببرند و هم در آینده، یک جبهه‌ نیرومند تازه را در برابر دولت و نیروهای امنیتی بگشایند تا نیروهای امنیتی در نخستین سال های پیشبرد مستقلانه‌ مسؤولیت امنیت سراسر کشور، ضعیف و آسیب‌ پذیر ظاهر شوند.

از جانب دیگر، حکومت وحدت ملی‌ به شدت سرگرم رایزنی ‌های فشرده در زمینه‌ صلح با تروریست‌های طالبان است و به رغم وعده‌ های مکرر اشرف غنی در خصوص تدوین یک استراتژي جامع و بلندمدت امنیتی و مبارزه با تروریزم، هنوز هیچ اقدامی در این راستا نشده است.

بی ‌توجهی آگاهانه یا ناآگاهانه به تامین امنیت و مبارزه با نفوذ تروریزم در شمال همچنین در شرایطی صورت می‌ گیرد که در ابتدای شکل ‌گیری حکومت کنونی، جنرال دوستم؛ فرمانده پیشین جهادی و معاون اول اشرف غنی، یک طرح امنیتی به منظور سرکوب و ریشه‌کن‌ کردن تروریزم در مناطق شمالی را به شورای امنیت ملی ارائه کرد؛ اما با آن مخالفت شد. به این ترتیب، وضعیت نابسامان و بی ‌چشم‌ انداز امنیتی در شمال، کماکان استمرار یافت و جبهه‌ داخلی ضد تروریزم هم با صرف همه‌ تمرکز و توجه خود به مناطق ناامن جنوب، عملا از وضعیت شمال کشور، بی ‌خبر ماند و این در حالی است که جبهه‌ تروریستی فعال در حوزه‌ شمال کشور، کماکان به گسترش دامنه‌ نفوذ و فعالیت خود ادامه می ‌دهد.

ناظران با توجه به این مسایل و با اشاره به سخنان هشدارآمیز آقای نور در جشن نوروز امسال، هشدار می ‌دهند که اول اینکه نباید به بهانه‌ آغاز مذاکرات صلح با طالبان، از فعالیت دیگر گروه‌ های تروریستی آشتی ‌ناپذیر از جمله داعش در سراسر افغانستان به ویژه مناطقی مانند ولایت‌ های شمالی که قاعدتا کمتر مورد توجه قرار می ‌گیرند غفلت شود، دوم اینکه با توجه به انتشار مکرر گزارش‌ هایی مبنی بر تغییر رویکرد تروریست‌ های داخلی و خارجی از طالبان به سمت داعش، نباید از فعالیت تروریست‌ های ازبکستانی، تاجیکستانی، چچنی و اویغور مستقر در شمال کشور به نفع این جریان تروریستی نوظهور، غفلت کرد و نکته‌ سوم هم اینکه حکومت، وقتی با تشکیل نیروهای خودانگیخته‌ مردمی برای مبارزه‌ واقعی با تروریزم، به دلایل قانونی و امنیتی، مخالفت می ‌کند، خود باید بلافاصله طرح جایگزین خود را برای مبارزه با تروریزم در مناطق شمالی ارائه کند.

نباید نادیده گرفت که این عمیقا نگران ‌کننده است که دولت همانگونه که برای تامین امنیت سایر بخش‌ های کشور، برنامه‌ ای امنیتی ندارد، در برابر ناامنی‌ های شمال نیز کاملا منفعل و مستأصل عمل می‌ کند؛ اما وضعیت شمال، با مناطقی مانند جنوب و مرکز کشور، تفاوت‌ های چشمگیری دارد.

شمال کشور، نه به لحاظ قومی و اتنیکی و نه از نظر جغرافیایی، مستعد پرورش و شیوع تروریزم و فعالیت‌ های تروریستی نیست.

به بیان واضح‌ تر، شمال افغانستان، با کشورهای حامی طبیعی و دیرینه‌ تروریزم مانند پاکستان، مرز مشترک ندارد و از سوی دیگر، از نظر قومی و اجتماعی نیز مردمانی را در خود جای داده است که در طول تاریخ، از نظر فرهنگی و ایدئولوژ‌یک، هیچ میانه ‌ای با تروریزم و آشوب ‌طلبی و هراس‌ افکنی نداشته اند؛ بنابراین، شیوع تروریزم در شمال، یک پدیده‌ کاملا عارضی و وارداتی است که می ‌تواند با سازمان ‌دهی و مهندسی پیچیده‌ اطلاعاتی و استخباراتی خارجی صورت پذیرد.

با این حال، شمال همانند مناطق جنوبی و مرکزی کشور، پتانسیل‌ های درونی و محلی نیرومندی نیز برای مبارزه با تروریزم دارد.

جبهه‌ مجاهدین ضد تروریزم که عطامحمد نور نمونه بارز آن است، مولود مناطق شمالی کشور بوده و اغلب فرماندهان سرشناس ضد تروریزم، از این منطقه سر برآورده اند؛ بنابراین، روحیه‌ تروریزم‌ ستیزی در شمال، همچنان زنده و بارور است.

با این حال، به نظر نمی‌ رسد این وضعیت، برای همیشه قابل ادامه باشد. پیش از این نیز گزارش‌ هایی از تجمع صدها فرمانده پیشین جهادی به منظور اعلام آمادگی آنها برای مبارزه با خطر نوظهور داعش در شمال، منتشر شده است و اگر دولت مرکزی، نتواند یا نخواهد ابتکار عمل در مبارزه‌ واقعی و مسؤولانه با تروریزم در شمال را به دست بگیرد، رویکرد به پتانسیل ‌های محلی و بومی شمال برای مقابله با موج خونین ناامنی‌ های احتمالی، دور از انتظار نیست.