مرحوم آیت‌الله العظمی محقق کابلی (ره) در زمان کنونی با توجه به بافت قومی، بانفوذترین مرجع تقلید در میان شیعیان افغانستان بود. حتی فقیرترین افراد در دورترین نقاط کشور نیز با تحمل سختی‌ها وجوهات شرعیه‌ی خویش را به نمایندگان و دفاتر معظم‌له آورده تحویل می‌دادند. در این سال‌ها کمتر خانه‌ای از شیعیان این کشور را می‌شد پیدا کرد که یک و یا چند جلد توضیح‌المسائل این مرجع بزرگوار در آن‌ها یافت نشود.

به گزارش خبرگزاری صدای افغان (آوا)؛ مرحوم آیت الله العظمی محقق کابلی (ره) از مراجع بزرگ و بانفوذ جامعه تشیع در افغانستان بود که با رسیدن به درجه‌ی اجتهاد و انتشار رساله توضیح‌المسائل در مدت بسیار کوتاهی مقلدان زیادی پیدا کرد.

با اینکه در کنار او مراجع زیادی چون آیت‌الله العظمی فیاض، موحد نجفی، امینی و غیره رشد کردند و قدم به عرصه‌ی اسنتباط و استخراج احکام گذاشتند، اما ذره‌ای از محبوبیت ایشان کاسته نشد و بیشترین پیرو را نیز در میان جامعه تشیع افغانستان داشت.

واکنش‌های گسترده در فضای حقیقی و مجازی بعد از ارتحال این مرجع عالیقدر، میزان محبوبیت او را در میان مقلدان ایشان بوضوح نشان می‌دهد.

علما و جامعه‌ی روحانیت افغانستان نیز وجود آیت‌الله العظمی محقق کابلی (ره) را در شرایط کنونی کشور غنیمت می‌دانستند و نبودش را ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر عنوان می‌کنند.

حجت‌الاسلام و المسلمین سیدحسین رضوانی‌بامیانی مسئول فرهنگی شورای علمای شیعه افغانستان در مصاحبه با آوا گفت: آیت‌الله العظمی محقق کابلی در زمان کنونی با توجه به بافت قومی، بانفوذترین مرجع تقلید در میان شیعیان افغانستان بود. به گفته‌ی در دورترین نقاط این کشور فقیرترین افراد هم با تحمل سختی‌ها و مشقت وجوهات شرعیه‌ی خویش را به نمایندگان و دفاتر ایشان آورده تحویل می‌دادند و در مناسبت‌های مهم موقوته، همچون اعیاد اسلامی، چشم و گوش به نظر و فتوای ایشان می‌دوختند؛ در این سال‌ها کمتر خانه‌ای از شیعیان این کشور را می‌شد پیدا کرد که یک و یا چند جلد توضیح‌المسائل ایشان در آن‌ها یافت نشود.

در همین حال حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سلمان کریمی عضو شورای ائمه مساجد و خطبای حسینیه‌ها نیز رحلت عالم عارف و عامل آیت‌الله‌العظمی محقق کابلی را ضایعه‌ی بزرگی عنوان کرده و افزود: او تنها شخصیت عالی‌قدری بود که سد مرجعیت را در افغانستان شکست.

علاوه بر آن، این مرجع عالیقدر در زمان تحریک طالبان دست فقرا و مستمندان را گرفته و برای حوزوات علمیه قوه مادی و معنوی بود، فقدان او امروز خلاء جبران‌ناپذیری بر حوزوات علمیه قم، نجف اشرف و افغانستان ایجاد کرد. ایشان یکی از علمای جیّد، مطرح و شهیر جهان اسلام بود، لذا این مصیبت را به تمام ملت افغانستان بخصوص علما اسلام شیعه و سنی تسلیت عرض می‌کنم.

قابل یادآوری است که مرحوم آیت‌الله محقق کابلی (ره) در تابستان ۱۳۰۷ هجری شمسی در روستایی واقع در درهٔ ترکمن، ولایت پروان، منطقه شمال غرب کابل در یک خانواده مذهبی شیعه هزاره به دنیا آمد.

تحصیلات اولیه را در زادگاهش کسب کرد و دوره‌های مقدمات و سطح را در کابل ادامه داد.

آیت الله محقق کابلی (ره) برای ادامه تحصیل به سال ۱۳۲۲ شمسی روانه نجف شد و دوره عالی علمی را از اساتیدی چون: سید عبدالاعلی سبزواری، شیخ کاظم تبریزی، سید عبدالحسین رشتی، شیخ محمدتقی آل رازی، شیخ صدرا بادکوبه‌ای، شیخ عباس قوچانی و امام خمینی فراگرفت. آنگاه در درس خارج اصول سید ابوالقاسم خویی و شیخ حسین حلی و در درس خارج فقه محمدباقر زنجانی، محسن حکیم و سید حسین حمامی شرکت نمود.

ایشان در سال ۱۳۵۱ شمسی پس از بیست سال تحصیل و کسب درجهٔ اجتهاد به وطن برگشت و در کابل اقامت کرد و به تبلیغ دین مشغول شد و در سال ۱۳۵۷ خورشیدی مجبور به مهاجرت به ایران گردید. ابتدا به شهر مشهد آمد اما دیری نگذشت که به شهر قم رفت و تدریس را دنبال کرد.

مرحوم آیت الله محقق کابلی (ره) سابقه فعالیت جهادی نیز داشته‌است که بعدها هم ادامه داد و پس از پیروزی مجاهدین در سال ۱۳۷۱ به وطن برگشت و یکسال در کابل ماند. ایشان دوباره به ایران عزیمت کرد و با پذیرش مرجعیت در سال (۱۳۷۳) تدریس خارج فقه را در حوزه علمیه قم پی گرفت و تا آخرین رمق حیات ادامه داد.

آثار بجا مانده از این مرجع بزرگوار عبارت است از رساله عملیه (توضیح المسائل) کتاب مباحث الفقهیه (۴جلد)، کتاب الخمس، توضیح المسائل استفتائات جدید ۲، وظیفه القضات، منهاج الصلحاء، تحریرالعروة، نصایح اخلاقی، آموزش احکام جوانان و مناسک حج می‌باشند.