مسأله وحدت و انسجام اسلامی از مسائل مهم و حیاتی در ذهن و فکر امام راحل بود . ایشان منادی بزرگ وحدت بین مسلمانان بودند و بارها در فرمایشات خود مسلمانان را به این امر مهم سفارش کرده اند.
به گزارش خبرگزاری آوا به نقل از ایرنا، امام خمینی (ره) در بیانات خود منظور از وحدت و انسجام اسلامی را بصورت مبسوط تشریح کرده اند که به مناسبت هفته وحدت فرازهایی از آن را که در جلدهای مختلف این کتاب به آنها اشاره شده مرور می کنیم.

در کتاب صحیفه امام خمینی(ره)، ج ۲۱ ایشان برتقویت وحدت مسلمانان در مقابل دشمنان تاکید داشته و فرمودند : «امروزی که همه با ما مخالفند، ما خودمان باید با هم باشیم، نمی گویم نیستیم که الان ... من در عین حالی که می گویم شما با هم هستید، می گویم بیشتر باشید، می گویم این را نگهش دارید .
امروز همه با ما مخالفند، ما خودمان باید حفظ کنیم وحدتمان را، هر چه آنها خلاف کنند، ما وحدتمان باید قویتر باشد، هرچه تبلیغات آنها زیاد بشود ما باید وحدتمان زیادتر بشود . آنها همه تبلیغات را برای این می کنند که اختلاف ایجاد کنند .

بنیانگذار جمهوری اسلامی همواره معتقد بودند که باید به دور از تفرقه و با وحدت کلمه دشمنان را در هم کوبید که اگر این کار صورت نگیرد، آنها زودتر اقدام و بر ما غلبه می کنند و دیگر ما نمی توانیم کاری از پیش ببریم.

منظور از وحدت امت اسلامی این نیست که حتی از بحث و بیان موضع اعتقادی و فقهی خویش خودداری نمایند بلکه مقصود این است که نخست فرق مسلمین یکدیگر را به طور صحیح بشناسند، از مواضع فکری و اعتقادی هم آگاهانه مطلع شوند و جهت حفظ و گسترش کیان و بنیاد اسلام عزیز از نزاعی که قرآن کریم آن را نهی فرموده، بازایستند و برای دفاع از ساحت مقدس قرآن مجید و اصول ثابت و مشترک اسلامی در برابر د شمنان امتی متحد و ملّتی متشکل و جماعتی همنوا و هم جبهه باشند. مخالفین اتّحاد مسلمین برای اینکه از وحدت اسلامی مفهومی غیرمنطقی و غیرعملی بسازند آن را به نام وحدت مذهبی توجیه می کنند تا در قدم اول با شکست مواجه گردد.

بدیهی است که منظور علمای روشنفکر اسلامی از وحدت اسلامی حصر مذاهب به یک مذهب یا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها نیست که نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی، بلکه منظور این دانشمندان متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان و این کار اضافه بر اینکه با موازین کتاب و سنت سازگا ر است معقول و مطلوب هم خواهد بود. صحیفه امام ج ۹، ص ۱۲۹

حال که مقصود از وحدت اسلامی روشن شد، باید ببینیم که چه عواملی منجر به ایجاد وحدت اسلامی در بین مسلمانان می شود؟ در آیات قرآن به اصول اساسی برای دست یابی به وحدت در جامعه اسلامی اشاره شده که ما به ذکر آن اصول می پردازیم.

* اصول وحدت اسلامی درنظرامام خمینی (ره)

اصل اول: یکتاپرستی ایمان به خدای یگانه و غیب و فرشتگان و کتابهای آسمانی و پیامبران و روز بازپسین، مهم ترین پایگاهی است که وحدت جوامع مسلمان باید بر آن استوار گردد . اصولاً نظریة توحید دیدگاهی وحدت گراست و به مثابة مرکزیت نظام تکوین و تش ریع امت واحده اسلامی به شمار می رود.
اصل دوم: پیروی از پیامبر اکرم(ص) پس از اصل توحید، مسأله اطاعت از پیامبر(ص) و پایبندی به اوامر و تعالیم و احکام آن حضرت و پیروی از تصمیمات و دستورهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حضرت، موضوعی است که در تحقق بخشیدن به وحدت جامعة مسلمان نقش بسزایی دارد.
اصل سوم: اخوت دینی از دیدگاه قرآن، اخوت دینی زمینه ای است که وحدت اسلامی در آن می شکفد و به آن نمود اجتماعی و ارزش انسانی می بخشد. پیوند ایمانی و برادری اسلامی تنها رشته ای است که می تواند بنیانگزار وحدت راستین در میان آدمیان از هر گروه و قبیله و هر رنگ و زبان و مکان باشد.
اصل چهارم: موازین اخلاقی موازین اخلاقی، بستری مهم جهت برپایی وحدت اسلامی است .
قرآن کریم به طور کلی از نقش اخلاق در پدیدار شدن وحدت و به طور خاص از شاخصه های روابط حاکم در جامعه سخن گفته است به طوری که زمینة از میان رفتن اسباب و عوامل پدید آورندة اختلاف فراهم گردد.
در اینجا فقط به ذکر شاخصه هایی کلّی از موازین اخلاقی که در ارتباط با موضوع وحدت اسلامی نقش آفرین است، اکتفا می کنیم:
عهد و پیمان امر به معروف و نهی از منکر فرمان به عدل و قسط همیاری و همکاری د ر تقوی و نیکوکاری. صحیفه امام ج ۱۰ ، صص ۴۱۸ و ۴۱۷

