حزب الله عربستان؛ سازمانی سیاسی - مذهبی است كه از اصل ولایت فقیه حمایت و پیروی می كنند.

ساختارهای سیاسی شیعیان عربستان:

به شكل قانونی، سازمان یا گروه سیاسی شیعی در عربستان فعالیت ندارد؛ اما تعدادی سازمان ها و شبكه های غیر رسمی وجود دارند كه مطالبات و حقوق شیعیان را دنبال می كنند. این سازمان ها عبارت است از: سازمان انقلاب اسلامی جزیره العرب: این سازمان همان (حركت اصلاح اسلامی شیعه) (حركه الاصلاحیه) است كه چند ماه پیش از اعتراض 1979 توسط الصفار تغییر نام داد.

سازمان انقلاب اسلامی در سال 1970 و در نتیجه مبارزات شیعیان عربستان شكل گرفت و تا چندین سال فعالیت های آن به صورت پراكنده بود. این سازمان به تغییر شكل اقتدار سیاسی و مذهبی شیعه در اواخر دهه 70 كمك كرد و در رویارویی با رژیم، تجربه جمعی و علقه های شخصی را با هم تركیب كرد. در سال 1975 این تشكل، فعالیت های خود را در منطقه شیعه نشین شرقیه متمركز ساخت و پس از قیام كعبه و منطقه شرقیه، رسما اعلام موجودیت كرد.

این سازمان سعی داشت تا مبارزات خویش را با وسایل ممكن و از راه های موثر ادامه دهد، بنابراین به بسیج مردم و سازمان دادن نیروهای آنها پرداخت. چون این سازمان براساس ایدئولوژی اسلامی طرح ریزی شده بود و می كوشید تا در وهله نخست، به مردم آگاهی سیاسی داده، آنها را از وضعیت بسیار وخیم و اسفبار خود واستبداد و وابستگی رژیم حاكم مطلع سازد و به شیوه مبارزه مسلحانه هم اعتقادی نداشت

سازمان انقلاب اسلامی در حیطه عمل فرهنگی - تبلیغی، معتقداست كه باید با دو خطر عمده و جدی كه فرهنگ اسلامی مردم عربستان را تهدید می كند و تا اندازه زیادی نیز در مسخ آن موفق بوده، روبرو شد ومقابله كرد كه عبارت است از:

1- غرب زدگی كه به وسیله نشر فرهنگ آمریكایی تحقق می پذیرد.
2- فرهنگ ارتجاعی كه توسط وهابیون و عمال رژیم و تحت پوشش اسلام بر مردم اعمال می گردد
اهداف این سازمان در اعلامیه ای كه كنفرانس گردهمایی نهضت های آزادی بخش تهران در سال 1358 منتشر شد، به روشنی مطرح گشته كه عبارت است از
1. خاتمه دادن به نظام سلطنتی و برپایی حكومت جمهوری اسلامی.
2. مصادره اموال خاندان سعود و محاكمه آنها.
3. قطع كامل فروش نفت به آمریكا، به دلیل سیاست های ضداسلامی.
4. اخراج كلیه نظامیان و مستشاران خارجی. (22)
این گروه در سال 1990 به انتشار مجله (الجزیره العربیه) در لندن مبادرت ورزید. این نشریه، یك مجله علمی - تحقیقاتی در خصوص عربستان محسوب می شد كه مطالب آن مستند بود. سایر ارگان های این سازمان، عربیا مانیتور(در واشنگتن) و بقیع (در تهران) بود. (23)

سازمان انقلاب اسلامی با گذشت زمان از یك سو به دلیل اختلافات داخلی و از سوی دیگر، به دلیل تبلیغات و فشارهای رژیم سعودی، رو به ضعف گذاشت و كم كم از اهداف اولیه خود فاصله گرفت و اهداف آتی خود را نیز تعدیل كرد. نتیجه آن شد كه رهبران سازمان پس از مذاكره باحكومت، كلیه فعالیت های خود را متوقف كردند و همان طور كه ذكر شد، شیخ صفار، رهبر سازمان، در سال 1993 با قبول دعوت فهد به عربستان رفت.

باید خاطرنشان كرد كه در كنار ضعیف شدن سازمان، تحت فشارشدیدی قرار داشتن حكومت سعودی به خاطر اعتراض های گسترده مردمی نیز در پذیرش دعوت فهد نقشی اساسی داشت.

