همزمان با شهادت حضرت امام جعفر صادق (ع)، گفتمان علمی پژوهشی مرکز فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی تبیان تحت عنوان "جایگاه امام صادق (ع) از دیدگاه مذاهب اسلامی" با حضور جمعی از اهالی حوزه و دانشگاه، در دفتر نمایندگی این مرکز در شهر مقدس قم برگزار شد.

خبرگزاری صدای افغان (آوا) –قم: در ابتدای این مراسم، حجت‌الاسلام و المسملین دکتر عبدالمومن امینی، راجع به شخصیت، جایگاه و تبیین نظرات دیدگاه سایر ائمه مذاهب اسلامی نسبت به حضرت امام جعفر صادق (ع) پرداخته و گفت: امامان مذاهب فقهیِ اسلامی احترام و ارادت ویژه‌ای به امام صادق (ع) داشته‌اند. این مهم در کتب معتبر حدیثی و روایی شیعه و سنی وارد شده است.

دکتر امینی با بیان شرایط خاص زندگی امام صادق (ع) یادآور شد که اواخر حکومت خاندان اموی و آغاز حاکمیت عباسی‌ها که همزمان با حیات امام صادق (ع) بود، دوره‌ای مهم در تاریخ اسلام به شمار می‌رود.

وی بیان داشت که در این دوره فرقه‌ها و گروه‌های مختلف مذهبی و کلامی از جمله معتزله، قدریه، کیسانیه، زیدیه، جبریه، مرجئه و... ظهور کردند که دنیای کلامی و فقهی اسلام شاهد کنش‌های سخت کلامی و فقهی بود. در این میان امام صادق (ع) با استنادهای علمی‌اش در مقابل تمام کنش‌های فوق به شکل علمی و دقیق ورود کردند و بیشتر این جریانات را محکوم به زوال نمودند.
 
دکتر امینی، به تضادهای کلامی و فقهی فرقه‌ی قدریه در مقابل جبریه اشاره‌ای کوتاه کرد که فرقه‌ی قدریه معتقد به آزادی و اختیار کامل انسان بودند و در مقابل فرقه‌ی جبریه انسان را بدون اختیار دانسته و همه‌ی امورات را منوط به خداوند می‌دانستند، در این بین حدیث مشهور لاَ جَبْرَ وَ لاَ تَفْوِيضَ وَ لَكِنْ أَمْرٌ بَيْنَ أَمْرَيْنِ، که امام صادق عليه‌السلام فرمودند نه جبر درست است و نه تفويض بلكه امرى است ميان اين دو امر، یعنی نه جبریه‌ی کامل و نه قدریه‌ی مطلق، بلکه امر بین امورات. این فرمایش ایشان دیدگاه امام صادق (ع) را در رد این دو فرقه‌ی کلامی نشان می‌دهد.

این کارشناس دینی همچنان در تشریح رفتار و گرایش فرقه‌ی مرجئه نیز گفت: این گروه اساس همه‌ی امورات را ایمان و عقیده می‌دانست، در حالی که از جنایت و قتل و فساد افراد به آسانی می‌گذشت؛ اما امام صادق (ع) در مقابل این تفکر نیز ایستاده و آن را با ادله‌های علمی و دینی رد نمود و شکست و زوال تاریخی آنها را رقم زد.

در ادامه، حجت‌الاسلام امینی به دیدگاه و نظرات امامان مذاهب در ارتباط با شخصیت و جایگاه امام صادق (ع) اشاره کرد و افزود: از مالک ابن انس رییس مذهب مالکی در روایات مشهور است که گفته امام صادق (ع) را ندیدم، مگر در سه حالت، یا در حال خواندن نماز، یا در حالت روزه‌داری، یا هم خواندن قرآن کریم که جایگاه ویژه‌ی آن حضرت را ثابت می‌کند.

وی همچنان افزود: جاحز از علمای بزرگ اهل سنت در قرن سوم هجری گفته است امام صادق (ع) کسی است که دنیا را توسط علم و دانش و فقه‌اش پر کرده است.
 
این عالم دین بیان داشت: محمد ابو زهره از علمای معاصر جهان اسلام می‌گوید که با وجود همه‌ی اختلاف‌هایی که فرقه‌ها و مذاهب اسلامی بین هم دارند، اما بر آنچه همه‌ی مذاهب اسلامی اجماع دارند فضل و علم امام صادق (ع) است.

وی اضافه نمود، شهرستانی، دیگر عالم بزرگ جهان اسلام، گفته که امام صادق (ع) نسبت به مسائل دینی از دانش بی‌پایانی برخوردار بود و حکمت ادبی کاملی داشته و دارای زهدی بی‌پایان در امور دنیوی بوده است.

دکتر امینی افزود؛ در بعضی منابع هرچند رابطه‌ی میان امام صادق (ع) و شاگرد بزرگش امام ابوحنیفه تنشی و همواره مناظره‌آمیز گفته شده، اما در واقعیت امر این است که امام اعظم (ره) احترام خاصی به امام صادق (ع) داشت، چنانچه روایت معروف از جمهور علما است که امام ابوحنیفه راجع به امام صادق (ع) فرموده: «ما رأیت افقه من جعفر بن محمد و انه اعلم الامه» من فقیه‌تر و داناتر از جعفر بن محمد ندیده‌ام. او داناترین فرد این امت است".

این کارشناس دینی در پایان صحبت‌هایش اضافه کرد که پیشوایان مذاهب بزرگ اسلامی شخصا یا بالواسطه شاگرد امام صادق (ع) بوده‌اند، مخصوصا امام اعظم احترام خاصی به امام صادق (ع) داشته و امروز بر پیروان مذاهب اسلامی است که در کمال احترام و همدیگرپذیری در کنار هم زندگی کنند.

گفتنی است؛ ذکر مصیب خاندان اهل بیت (ع) توسط سید عبدالله حسینی، مداح اهل‌بیت (ع) از بخش‌های دیگر این برنامه بود. اجرای گفتمان را نیز سیدابراهیم طباطبایی، مسئول بخش فرهنگی دفتر مرکز تبیان در شهر مقدس قم بر عهده داشت.