محدودیت‌های جدیدی که هند به ‌تازگی برای صادرات برنج ایجاد ‌کرده است می‌تواند با تشویق دیگر کشورهای تولید‌‌‌‌‌‌کنندۀ برنج به اعمال محدودیت، در نهایت منجر به افزایش قیمت جهانی برنج شود و کشورهای فقیر را به شدت درگیر کمبود موادغذایی کند.

خبرگزاری صدای افغان (آوا) –سرویس بین‌الملل: سازمان زراعت ملل متحد (فائو) اعلام کرد، به دلیل تقاضای شدید و محدودیت‌های صادراتی به ویژه توسط دولت هند، شاخص بهای جهانی برنج در ماه گذشته میلادی به بالاترین حد خود در ۱۲ سال گذشته رسید.
 
در حال حاضر میانگین جهانی بهای جهانی برنج به یک دالر و ۹۰ سنت رسیده که نسبت به ماه گذشته میلادی افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
 
سازمان زراعت ملل متحد (فائو) اعلام کرد شاخص بهای برنج در ماه جولای نسبت به یک ماه قبل ۲.۸ درصد افزایش یافته و به بالاترین سطح خود در ۱۲ سال اخیر رسیده است، این در حالی است که قیمت‌ها در کشورهای صادرکننده کلیدی به دلیل تقاضای بیشتر و اقدام هند برای محدود کردن صادرات افزایش یافته است.
 
در هند، پس‌‌‌‌‌‌ازآنکه بارش‌‌‌‌‌‌های شدید در اوایل ماه جاری شالیزارها را نابود کرد، مقامات برای جلوگیری از افزایش ناگهانی قیمت اقداماتی انجام دادند. در ۲۰ جون دولت هند صادرات برنج سفید غیر‌باسماتی را ممنوع اعلام کرد تا از کافی‌بودن برنج مورد نیاز مصرف داخلی با قیمت مناسب اطمینان حاصل کند. سال‌گذشته هم به دلایلی مشابه، دولت هند برای صادرات انواع برنج عوارض وضع کرد و مانع از صادرات برنج دانه شکسته که معمولا با قیمت کمی به ‌فروش می‌رسد، شد. سیاست‌گذاران امیدوارند حفظ ذخیره برنج در داخل هند بتواند منجر به کنترل قیمت‌ها که طی سال‌گذشته ۱۲‌درصد افزایش داشته ‌است، در داخل کشور شود؛ اما این وضعیت چه تاثیری بر دیگر نقاط جهان خواهد داشت؟
 
هند، بزرگ‌‌‌‌‌‌ترین صادرکننده برنج جهان است که ۴۰‌ درصد از صادرات جهانی برنج را به عهده دارد. در سال‌گذشته بالغ ‌‌‌‌‌‌بر ۲۲‌ میلیون‌ تن برنج از هند به بیش از ۱۴۰ کشور جهان صادر شد. حدود نیمی از این صادرات را برنج غیرباسماتی تشکیل می‌دهد. این برنج‌‌‌‌‌‌ها که نسبت به برنج باسماتی معطر و دانه بلند هستند، ارزان‌قیمت‌‌‌‌‌‌تر به‌شمار می‌روند و درمیان کشورهای فقیری مانند بنگلادش، نپال و بخش‌هایی از جنوب صحرای‌آفریقا محبوبیت زیادی دارند.
 
کاهش صادرات برنج به این مناطق از سوی هند می‌تواند موجب افزایش قیمت این محصول در کشورهای نامبرده شود. درنتیجه ممکن است قیمت جهانی برنج که از قبل در حال افزایش بود، به‌‌‌‌‌‌شدت صعودی شود. شاخص قیمت برنج که به‌‌‌‌‌‌صورت ماهانه توسط سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل‌متحد منتشر می‌شود، در سال‌منتهی به ماه جون افزایشی ۱۴‌درصدی را از خود نشان داده ‌است. این قیمت، بالاترین نرخ برنج از زمان بحران قیمت غذا در سال ‌۲۰۰۸ به ‌شمار می‌رود.
 