پس از این مذاكره و مذاكرات متعاقب آن، سازمان انقلاب اسلامی قبول كرد تا درقبال تضمین آزادی اعمال مذهبی در منطقه احسأ، آزاد شدن شیعیان زندانی، رفع تبعیض شغلی در مورد شیعیان، پذیرش شیعه به عنوان اقلیت مذهبی، اجازه بازگشایی مدارس و حوزه های علمیه، به مبارزات خود علیه رژیم سعودی پایان دهد. همان گونه كه قبلا نیز گفته شد، رژیم سعودی پس از مهار تدریجی اوضاع، از عمل به مفاد قرارداد مذكورخودداری كرد؛ به گونه ای كه در حال حاضر، بسیاری تبعیض ها وسختگیری ها همچنان برای شیعیان وجود دارد. (24(
در حال حاضر، سازمان انقلاب اسلامی شبه جزیره عربستان، شبكه ای ضعیف و فاقد هماهنگی مركزی و دفتر عضویت رسمی است؛ اگر چه شیخ صفار در ظاهر رهبر آن است؛ اما افراد دیگری نظیر جعفرالشایب، توفیق الصیف و فوزی الصیف تا اندازه ای از استقلال رای واقتدار برخوردارند. تمركز عمده سازمان در سال های اخیر بر آموزش، امور خیریه، برنامه های وعظ و نگهداری و مراقبت از مساجد وحسینیه ها بوده است.

كاندیداهای غیر رسمی سازمان انقلاب اسلامی در انتخابات شورای شهر 2005 در شهرهای شیعه نشین، تقریبٹ كلیه آرارا به دست آورده اند و در سال های اخیر شیعیان توانسته اند، به واسطه فعالیت های الصفار، مراسم عاشورا را علنا برگزار كنند؛ البته برگزاری این مراسم تنها در روستاها و شهرهای شیعه نشین و نه مراكزی كه دارای تركیب جمعیتی شیعه و سنی هستند، نظیر دمام امكان پذیر است. (25(
حزب الله عربستان سعودی:
حزب الله عربستان سعودی معروف به حزب الله مجاز با پیروان خط امام (انصار خط الامام)، دومین گروه مهم سیاسی شیعیان در عربستان سعودی به حساب می آید كه به پیروی از خط امام خمینی (ره) شناخته می شوند. گفته می شود كه این گروه نام خود را از دانشجویان پیرو خط امام كه سفارت آمریكا را در تهران در سال 1979 به تصرف در آوردند، برگرفته است.

این گروه در سال 1987 میلادی توسط تنی چند ازروحانیون برجسته، از جمله شیخ هاشم الشكوس، شیخ عبدالرحمن الجیل و عبدالجلیل الما تأسیس شد. از نظر سازمانی، حزب الله عربستان تحت رهبری یك روحانی قرار دارد كه رهبرانش از منطقه شرقیه آمده اند؛ از این رو حزب الله عربستان؛ سازمانی سیاسی - مذهبی است كه از اصل ولایت فقیه حمایت و پیروی می كنند، در حالی كه سازمان انقلاب اسلامی جزیره العرب به نظارت و دخالت یك روحانی برامور سیاسی توجهی ندارد و بر آن تأكید نمی ورزد و رویكرد سازشكارانه را سرلوحه اقدامات خود قرار داده است. حزب الله عربستان با این روندكاملا مخالف بوده و كاملا نسبت به خاندان حاكم و حكومت بی اعتماداست.(26) حزب الله پس از آشتی سازمان انقلاب اسلامی با حكومت، اهمیت بیشتری یافت و از سوی شیعیان عربستان با اقبال بیشتری مواجه گردید.

مقر اصلی این حزب در لبنان قرار دارد و ارگان رسمی آن مجله (رساله الحرمین) است كه در بیروت منتشر می شود. این سازمان پس از انفجار پایگاه آمریكایی در ظهران عربستان در 25 ژوئن 1996كه منجر به كشته شدن 19 تفنگدار آمریكایی و مجروح شدن حدود500 نفر از آنان شد، به انجام این عملیات متهم و مورد فشار بسیارزیادی از سوی حكومت قرار گرفت و براساس آن، هر فردی كه احتمال می رفت، با این سازمان ارتباط ناچیزی داشته باشد، دستگیر، زندانی وشكنجه می شد.

