مدتی است که شاهد برگزاری نشست های چهار جانبه متشکل از کشورهای امریکا، پاکستان، چین و افغانستان با هدف دستیابی به نقشه راه جهت برقراری صلح و ثبات در افغانستان هستیم.
چهار نشست از نشست های چهار جانبه تا کنون انجام شده که دو نشست در اسلام آباد و دو نشست دیگر نیز در کابل و در ظرف دو سه روز گذشته برگزار گردید و این در حالی است که اکثری از آگاهان معتقدند که نتایج نشست های چهارجانبه چندان موثر جهت بهبود اوضاع و سودمند برای پیشبرد مذاکرات صلح نبوده است.
از دید بسیاری از صاحب نظران نشستهای چهار دوره ای چهار جانبه بیشتر از آنکه رنگ و بو خاصیت برقراری صلح و ثبات در افغانستان را داشته باشد، نمایشی و تشریفاتی است و عمدتاً با این هدف از جانب کشورهایی چون امریکا و پاکستان راه اندازی شده تا چهره های صلح دوست از آنان را در مقابل افکار عمومی جهانیان به تصویر بکشد؛ و گر نه هم امریکا و هم پاکستان از دامن زدن به بحران در افغانستان، سودی را می برند که در صورت برقراری ثبات و امنیت کاما در این کشور، ابداً به آن منفعت نخواهند رسید.
وجود و حضور امریکا و پاکستان به عنوان دو عنصر معلوم الحال در ادامه بحران در افغانستان و منطقه، رقبای این دو کشور را وادار به تشکیل گروه جدیدی در زمینه و با هدف برقراری ثبات در افغانستان و به تبعه آن در منطقه کرد. این بار روسیه آستین بالا می زند و با دعوت از هند و چین در صدد تشکیل گروه سه جانبه بر میاید.
چنانکه از اعضای تشکیل دهنده گروه مذکور برداشت می شود، این گروه نیز به نظر نمی رسد اصل هدف آن کمک و همکاری برای برقراری صلح در افغانستان باشد و به گمان قوی بیشتر شکل رقابتی دارد و هدف آن مقابله با نداهای صلح طلبی دولتهایی چون امریکا و پاکستان است.
"ضمیر کابلوف" نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در افغانستان گفته بود که مقامات مسکو امیدوارند تا نشستی در سطح وزرای خارجه روسیه، چین و هند در ماه آوریل سال جاری میلادی در مسکو در مورد افغانستان برگزار شود.
کابلوف اذعان داشت: با کشورهای چین و هند در مورد زمان نشست آینده وزیران امور خارجه در مسکو در حال رایزنی هستیم. این نشست «اهمیت خاصی» دارد اما روسیه با کشورهای چین و هند در مورد طرحهای دیگر و ساختار آن از نزدیک همکاری می‌کند.
پس از عدم خوشبینی روسیه درباره همکاری آمریکا و برگزاری نشست چهارجانبه برای به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح افغانستان، روسیه از برگزاری نشست سه جانبه درباره افغانستان خبر داد."
به نظر می رسد دولت افغانستان به این نتیجه رسیده است که هیچ یک از نشست های چهار و سه جانبه چاره کار نیست و نمی توانند دولت و ملت افغانستان را به صلح واقعی و مورد انتظار برساند؛ لذا و با همین رویکرد است که مشاور امنیت ریاست جمهوری؛ آقای حنیف اتمر از طرح جدیدی خبر می دهد که در آن علاوه بر حضور امریکا و چین و پاکستان و افغانستان، روسیه و ایران و هند نیز حضور دارند.
"گزارشها حاکی از آن است که افغانستان برنامه جدید منطقه‌ای را با عنوان گروه "۱+۶" برای رفع مشکلات دولت کابل ایجاد کرده است. در این طرح دولت کابل، علاوه بر افغانستان کشورهای ایران، روسیه، هند، چین، پاکستان و امریکا نیز عضو هستند.
حنیف اتمر مشاور امنیت ملی افغانستان به دیپلماتهای کشورهای خارجی در کابل گفت: این گروه جدید جایگزینی برای گروه "چهار جانبه" نمی‌باشد، زیرا چهار جانبه توسط آمریکا و پاکستان کنترل و هدایت می‌شود و توسط چین با هدف دستیابی به صلح با طالبان حمایت می‌شود.
