با وجودي که انقلابهاي بسياري در جهان روي داده ولي انقلاب اسلامي ايران به دليل روح ديني و ظلم‏ستيزي و حمايت از محرومان جامعه و به خصوص مبارزه با قدرت‏هاي شيطاني منحصر به فرد است.

*چکيده
انقلاب اسلامي ايران باعث دگرگوني عظيمي در زمينه‏هاي سياسي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي ايران شد و تأثيري شگرف در سطح جهاني به وجود آورد. با وجودي که انقلابهاي بسياري در جهان روي داده ولي انقلاب اسلامي ايران به دليل روح ديني و ظلم‏ستيزي و حمايت از محرومان جامعه و به خصوص مبارزه با قدرت‏هاي شيطاني منحصر به فرد است. اين انقلاب مورد توجه و تجزيه و تحليل و حمايت و استقبال انديشمندان و انقلابيون جهان قرار گرفت و تجليل از آن در انديشه‏هاي کلامي و شعري بسياري بروز و ظهور نمود و باعث شناخت مجدد اسلام در جهان معاصر گرديد. اين انقلاب در ابعاد پنج گانه: 1) احياي هويت ديني، 2) طرح انديشه حکومت اسلامي، 3) دفاع از آرمان مقدس فلسطين در جهان، 4) ايجاد وحدت و همبستگي اسلامي، 5) طرح گفتمان در سطح جهاني، بي‏بديل است.

اين مقاله سعي دارد تأثيرات عميق فرهنگي انقلاب اسلامي را در سطوح مختلف فرامنطقه‏اي و بويژه از پنج بُعد مورد نظر بررسي نمايد و نشان دهد ابراز عشق و علاقه قلبي ميليونها تن انسان آزاده و حق طلب جهان نسبت به امام راحل (ره) و انقلاب اسلامي ايران تا چه اندازه است. انقلاب اسلامي ايران تحت رهبري امام خميني(ره) به عنوان يک رويداد بزرگ نيمه دوم قرن بيستم در صحنه منطقه‏اي و بين‏المللي در بيست و دوم بهمن ماه 1357 ه . ش به پيروزي رسيد و توجه همه جهانيان را به خود جلب کرد. اين انقلاب نه تنها اوضاع سياسي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي داخل کشور را دگرگون ساخت، بلکه تحولي عظيم و تأثيري شگرف در سطح جهاني به وجود آورد.

تاريخ گذشته نيز شاهد انقلاب‏هايي چون انقلاب روسيه 1917، انقلاب فرانسه 1789، انقلاب الجزاير 1954 و غيره بوده است ليکن انقلاب اسلامي ايران به لحاظ ويژگي‏هاي خاص و منحصر به فردش، قابل قياس با ساير انقلاب‏هاي جهان نيست. شخصيت والاي امام خميني(ره) و قدرت نافذ ايشان در رهبري و هدايت نهضت بزرگ مردم مسلمان ايران، قدرشناسي و تبعيت مردم از رهبر و مقتداي خويش، ايمان و اعتقاد عميق به دين مبين اسلام و وحدت و انسجام همه مردم باعث شد تا يکي از قدرتمندترين و مهمترين رژيم‏هاي وابسته به آمريکا در منطقه سرنگون گردد. جاذبه و اقتدار اين انقلاب، آنچنان بود که از همان آغاز حاميان و شيفتگان زيادي از شرق تا غرب عالم را به خود جلب کرد. در نتيجه مردم آزاده و عدالت‏خواه و ظلم‏ستيز جهان همبستگي خويش را به انقلاب اسلامي ايران و رهبري آن اعلام نمودند. اين انقلاب نشان داد که در داخل جغرافياي کشور ايران محدود و خلاصه نمي‏شود بلکه تأثيرگذاري و دستآوردهاي آن، از مرزها فراتر رفته و به طور مستقيم کران تا کران جهان اسلام و بشريت را در نور ديده است.

