بعد از ظهر روز یکشنبه محمد محقق؛ معاون دوم ریاست اجرایی با اشتراک در یک کنفرانس مطبوعاتی دستاوردهای سفر هیات رسمی دولت افغانستان به ایران را تشریح کرد و گفت: در نتیجه مذاکرات این هیات با مقامات جمهوری اسلامی ایران ویزای اقامتی ۴۵۰ هزار افغانستانی که مهلت اعتبار آن در قوس امسال به پایان می رسید به مدت شش ماه تمدید شد و قرار است طی دوماه هیاتی متشکل از وزارت های مربوطه طرحی را آماده کند که مشکل آنها در آینده نیز حل شود.

معاون ریاست اجرایی با اشاره به حضور یک میلیون مهاجر بدون مدرک اقامتی در ایران گفت: علاوه بر مشکلاتی که خود این مهاجران با آن مواجه هستند، فرزندان آنها نمی توانستند در مکاتب شامل شده و درس بخوانند؛ اما مسئولین جمهوری اسلامی ایران قبول کردند که فعلا فرزندان آنها شامل مکتب شوند و در آینده نزدیک یک طرح آمایش (ثبت نام) آغاز شود؛ تا تعداد این مهاجران معلوم و درباره آینده شان تصمیم گرفته شود.

این امر از نظر ناظران، بدون شک همان چیزی بود که می توانست به حل معضلی که باید به صورت آنی و فوری حل و فصل شود منجر گردد و صدها هزار پناه جوی فاقد مدرک شناسایی و اقامت در ایران را از بی سرنوشتی و خطر اخراج اجباری از این کشور، رهایی بخشد؛ اما چنانچه می دانیم این معضل به صورت بالقوه همچنان به قوت خود باقی است و راه حلی جامع و درازمدت برای آن در نظر گرفته نشده است.

شاید با یک سفر چندروزه نتوان به چنین آرزویی دست یافت و کار در این زمینه، نیازمند تشکیل هیات های مشترک و تخصصی است؛ تا با در نظر گرفتن ملاحظات و انتظارات دوطرف میهمان و میزبان، بتوان راهکاری بلندمدت و دایمی برای این معضل پیدا کرد.
پیش از این، دولت افغانستان هر بار که ویزای اقامت صدها هزار مهاجر افغانستانی در ایران، در آستانه پایان یافتن قرار گرفته است، با ارسال هیات هایی آن را تا چندماه دیگر تمدید کرده است؛ اما این رویه شاید بیش از این نتواند برای دوطرف، مفید و مؤثر باشد.

شاید در چارچوب توافق ها و معاملاتی که میان دولت ها صورت می گیرد، این سیاست بتواند قابل ادامه و استمرار باشد و منافع دوطرف را تامین کند؛ اما صدها هزار مهاجر بی پناهی که تنها شش ماه دیگر مجاز به حضور در ایران هستند و از آن پس نمی دانند چه سرنوشتی در انتظار کار و زندگی و خانواده و فرزندان شان است، این یک راه حل امیدبخش و قابل اطمینان نیست.
آقای محقق در این میان، از تدوین طرحی از سوی ادارات ذیربط خبر داده که بر پایه آن، قرار است معضل اقامت این افراد، برای همیشه حل شود.
این اگرچه نخستین وعده در این زمینه نیست؛ اما انتظار می رود آخرین آن باشد.

مهاجران انتظار دارند، اگر جامعه و دولت میزبان، بنا به هر دلیلی نمی تواند بیش از این، پذیرای این تعداد پناه جو باشد، دولت افغانستان باید با درک شرایط و وضعیت، زمینه خروج آبرومندانه آنها از ایران و اقامت شان در داخل کشور را فراهم کند و این وظیفه اصلی یک دولت ملی است.
زندگی در بزرخ اخراج و اقامت آنهم در مقیاس صدها هزار نفر، بدون شک، چیزی نیست که کسی از آن لذت ببرد.

مهم تر از همه، سرنوشت فرزندان و کودکان این تعداد از مهاجران افغانستانی مقیم ایران است. آنها بر اساس قوانین ایران، اول اینکه حق ثبت نام در مدارس رسمی ایران را ندارند و در قدم دوم، در بدل پرداخت پول های گزاف، تنها می توانند در مدارس غیر انتفاعی ثبت نام کنند و در نهایت، بدون کسب نمره، از آن فارغ التحصیل شوند.

سفارت افغانستان در تهران می تواند در هماهنگی با نهادها و سازمان های وابسته به کشور میزبان در عرصه آموزش و پرورش، زمینه تحصیل و آموزش این کودکان را با ایجاد مراکز تعلیمی و آموزشی خاص، بر بنیاد نظام تعلیمی و تربیتی افغانستان یا ایران، فراهم نماید؛ تا دست کم در زمانی که صدها هزار خانواده، در برزخ اخراج و اقامت به سر می برند، کودکان آنها از حق سواد و تحصیل، محروم نمانند و دست کم، مدارک معتبری در این زمینه به دست بیاورند.
کوتاه سخن اینکه معضل مهاجرین افغانستانی و ایران، یک معضل دیرسال و بلندمدت است و به همین دلیل، نیاز به راه حل های درازمدت دارد.