از آنجایی که افغانستان رهبری گروه جدید ۱+۶ را بر عهده دارد، انتظار می‌رود تا این کشور حرف‌های بیشتری برای گفتن داشته باشد." از دید بسیاری از آگاهان این طرح خیلی زودتر از اینها باید مطرح و اجرائی می شد؛ چرا که تجربه چندین سال فقدان حضور برخی از اطراف درگیر در قضایای افغانستان به روشنی نشان داده که بدون حضور دولتهایی چون ایران، روسیه، چین و هند، برقراری صلح و ثبات دایمی در افغانستان، امکان پذیر نیست و این همان ضرورتی است که دولت وحدت ملی با همه ی وجود آن را احساس کرده و در جهت اجرائی کردن آن گامهای عملی را برداشته است.
مشاور امنیت ملی ریاست جمهوری افغانستان به عنوان نخستین گام در جهت شروع فعالیت گروه 6 به علاوه 1، با سفیر هند در کابل دیدار کرد.
حنیف اتمر در این دیدار از همکاری های نظامی کشور هندوستان با قوای دفاعی و امنیتی افغانستان ابراز امتنان نمود و از آقای من پریت هورا سفیر هند خواست تا دولتش در چارچوب میکانیزم همکاری های مشترک کشورهای (1+6)، حمایت خود را از روند گفتگوهای صلح اعلام کند.
سفیر هند وعده سپرد تا کشورش در چارچوب میکانیزم همکاری های مشترک کشورهای (1+6) به همکاری های خویش به منظور تأمین امنیت و تحکیم ثبات در افغانستان و منطقه و مبارزه جدی با تروریزم ادامه می دهد.
به نظر می رسد گروه 6 به اضافه 1 مناسب و لازم ترین گروهی باشد که بتواند ابتکار عمل را در دست گرفته و جهت برقراری صلح و ثبات در افغانستان و مبارزه جدی با تروریزم در منطقه، گامهای موفقی را بردارد؛ اما همه ی این امیدواری ها در صورتی است که دولتهایی چون چین، روسیه، ایران و هند و نیز دولت افغانستان بتوانند اراده خویش را بر نیات باطنی سران امریکائی و پاکستانی غلبه دهند و آنان را وادار کنند تا مانع برقراری صلح در افغانستان و نیز مانع مبارزه واقعی کشورها با تروریزم در منطقه نشوند.
اما آیا دولتها و قدرتهای منطقه ای به این مهم دست خواهند یافت و آن توان را دارند تا واشنگتن و اسلام آباد را مهار کنند؛ به نظر می رسد پاسخ به این سوال را در گذر زمان و آینده نه چندان دور باید توقع کرد.
چهار نشست از نشست های چهار جانبه تا کنون انجام شده که دو نشست در اسلام آباد و دو نشست دیگر نیز در کابل و در ظرف دو سه روز گذشته برگزار گردید و این در حالی است که اکثری از آگاهان معتقدند که نتایج نشست های چهارجانبه چندان موثر جهت بهبود اوضاع و سودمند برای پیشبرد مذاکرات صلح نبوده است.
از دید بسیاری از صاحب نظران نشستهای چهار دوره ای چهار جانبه بیشتر از آنکه رنگ و بو خاصیت برقراری صلح و ثبات در افغانستان را داشته باشد، نمایشی و تشریفاتی است و عمدتاً با این هدف از جانب کشورهایی چون امریکا و پاکستان راه اندازی شده تا چهره های صلح دوست از آنان را در مقابل افکار عمومی جهانیان به تصویر بکشد؛ و گر نه هم امریکا و هم پاکستان از دامن زدن به بحران در افغانستان، سودی را می برند که در صورت برقراری ثبات و امنیت کاما در این کشور، ابداً به آن منفعت نخواهند رسید.
وجود و حضور امریکا و پاکستان به عنوان دو عنصر معلوم الحال در ادامه بحران در افغانستان و منطقه، رقبای این دو کشور را وادار به تشکیل گروه جدیدی در زمینه و با هدف برقراری ثبات در افغانستان و به تبعه آن در منطقه کرد. این بار روسیه آستین بالا می زند و با دعوت از هند و چین در صدد تشکیل گروه سه جانبه بر میاید.
چنانکه از اعضای تشکیل دهنده گروه مذکور برداشت می شود، این گروه نیز به نظر نمی رسد اصل هدف آن کمک و همکاری برای برقراری صلح در افغانستان باشد و به گمان قوی بیشتر شکل رقابتی دارد و هدف آن مقابله با نداهای صلح طلبی دولتهایی چون امریکا و پاکستان است.
"ضمیر کابلوف" نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در افغانستان گفته بود که مقامات مسکو امیدوارند تا نشستی در سطح وزرای خارجه روسیه، چین و هند در ماه آوریل سال جاری میلادی در مسکو در مورد افغانستان برگزار شود.