* امام در وصیت به ملّتها و علمای کشورهای اسلامی فرموده اند:

«وصیت من به ملّتهای کشورهای اسلامی است که انتظار نداشته باشید که از خارج کسی به شما در رسیدن به هدف، که آن اسلام و پیاده کردن احکام اسلام است، کمک کند، خود باید به این امر حیاتی که آزادی و استقلال را تحقق می بخشد قیام کنید و علمای اعلام و خطبای محترم کشورهای اسلامی دولتها را دعوت کنند که از وابستگی به قدرتهای بزرگ خارجی خود را رها کنند و با ملّت خود تفاهم کنند در این صورت پیروزی را در آغوش خواهند کشید. و نیز ملّتها را دعوت به وحدت کنند و از نژادپرستی که مخالف دستور اسلام است بپرهیزند ... که اسلام بزرگ آنان را برادر خوانده. و اگر این برادری ایمانی با همت دولتها و ملّتها و با تأیید خداوند متعال روزی تحقق یابد، خواهید دید که بزرگترین قدرت جهان را مسلمین تشکیل می دهند.»

* وحدت حلال مشکلات مسلمانان است

امام خمینی (ره) عقیده داشتند که وحدت حلال مشکلات مسلمانان است و تفرقه بر گرفتاریهای آنها می افزاید:
«مشکل عمدة مسلمین همان دوری از اسلام و قرآن است و اگر مسلمین به حسب امری که خدای تبارک و تعالی فر موده است «واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقو ا» اگر به همین یک امر و نهی عمل می کردند تمام مشکلا تشان، مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصاد ی شان رفع می شد و هیچ قدرتی نمی توانست با آن مقابله کند لکن مع الاسف به واسطه غفلت بعضی و عدم توجه بعضی و تغافل بعضی از این امر محروم ماندند و تا این امر الهی تحقق پیدا نکند باید مسلمین انتظار گرفتاریهای بیشتر داشته باشند.»

امام خمینی، حکومت اسلامی، ص ۳۶

* مشکلات مهم مسلمانان،دولتهایی هستند که بر کشورهای اسلامی حکومت می کنند
به عقیدة امام خمینی از مشکلات مهم مسلمانان، دولتهایی هستند که بر کشورهای اسلامی حکومت می کنند:

«مشکل... مشکل دولتهاست با هم، چرا باید دولت های اسلامی با هم اینطور باشند که هر کدام به طرف دیگر بکشند؟ چرا باید یک کشورهایی که دارای همه چیز هستند و دارای همه جور قدرت هستند، اسرائیل با آن عده کم بیاید و به آنها اینطور حکمفرمایی کند؟ چرا باید اینطور باشد؟ جز این است که ملّت ها از هم جدا و از دولتها جدا و دولت ها از هم جدا و یک میلیارد جمعیت مسلمین با همه تجهیزاتی که دارند نشسته اند و اسرائیل آن جنایات را به لبنان می کند و به فلسطین می کند و آنها نشسته اند و تماشا می کنند؟ تماشاگر هستند؟ آ ن قدر صدای برادرهای ما از آنجا بلند است و ما گوش می کنیم و نشستیم تماشاگر هستیم. کی ما باید قدرت خودمان را بیابیم.» صحیفه امام، ج ۱۳ ، صص ۲۱۰ ۲۰۹ ؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص ۲۱۳ 

از دیدگاه امام خمینی(ره) این مشکل چند جنبه دارد: یکی مشکل وجود دولتهای وابسته و خودکامه فی نفسه، دیگر مشکل اختلاف این دولتها با یکدیگر در سطح جهان اسلام و سومی که همانند جنبه دوم از مشکل اصلی ناشی می شود وجود جدایی و فاصله میان ملّتها و دولتها می باشد که در مجموع به ضعف و تفرقه در قدرت سیاسی مسلمین انجامیده است.

