وزارت خارجه ایران در خصوص حقابه هلمند: «صدور بیانیه‌های سیاسی بدون اقدام عملی پذیرفتنی نیست»
خبرگزاری صدای افغان (آوا)-سرویس بین‌الملل: رییس جمهور اسلامی ایران روز گذشته خطاب به مقامات امارت اسلامی گفت که حقابه ایران را از دریای هلمند مطابق توافق‌نامه آبی سال ۱۳۵۱ تامین کنند. در مقابل امارت اسلامی نیز با صدور بیانیه‌ای در واکنش به سخنان اخیر آیت‌الله رییسی گفت که امارت اسلامی به معاهده نیم‌قرن پیش درباره‌ی تقسیم آب هلمند متعهد هستند؛ اما به‌دلیل خشکسالی آب کافی وجود ندارد.
امارت اسلامی همچنین گفت که تلاش میکند تا آب تعهدشده به ایران برسد، اما به این شرط که ذخایر آب در افغانستان به اندازه‌ای برسد که با رهاسازی آنها، آب بتواند صدها کیلومتر مسیر را طی کند و به آن کشور برسد.
در مقابل، شب گذشته، حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در واکنش به این بیانیه امارت اسلامی راجع به حقابه ایران از دریای هلمند در توییتی نوشت که ملاک بود و نبود آب، بازدید فنی و عینی است و نه صدور بیانیه سیاسی که از سوی امارت اسلامی صورت گرفته است.
در همین راستا وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران امروز جمعه ۲۹ ثور در بیانیه‌ای که در این زمینه منتشر کرده، عنوان کرده است: «در روز گذشته شاهد صدور بیانیه‌ای از سوی هیأت حاکمه افغانستان بودیم. اعلامیه‌ی مورخ ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ طرف افغانستانی درباره حق‌آبه هیرمند حاوی مطالب متناقض و نادرست بوده و وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران آن را قویا رد میکند.»
این بیانیه می‌افزاید: معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند مورخ ۲۲ اسفند/ حوت ۱۳۵۱ به طور صریح و بدون هیچ ابهامی، حق‌آبه طرف ایرانی از رودخانه هیرمند را تعیین کرده است. این حق‌آبه، حقی قانونی، عینی و معین است و افغانستان متعهد است حق‌آبه مزبور را تامین کند و بر اساس ماده ۵ معاهده اقدامی نکند که ایران از حق‌آبه خود بعضا یا کلا محروم شود.
در این بیانیه خاطرنشان شده است: حاکمان افغانستان در یک سال و نیم گذشته، اگرچه بارها بر پایبندی به تعهدات خود طبق معاهده تاکید کرده‌اند، اما در عمل، تعهدات ناشی از معاهده را اجرا نکرده و در رهاسازی و تامین حق‌آبه ایران، همکاری لازم را به عمل نیاورده و حق‌آبه قانونی ایران را تحویل نداده‌اند.
در بیانیه وزارت امور خارجه ایران آمده است: اظهارات متعدد برای عدم تحویل حق‌آبه قانونی جمهوری اسلامی ایران از جمله طرح موضوع خشکسالی و کم شدن آب در هیرمند، مستلزم بررسی‌های کارشناسی، وفق مفاد معاهده بوده و تاکنون توسط کارشناسان جمهوری اسلامی ایران راستی آزمایی نشده است، لذا اتخاذ چنین مواضعی، غیرحقوقی و غیرقابل قبول است.
وزارت امور خارجه ایران در این بیانیه می‌افزاید: تا زمانی که به کارشناسان جمهوری اسلامی ایران اجازه داده نشود که طبق معاهده هیرمند به خصوص ماده ۵ پروتکل شماره یک آن معاهده، از مسیر و بالادست هیرمند بازدید کنند، هرگونه اظهار نظر در خصوص کاهش آب هیرمند پذیرفته نیست.
در بیانیه فوق عنوان شده است: جمهوری اسلامی ایران همواره بر همکاری‌های فنی و مطالعاتی از طریق کمیساران آب دو طرف تاکید کرده و خواستار بررسی دقیق وضعیت آب هیرمند و تامین حق‌آبه طرف ایرانی وفق معاهده بوده است.
وزارت خارجه ایران در این بیانیه اعلام کرده است: تداوم آبگیری بند انحرافی کمال خان و انحراف مسیر طبیعی رودخانه هیرمند و بر هم زدن شرایط رودخانه و همچنین عدم همکاری مقامات افغانستان در تعیین محل‌های تحویل حق‌آبه و نصب سامانه های فنی مربوط به سنجش میزان آب، نقض صریح مواد ۳، ۵ و ۶ معاهده هیرمند بوده و نمی‌توان با صدور بیانیه‌های سیاسی، توجیهی برای آن یافت.
در این بیانیه آمده است: جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت و در پرتو اصل حسن همجواری در طول یک سال و نیم گذشته درباره موضوعات مختلف در روابط بین دو کشور از جمله درباره اجرای معاهده هیرمند و تامین حق‌آبه با مقامات افغانستان مذاکره و گفت‌وگو کرده است. مذاکرات و گفت‌وگوها تاکنون در فضای دوستانه و با پایبندی به اصل حسن همجواری مطرح و پیگیری و تلاش شده تا همه موضوعات از جمله مسئله حق‌آبه بر مبنای شرایط و منافع طرفین حل و فصل شود.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در این بیانیه تأکید کرده است که اظهارات و مواضع مقامات جمهوری اسلامی ایران درباره حق‌آبه هیرمند، کاملا قانونی و بر مبنای معاهده هیرمند و شرایط حاکم بر رودخانه و مبتنی بر اظهارنظرهای کارشناسی و فنی مطرح شده و همواره معطوف به احترام به اصل حسن همجواری و رعایت حقوق همسایگی بوده است.
در این بیانیه آمده است: عدم اجرای معاهده و عدم تامین حق‌آبه هیرمند از سوی افغانستان و صدور بیانیه‌های سیاسی بدون اقدام عملی، به هیچ وجه قابل قبول نیست و جمهوری اسلامی ایران حقوق خود را برای اتخاذ تدابیر لازم محفوظ دانسته و بر مسؤولیت کامل افغانستان در این خصوص تأکید دارد.
گفتنی است؛ افغانستان و ایران برای تقسیم آب رود هلمند، در سال ۱۳۵۱ خورشیدی معاهده‌ای را امضا کرده‌اند.
مقام‌های ایرانی می‌گویند که براساس این معاهده، در سال‌های آبی باید سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب از افغانستان وارد ایران شود؛ اما آنان مدعی‌اند که ایران این مقدار آب را دریافت نمی‌کنند.
