بررسی های اولیه کمیسیون حقوق بشر از جنگ ۱۵ روزه قندوز نشان می دهد که طالبان در شهر قندوز مرتکب جنایات جنگی شده اند. همزمان این کمیسیون گفته که عاملان این جنایات باید شناسایی و مورد پیگرد قانونی قرار گیرند.
در گزارش این کمیسیون آمده که در درگیری های شهر قندوز، قواعد ناظر بر مخاصمات مسلحانه داخلی به صورت گسترده نقض شده و از آن تخطی صورت گرفته است.
محققان این کمیسیون در جریان تحقیق شان در شهر قندوز به موارد گسترده و فاحش نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه دسته یافته اند.
در این گزارش به موارد متعددی چون قتل های هدفمند و خودسرانه، تلفات غیرنظامیان، تجاوز جنسی، تخریب، تاراج و غارت اموال و اماکن غیرنظامی، استفاده ساکنان محل به عنوان سپر انسانی، گروگان گیری، ایجاد محدودیت بر دسترسی افراد به خدمات عمومی مانند غذا، آب آشامیدنی، خدمات صحی، برق، حمل و نقل، زمینه سازی برای فرار زندانیان و مجبور شدن خانواده ها به ترک محل زندگی شا اشاره شده است.
به این ترتیب، با توجه به این گزارش و نیز بر بنیاد گزارش های رسانه ای، در قندوز، جنایت های هولناکی روی داده است.
شهری بعد از ۱۵ سال بار دیگر به دست نیروهای طالبان افتاده است. قندوز آخرین پایگاه این نیروها بود زمانی که از اریکه قدرت به زیر کشیده شدند؛ بنابراین، این شهر برای این گروه، یک نماد محسوب می شود. نمادی از سلطه و قدرت به مثابه آخرین سنگری که درهم شکست، آخرین دژي که فروریخت و آخرین خاکریزی که توسط دشمنان طالبان، فتح شد.
انتظار می رفت این گروه برای احیای این نماد، دوباره تلاش کنند و تلاش نیز کردند و موفق شدند.
۷۲ ساعت بر آن مسلط شدند و بر جاهایی که هیچگاه انتظار نمی رفت، سلطه پیدا کردند. انتظار می رفت با این نماد، کاری کنند که نمایانگر شیوه ای متفاوت از حکومت داری طالبان باشد.
ملااخترمحمد منصور؛ جانشین ملاعمر احتمالا به همین انگیزه بود که در همان نخستین روزهای سلطه طالبان بر شهر قندوز، فرمانی چند ماده ای صادر کرد و در آن، از سربازان «امارت اسلامی» خواست که از تاراج اموال عمومی، پرهیز کنند، از جان و مال غیر نظامیان، حفاظت کنند، به ادارات دولتی، آسیبی نرسانند و حقوق مردم را مراعات کنند.
همه اینها همان چیزهایی است که یک فعال حقوق بشری به معنای ساده کلمه، انتظار دارد؛ اما هیچیک از این موارد، رعایت نشدند. این چیزی است که گزارش کمیسیون حقوق بشر آن را روایت می کند.
می گوید از غصب و غارت و کشتار غیر نظامیان و نابودی دفاتر دولتی گرفته تا تجاوز به عنف و آدم ربایی و سپر قرار دادن انسان های بی گناه در برابر حملات هوایی و زمینی نیروهای امنیتی، به واسطه گروه طالبان، به اجرا گذاشته شد.
آیا این همان چیزی بود که ملا منصور از شبه نظامیان تحت فرمانش خواسته بود؟
اینکه واقعا طالبان مسلط بر قندوز، فرمان «امیر» شان را نادیده گرفتند و نقض کردند یانه، بحث دیگری است. به اینکه این فرمان اساسا برای اجرایی شدن صادر شده بود یا صرفا مصرف سیاسی و تبلیغاتی داشت تا وجهه ای متفاوت و غیر معمول از طالبان، به نمایش بگذارد نیز کاری نداریم؛ اما در قندوز، جنایت های هولناکی رخ داد؛ جنایت هایی که بدون تردید، بخش بزرگی از آن به طالبان نسبت داده می شود.
اخیرا طالبان در بیانیه ای، دو شبکه تلویزیونی را اهداف نظامی اعلام کردند؛ آنهم تنها به این دلیل ساده که آنها برای پوشش خبری جنگ قندوز که مسلما منجر به افشای جنایت های جنگی و ضد بشری شده است، به منطقه خبرنگار اعزام کرده بودند. با این حساب، حتی اگر هیچ جنایتی ضد بشری از سوی طالبان در قندوز نیز رخ نداده باشد، نفس این تهدید، یک عمل جنایتکارانه محسوب می شود و محکوم است.
نکته دیگر اینکه طالبان در نهایت نتوانستند وجهه متفاوتی از حکومت داری ۷۲ ساعته خود بر قندوز به عنوان نماد حاکمیت طالبانی به نمایش بگذارند.
آنها به رغم فرمان رسمی «امیر» شان، جنایت کردند و این جنایت ها از چشم رسانه ها و سازمان های حقوق بشری پنهان نماند و به این ترتیب، ثابت شد که حکومت طالبانی همان چیزی است که پنج سال در افغانستان، جریان داشت و به تعبیر داکتر عبدالله، طالبان امروز هیچ فرقی با طالبان دیروز ندارند.