این روند بیشتر به ‌‌‌‌‌‌واسطه نگرانی‌های ناشی از تاثیر تغییرات اقلیمی بر تامین مواد غذایی است که بر قیمت دیگر مواد غذایی هم تاثیر گذاشته است. برنج به‌‌‌‌‌‌ صورت خاص نسبت به ال‌‌‌‌‌‌نینو، الگوی آب‌و‌هوایی که منجر به‌گرم و خشک‌‌‌‌‌‌تر‌شدن هوا در منطقه آسیا می‌شود، آسیب‌‌‌‌‌‌پذیری بالایی دارد.

در چین، گرمای شدید و کاهش بارش باران در شالیزارها و کشتزارهای برنج منجر به کاهش رطوبت خاک به پایین‌ترین حد طی دهه گذشته شده‌ است. در نتیجه حتی بزرگ‌‌‌‌‌‌ترین تولیدکنندگان برنج هم با پیش‌بینی کمبود احتمالی برنج، مشغول ذخیره این محصول شده‌اند. در ۴ ماه اول سال‌۲۰۲۳ صادرات برنج ویتنام به چین ۷۰‌ درصد و صادرات اندونزی تقریبا ۲۵۰۰‌ درصد افزایش داشته ‌است.
 
بسیاری از کشورهایی که در حال‌حاضر تحت‌تاثیر کمبود منابع و ممنوعیت صادرات برنج قرار گرفته‌‌‌‌‌‌اند، بیشترین آسیب را از ممنوعیت صادرات برنج هند خواهند دید. بر اساس آمارهای موجود، قیمت غذا در بنین، بزرگ‌‌‌‌‌‌ترین واردکننده برنج در سال‌۲۰۲۰ در حدود ۴۰‌درصد افزایش داشته‌است. هند تاکید دارد به درخواست‌های کشورها برای برآورده‌کردن نیازهای امنیت غذایی با کمک برنج دانه‌شکسته رسیدگی خواهد کرد؛ اما این شکل از پشتیبانی به‌‌‌‌‌‌جای فعالیت بازار، نتیجه دیپلماسی وقت‌‌‌‌‌‌گیر و زمانبر است. 
 
ممنوعیت صادرات از سوی هند می‌تواند بازارها را مختل کرده و این اختلال را در میان بازارها سرایت دهد. در سال ‌۲۰۰۸ ویتنام صادرات برنج را ممنوع کرد و هند، چین و کامبوج را وادار کرد از او پیروی کنند. پژوهشی که بانک جهانی بعدها انجام داد نشان داد این ممنوعیت باعث شد قیمت برنج در آن سال‌تا ۵۲‌ درصد افزایش پیدا کند.

تاکنون در پی اعلام ممنوعیت صادرات از سوی هند، دولت ویتنام صرفا از تاجران خود درخواست کرده تا از موجودی کافی برنج در داخل کشور اطمینان حاصل کنند. اگر کشورهای آسیایی دیگر دنباله‌‌‌‌‌‌رو هند شوند و در اعمال محدودیت‌های صادراتی مشابه هند عمل کنند، این اقدام می‌تواند روند افزایش قیمت‌ها را بالاتر از نرخ سال ‌۲۰۰۸ ببرد.
 
تغییرات اقلیمی باعث می‌شود کشورها تصمیمات مشابه بیشتری در مورد محصولات کشاورزی خود بگیرند. میزان تقاضای جهانی هم‌‌‌‌‌‌زمان با افزایش جمعیت جهان، رو به افزایش گذاشته است. میزان مصرف برنج هم در ازای هر نفر از جمعیت آفریقا رو به افزایش می‌گذارد، درحالی‌که این روند مصرف به‌‌‌‌‌‌واسطه شهرنشینی و رشد اقتصادی در حال تقویت‌شدن است.
 
در این وضعیت، میزان محصول برنج به دلایل مختلف به‌‌‌‌‌‌ویژه به دلیل تغییرات آب‌و‌هوایی در حال کاهش است. برنج منبع اصلی تغذیه تقریبا نیمی از جهان است. هرچه میزان عرضه آن کمتر شود، وسوسه محدود‌کردن صادرات درمیان کشورهای تولید‌‌‌‌‌‌کننده آن افزایش خواهد یافت.