صحیفه امام ج ۹، صص ۲۷۸ ۲۷۶ ؛ تبیان، دفتر چهارم، صص ۱۳۶ ۱۳۵

* با وحدت مسلمانان حکومتهای ظالم ساقط و حکومت اسلامی تشکل می شود

به عقیدة امام خمینی برای ایجاد وحدت بین مسلمانان باید حکومتهای ظالم مسلّط بر آنها را ساقط کرده و به جای آن حکومت اسلامی تشکیل دهیم. ایشان در مورد لزوم وحدت اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی فرموده اند:
«از طرفی وطن اسلام را استعمارگران و حکام مستبد و جاه طلب تجزیه کرده اند. امت اسلام را از هم جدا کرده و به صورت چندین ملّت مجزا در آورد ه اند... ما برای این که وحدت امت اسلام را تأمین کنیم، برای این که وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهای دست نشاندة آنها خارج و آزاد کنیم راهی نداریم جز این که تشکیل حکومت بدهیم . چون به منظور تحقق وحدت و آزادی ملتهای مسلمان بایستی حکومتهای ظالم و دست نشانده را سرنگون کنیم و پس از آن حکومت عادلانة اسلامی را که در خدمت مردم است به وجود آوریم.» صحیفه امام ج ۱۰ ، صص ۱۶۰ ۱۵۹


* تشکیل حکومت اسلامی برای نجات قلمرو اسلام و وحدت مسلمانان لازم است

امام خمینی(ره) تشکیل حکومت به ویژه حکومت اسلامی را برای نجات قلمرو اسلام و اتحاد بین مسلمانان لازم می دانستند. اما چه مسائلی باعث تفرقه بین مسلمانان شده است . مهم ترین مسأله ای که باعث جدایی و اختلاف بین مسلمانان شده مطرح کردن مسأله شیعه و سنی بودن که توسط عمال اجانب و ابرقدرتها مطرح و به آن دامنه زده می شود تا از این طریق بین مسلمانان اختلاف بیندازند تا هم مانع رشد اسلام شوند و هم از طرفی بتوانند به راحتی بر آنها سلطه پیدا کنند. امام خمینی به این مسأله مهم توجه داشته اند و بارها در سخنان خود به برادری اهل سنت و شیعه تأکید کرده اند. ایشان تفرقه اندازی را کار دشمنان اسلام دانسته و از شیعیان و سنی ها خواسته اند که وحدت خود را حفظ و نقشه های اجانب را خنثی کنند. امام اختلاف شیعه و سنی را از ملی گرایی خطرناکتر می دانند و در این مورد می فرمایند:«از ملی گرایی خطرناکتر و غم انگیزتر، ایجاد خلاف بین اهل سنت و جماعت با شیعیان است
* کسانی که بین شیعه و سنی تفرقه افکنی می کنندبا اساس اسلام مخالفند
به عقیدة امام کسانی که تفرقه اندازی می کنند نه طرف شیعه اند نه طرف سنی، بلکه آنها اساساً با اسلام مخالفند.
ایشان می فرمایند ˈضروری است که مسلمانان با هم در مقابل این دشمنان مشترک متّحد شوندˈ.

* قضیه بیت المقدس همواره مورد توجه امام خمینی (ره) بود

یکی از مسائل مورد توجه امام خمینی قضیه بیت المقدس بود که به عنوان قبله اول مسلمین توسط اشغالگران اسرائیلی غصب شده است و از طرف دیگر ظلم هایی که به مردم فلسطین می شود و جنایاتی که در آنجا صورت می گیرد به عنوان مشکل مسلمین مدنظر ایشان بود. ایشان اسرائیل را غده سرطانی می دانستند و از سالها قبل خطر آن را به مسلمین گوشزد کرده بودند.
امام که به طور مکرر مسلمانان را به وحدت و اتّحاد دعوت کرده اند از مسلمانان جهان خواستند که برای کمک و همیاری با مردم لبنان و فلسطین و آزادی قدس شریف از چنگال صهیونیست ها به پاخیزند.
در این راستا و جهت ابراز «همبستگی بین المللی مسلمانان» و حمایت از مردم فلسطین، امام خمینی طی یک اقدام تاریخی در پیامی خطاب به مسلمانان جهان، آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را به عنوان روز قدس انتخاب و اعلام نمودند و در پیامی که به مناسبت روز قدس صادر نمودند، روز قدس را نه تنها روز فلسطین بلکه روز اسلام و روز حکومت اسلامی معرفی کردند:

