براساس گزارش ها اختلاف نظرها در خانه ملت بر سر واژگان دانشگاه و پوهنتون و... بار دیگر داغ شده است.
شماری از نمایندگان مجلس، امروز شنبه در جلسه ای که به بررسی قانون تحصیلات عالی اختصاص یافته بود، خواستار استفاده از کلماتی مانند دانشگاه و دانشکده در کنار کلمات پشتوی پوهنتون و پوهنزی گردیدند؛ اما نمایندگان پشتو زبان بار دیگر و مثل همیشه با این امر مخالفت ورزیدند‌؛ مخالفتی که به باور فارسی زبانان، هیچ مبنای منطقی، عقلانی و قانونی به جز تعصب منفی ندارد.
فارسی زبانان معتقد اند که پشتو و فارسی هر دو زبان های رسمی کشور اند و براساس قانون اساسی از اعتبار مساوی حقوقی برخوردار اند؛ بنابراین چه استدلالی وجود دارد؛ تا بتواند گزینه دیگری که منحصرا به کاربرد زبان پشتو در ادبیات دانشگاهی کشور می انجامد را جایگزین این استدلال کند؟
در نشست عمومی امروز(شنبه ۴جوزا) مجلس نمایندگان و در جریان گفتگوهای فشرده و گاه تند و داغ نمایندگان، بحث روی اصطلاحات رایج و القاب علمی در تحصیلات عالی، عامل اختلاف نظر و دوگانگی نمایندگان شد.
شماری از اعضای فارسی زبان مجلس خواستار آوردن کلمات و اصطلاحات فارسی مانند دانشگاه، دانشکده و... در کنار اصطلاحات رایج پشتو مانند پوهنتون، پوهنزی و... شدند؛ اما این خواست با مخالفت شدید تعدادی از نمایندگان پشتو زبان ولسی جرگه مواجه شد.
احمد بهزاد؛ نماینده مردم هرات در مجلس، خواستار معادل سازی فارسی کلمات رایج پشتو شد و گفت که زبان فارسی و پشتو هر دو زبان‌های ملی افغانستان هستند و باید در کنار کلمه های پشتو کلمه های معادل آن که در فارسی است نیز آورده شود و این به باور بهزاد، به معنای حذف زبان پشتو نیست.
این در حالی بود که نواب منگل؛ یکی از نمایندگان پشتون در مجلس نمایندگان، این امر را مخالف قانون اساسی دانسته گفت که در ماده ۱۶ قانون اساسی آمده است که اصطلاحات رایج در کشور محفوظ است و آوردن تغییرات در کلمات و اصطلاحات تحصیلات عالی خلاف قانون اساسی است و این مطلب از نظر وی،‌ اساسا قابل بحث نیست!
در همین حال محمد یونس قانونی؛ رییس پیشین مجلس و نماینده کابل نیز در برابر این اظهارات منگل به قانون اساسی استناد کرد و گفت که اگر کسی بگوید کلمه "پوهنتون" حذف شود، مخالف قانون اساسی است؛ اما اگر بگوید که من معادل پوهنتون(دانشگاه) را به زبان خود استفاده می کند، این خلاف قانون اساسی نیست؛ بلکه حق مردم افغانستان است که به زبان خود حرف بزنند.
به باور آقای قانونی، راه حل این است که در کنار اصطلاحات و کلمات پشتو، اصطلاحات فارسی نیز آورده شود؛ در غیر آن، این مشکل بحران‌زا خواهد شد و روزی خواهد رسید که به تعبیر وی، هیچکس قادر به جلوگیری از بحران ناشی از این معضل نخواهد شد.
با وجود این اختلاف نظرها، طرح این قانون بازهم به دلیل عدم تکمیل نصاب مجلس و غیر حاضری تعداد قابل توجهی از نمایندگان، نشست امروز نیز بی نتیجه پایان یابد.
این در حالی است که متاسفانه خانه ملت، پیش از این نیز یکی از محمل های اصلی تنش و تضاد بر سر واژگان فارسی و پشتو بوده است.
چند ماه قبل، مسعود ترشت وال؛ مسئول مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی در وزارت تحصیلات عالی، از سوی یکی از نمایندگان پشتوزبان مجلس به دلیل استفاده از واژه فارسی دانشگاه، مورد حمله فیزیکی قرار گرفت.
نکته جالب در این تنش ها این است که دوطرف، استدلال خود را مستند به قانون اساسی می کنند؛ بنابراین به باور تحلیلگران مسایل حقوقی، یکی از مراجع مهمی که می تواند به این تنش ها پایان دهد، مرجعی است که تفسیر قانون اساسی را به عهده دارد.
به جز این راهکار، استناد دو طرف به مواد مشخصی از قانون اساسی با مراجعه به این قانون نیز می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد.
پشتوزبانان معتقد اند که براساس قانون اساسی "مصطلحات ملی" باید حفظ شود؛ اما فارسی زبانان استدلال شان این است که در کشوری که براساس نص صریح قانون اساسی،‌ دو زبان دری/فارسی و پشتو، زبان های رسمی کشور اند و از سوی دیگر، هیچ زبانی ملی مشخص نشده است؛ پس از کدام مصطلحات ملی می توان سخن گفت؟ حتی اگر فرض را بر این بگیریم که به رغم نبود یک زبان ملی، مصطلحات ملی محلی از اعراب هم داشته باشد، از کجای این تعبیر استنباط می شود که دانشگاه و دانشکده مصطلحات ملی نیستند؛ اما پوهنتون و پوهنزی مصطلحات ملی اند؟ آیا فارسی زبانان بخش بزرگی از ملت افغانستان نیستند؟
از سوی دیگر به عقیده آنان، وقتی به فارسی هم به عنوان یکی از دو زبان رسمی کشور در متن قانون اساسی، این امتیاز در کنار و علی السویه با پشتو داده می شود؛‌ پس چه دلیلی بر حذف و ممنوعیت واژگان فارسی از کنار واژگان پشتو وجود دارد؟
نکته دیگر هم این است که تقویت زبان فارسی که حق هر فارسی زبانی محسوب می شود، چرا به معنای تضعیف زبان پشتو،‌ تعبیر می شود؟ آیا این نشان دهنده ضعف ذاتی پشتوست؛ یا عصبیت بی بنیاد پشتوزبانان در برابر فارسی؟