کابلوف اذعان داشت: با کشورهای چین و هند در مورد زمان نشست آینده وزیران امور خارجه در مسکو در حال رایزنی هستیم. این نشست «اهمیت خاصی» دارد اما روسیه با کشورهای چین و هند در مورد طرحهای دیگر و ساختار آن از نزدیک همکاری می‌کند.
پس از عدم خوشبینی روسیه درباره همکاری آمریکا و برگزاری نشست چهارجانبه برای به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح افغانستان، روسیه از برگزاری نشست سه جانبه درباره افغانستان خبر داد."
به نظر می رسد دولت افغانستان به این نتیجه رسیده است که هیچ یک از نشست های چهار و سه جانبه چاره کار نیست و نمی توانند دولت و ملت افغانستان را به صلح واقعی و مورد انتظار برساند؛ لذا و با همین رویکرد است که مشاور امنیت ریاست جمهوری؛ آقای حنیف اتمر از طرح جدیدی خبر می دهد که در آن علاوه بر حضور امریکا و چین و پاکستان و افغانستان، روسیه و ایران و هند نیز حضور دارند.
"گزارشها حاکی از آن است که افغانستان برنامه جدید منطقه‌ای را با عنوان گروه "۱+۶" برای رفع مشکلات دولت کابل ایجاد کرده است. در این طرح دولت کابل، علاوه بر افغانستان کشورهای ایران، روسیه، هند، چین، پاکستان و امریکا نیز عضو هستند.
حنیف اتمر مشاور امنیت ملی افغانستان به دیپلماتهای کشورهای خارجی در کابل گفت: این گروه جدید جایگزینی برای گروه "چهار جانبه" نمی‌باشد، زیرا چهار جانبه توسط آمریکا و پاکستان کنترل و هدایت می‌شود و توسط چین با هدف دستیابی به صلح با طالبان حمایت می‌شود.
از آنجایی که افغانستان رهبری گروه جدید ۱+۶ را بر عهده دارد، انتظار می‌رود تا این کشور حرف‌های بیشتری برای گفتن داشته باشد." از دید بسیاری از آگاهان این طرح خیلی زودتر از اینها باید مطرح و اجرائی می شد؛ چرا که تجربه چندین سال فقدان حضور برخی از اطراف درگیر در قضایای افغانستان به روشنی نشان داده که بدون حضور دولتهایی چون ایران، روسیه، چین و هند، برقراری صلح و ثبات دایمی در افغانستان، امکان پذیر نیست و این همان ضرورتی است که دولت وحدت ملی با همه ی وجود آن را احساس کرده و در جهت اجرائی کردن آن گامهای عملی را برداشته است.
مشاور امنیت ملی ریاست جمهوری افغانستان به عنوان نخستین گام در جهت شروع فعالیت گروه 6 به علاوه 1، با سفیر هند در کابل دیدار کرد.
حنیف اتمر در این دیدار از همکاری های نظامی کشور هندوستان با قوای دفاعی و امنیتی افغانستان ابراز امتنان نمود و از آقای من پریت هورا سفیر هند خواست تا دولتش در چارچوب میکانیزم همکاری های مشترک کشورهای (1+6)، حمایت خود را از روند گفتگوهای صلح اعلام کند.
سفیر هند وعده سپرد تا کشورش در چارچوب میکانیزم همکاری های مشترک کشورهای (1+6) به همکاری های خویش به منظور تأمین امنیت و تحکیم ثبات در افغانستان و منطقه و مبارزه جدی با تروریزم ادامه می دهد.
به نظر می رسد گروه 6 به اضافه 1 مناسب و لازم ترین گروهی باشد که بتواند ابتکار عمل را در دست گرفته و جهت برقراری صلح و ثبات در افغانستان و مبارزه جدی با تروریزم در منطقه، گامهای موفقی را بردارد؛ اما همه ی این امیدواری ها در صورتی است که دولتهایی چون چین، روسیه، ایران و هند و نیز دولت افغانستان بتوانند اراده خویش را بر نیات باطنی سران امریکائی و پاکستانی غلبه دهند و آنان را وادار کنند تا مانع برقراری صلح در افغانستان و نیز مانع مبارزه واقعی کشورها با تروریزم در منطقه نشوند.
اما آیا دولتها و قدرتهای منطقه ای به این مهم دست خواهند یافت و آن توان را دارند تا واشنگتن و اسلام آباد را مهار کنند؛ به نظر می رسد پاسخ به این سوال را در گذر زمان و آینده نه چندان دور باید توقع کرد.
مولف : سیدفاضل محجوب