«روز قدس ... روزی است که باید همت کنید و همت کنیم که قدس را نجات بدهیم و برادران لبنانی را از این فشارها نجات بدهیم، روزی است که باید تمام مستضعفین را از چنگال مستکبرین بیرون بیاوریم روزی است که باید جامعه مسلمین همه اظهار وجود بکنند و هشدار بدهند به ابرقدرتها... روز قدس روز اسلام است ... روزی است که اسلام را باید احیا کرد ... و قوانین اسلام در ممالک اسلامی اجرا بشود ... روز قدس روز حیات اسلام است. روز قدس فقط روز فلسطین نیست روز اسلام است روز حکومت اسلامی است... روزی است که باید به ابرقدرتها فهماند که دیگر آنها نمی توانند در ممالک اسلامی پیشروی کنند. من روز قدس را روز اسلام و روز رسول اکرم می دانم و روزی است که باید ما تمام قوای خودمان را مجهز کنیم و مسلمین از آن انزوایی که آن ها را کشانده بود خارج شوند و با تمام قدرت و قوت در مقابل اجانب بایستند.»صحیفه امام جلد۲۵

این اقدام آگاهانه امام در نامگذاری روزی به نام روز قدس و در حمایت از مردم فلسطین زمینة نزدیکی و وحدت بیشتر مسلمانان را فراهم می کند و آنها را در مقابل دشمن مشترک یعنی اسرائیل که دشمن اسلام و مسلمین است متّحد می کند.

یکی دیگر از عوامل وحدت مسلمین کعبه و مراسم حج است که مرکز عبادت و اجتماع اسلامی می باشد و هر ساله نیز این مراسم پرشکوه برگزار می شود و عدة زیادی از مسلمانان از سراسر جهان در این مراسم مذهبی، سیاسی و اجتماعی شرکت می کنند. این مراسم تجلّی وحدت و انسجام مسلمین است که در مکانی واحد جمع می شوند و اعمال مشترکی را انجام می دهند .
مسلمانان در این مراسم معنوی و در این اجتماع بزرگ فریاد برائت از مشرکین را سر می دهند که این مسأله بر وحدت بین آنها می افزاید. امام خمینی در مورد فلسفة سیاسی حج می فرمایند:
«جهات سیاسی زیادی در اجتماعات، جماعات و جمعات و خصوصاً اجتماع گرانبهای حج می باشد که از آن جمله اطلاع بر گرفتاریهای اساسی و سیاسی اسلام و مسلمین است ... و از جمله وظایف در این اجتماع عظیم، دعوت مردم و جوامع اسلامی به وحدت کلمه و رفع اختلافات بین طبقات مسلمین است که خطبا و گویندگان و نویسندگان در این امر حیاتی اقدام نمایند و کوشش کنند در به وجود آوردن جبهة مستضعفین که با وحدت جبهه و وحدت کلمه و شعار لااله اله الله از تحت اسارت قدرتهای شیطانی، اجانب و استعمارگران و استثمارگران بیرون آیند و با اخوت اسلامی بر مشکلات غلبه پیدا کنند ... ای مسلمانان جهان و ای پیروان مکتب توحید ! رمز تمام گرفتاریهای کشورهای اسلامی، اختلاف کلمه و عدم هماهنگی است و رمز پیروزی، وحدت کلمه و ایجاد هماهنگی است... اعتصام به حبل الله بیان هماهنگی جمیع مسلمین است.»صحیفه امام جلد۲۶

* هفته وحدت برای تحقق وحدت بین مسلمان است
یکی دیگر از اقدامات امام برای تحقق وحدت بین مسلمانان این بود که از ۱۲ ربیع الاول تا ۱۷ ربیع الاول را [که بین شیعه و سنی اختلاف است] به مناسبت میلاد پیامبر اکرم(ص) هفته وحدت نامیدند. البته پیشنهاد آن از سوی آیت الله منتظری مطرح شد و امام خمینی نیز آن را تأیید کردند .
این اقدام نیز تلاشی بود در راه ایجاد وحدت و انسجام بیشتر بین مسلمانان و دوری از تفرقه بر سر مسائل جزئی. آنچه مهم می باشد این است که همه مسلمانان حضرت محمد(ص) را به عنوان پیامبر خود قبول دارند و دیگر اختلاف بر سر روز میلاد آن بزرگوار نباید باعث تفرقه و جدایی بین مسلمانان شود.