امریكا پس از این حادثه بسیار كوشید تا شیعیان عربستان و در ادامه جمهوری اسلامی ایران را مسئول این انفجار نشان دهد؛ اما مقامات سعودی به دلیل اطلاع از واقعیت امر و برای جلوگیری ازتاثیر این امر بر روابط ایران و عربستان؛ قویا و مكررا دخالت شیعیان وجمهوری اسلامی ایران را در این حادثه رد كردند؛ هر چند كه به بهانه آن همان طور كه گفته شد بسیاری از اعضای حزب الله را مورد آزار و اذیت وشكنجه قرار دادند؛ پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر و فاش شدن هویت القاعده، حتی خود امریكایی ها هم به این نتیجه رسیدند كه انفجارهای اخیر می توانسته كار القاعده باشد. (27(
جامعه علمای مجاز (جماعه علمای الحجاز(
این سازمان در دهه 80 میلادی قرن گذشته، به وسیله جمعی از طلاب و علمای شیعه عربستان تشكیل شد. مقر اصلی این گروه در لبنان وسوریه است و بیشتر فعالیت های فرهنگی و تبلیغاتی انجام می دهد. (28(
شیعیان لیبرال:
شیعیان لیبرال سكولار به میزان همتایان سنی خود؛ اقلیت بسیاركوچكی در جامعه شیعی عربستان هستند، در حالی كه برخی اعضای آنها چون بنیل الخنیزی توجهات داخلی و خارجی را به خود جلب كرده؛ اما درك این گروه از نفوذ حاشیه ای برخوردار است و نقش مهمی ایفانمی كند. این گروه فاقد سازمان، سازماندهی و پایگاه های اجتماعی نظیر مساجد و حسینیه است؛ از این رو تا به حال نتوانسته پیامی را كه باجامعه شیعه همخوانی داشته باشد، اعلام كند. تمركز شیعیان لیبرال برمسائل كلان ملی به جای علائق مذهبی یا منطقه ای است و دعوت آنهابه اصلاح مذهبی و ایجاد نهادهای سكولار موجب اعتراض شدیدروحانیون و جامعه شیعیان عربستان است. (29(

سنت گرایان و معترضان:
كوچك ترین گروه بندی اسلامی شیعه متشكل از تعداد معدودی ازروحانیون مستقل است كه فاقد هر گونه سازماندهی اصولی بوده و به عنوان مخالفان الصفار و دیگر طرفداران یكپارچه ملی نقشی حاشیه ای ایفا می كنند. آنها شامل عناصر مذهبی متساهلی هستند كه توسطحامیان شیرازی (آیت الله محمد الحسینی الشیرازی، روحانی عالی رتبه كربلا) در دهه 70 و نیز پیروان دیگر جریانات مذهبی و سیاسی شیعه كه اساسٹ نسبت به رژیم سنی حاكم بی اعتمادند، پس زده شدند. اینها معتقدند كه جامعه شیعه كلا باید از سیاست ملی اجتناب ورزد وانحصارٹ بر امور جامعه شیعی متمركز گردد. یكی از این روحانیون معترض شیخ نمرالنمر، امام مسجدی در روستای عواقیه در شمال قطیف است كه نوعٹ علیه هر گونه درگیری با آل سعود سخن می راند. (30(

پی نوشتها:
22. برآورد استراتژیك عربستان، همان، صص 204-205.
23. همان.
24. ساختار حكومت و بحران مشروعیت در عربستان سعودی، حسن گلیوند درویش وند، پایان نامه كارشناسی ارشد دیپلماسی سازمان های بین المللی، تهران، دانشكده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، 1376، صص 93-94.
25. مسئله شیعه در عربستان سعودی، همان، ص 183.
26. همان، ص 1840.
27. برآورد استراتژیك عربستان، همان، ص 206.
28. ساختار حكومت و بحران مشروعیت در عربستان سعودی، همان، ص 96.
29. مسئله شیعه در عربستان سعودی، همان، صص 185-186.
30. همان.
منبع:بنیاد فرهنگی حضرت موعود(عج)