نزار قباني(2)، شاعر بزرگ جهان عرب تأثير برجسته انقلاب اسلامي و شخصيت امام خميني(ره) بر دنياي جديد و محرومان جهان را در شعري اينچنين مي‏سرايد: درخت‏هاي بادام باغ‏هاي شيراز / شکوفه دادند / و ستمديدگان روزه‏ي خود را شکستند / ايرانيان «کسري» را نابود کردند / پس از خشمي طولاني / بت‏ها را به لرزه درآوردند / خميني قدرت خدايي را همچون شمشيري برّان / در دست / دائما سرود پيامبر و اسلام را بر لب دارد.(3)

يکي از نکات قابل توجه اين است که در جريان انقلاب، بسياري از افرادي که شناخت عميقي از اسلام نداشتند، و حتي غير مسلمان نيز در گوشه و کنار جهان، مراتب همبستگي و حمايت خويش را نسبت به انقلاب اسلامي ايران رسما اعلان داشتند و درصدد شناخت مجدد اسلام برآمدند. از مردم مسلمان و محرومان آفريقا، آمريکاي جنوبي، آمريکاي شمالي، جنوب شرقي آسيا و اقيانوسيه گرفته تا خاورميانه عربي و سرزمين‏هاي اشغالي فلسطين و جنوب لبنان همه و همه تحت تأثير مثبت قدرت و ارزش‏هاي انقلاب اسلامي ايران قرار گرفتند. آثار اين تأثير کاملاً محسوس و ملموس است. ابراز عشق و علاقه قلبي ميليونها نفر از انسان‏هاي آزاده و حق‏طلب جهان نسبت به امام و انقلاب اسلامي، که نظير آن در تاريخ هيچ انقلابي ديده نشده است، نشان از تأثير عميق افکار و انديشه انقلاب در عمق جان و روح مردم جهان دارد. روحيه قوي فرزندان مقاومت اسلامي در لبنان و سرزمين‏هاي اشغالي يکي از آثار پربرکت اين انقلاب و رهبري منحصر به فرد امام خميني(ره) است. پايمردي و رشادت جوانان فلسطيني و حزب‏الله لبنان و دلاورمردان و شيرزنان مسلمان جنوب لبنان که با دستان خالي و با حربه سنگ، در عين حال با قلبي سرشار از عشق به خدا و محبت الهي در برابر رژيم اشغالگر قدس همچنان ايستاده‏اند و با مقاومت جانانه خويش راه هرگونه سازش و تسليم عاجزانه را مسدود کرده‏اند، همه اينها نمونه برجسته و زنده‏اي از تأثير انديشه امام و انقلابش در جهت بيداري مسلمانان و آزادانديشان جهان است.

نفوذ معنوي و تأثير عظيمي که انقلاب اسلامي ايران در جهان اسلام و حتي گروه‏ها و جوامع غيرمسلمان داشته است بر هيچکس مخفي و پوشيده نيست و براي اينجانب با اين قلم ناتوان که در بسياري از کشورهاي اسلامي و غيرمسلمان از نزديک ناظر عشق و علاقه آنان به امام و انقلاب بوده‏ام، بيان گوشه‏اي از آنهمه اشتياق و تأثير معنوي شيفتگان و حاميان انقلاب اسلامي مشکل به نظر مي‏رسد؛ از اين‏رو ناگزير با نگاهي کوتاه و گذرا به مصداق اين بيت مولانا: «گر بريزي بحر را در کوزه‏اي / چند گنجد قسمت يک روزه‏اي»

قطره‏اي از درياي بيکران عشق غيرقابل توصيف جهانيان اعم از امت اسلامي و غيرمسلمانان نسبت به امام و انقلاب را برمي‏گيريم و در ادامه بحث از اين منظر به شمه‏اي از تأثيرات فرهنگي انقلاب اسلاميمان در عرصه‏هاي بين‏المللي اشاره مي‏کنيم:

1ـ احياي هويت ديني

يکي از مهم‏ترين آثار فرهنگي انقلاب اسلامي، احياي انديشه و هويت ديني در جهان است. در آن موقعيت و شرايط سخت و دشواري که به تدريج اصول و مباني ديني با تلاش حکومت‏هاي طاغوت و سردمداران لائيک فراموش مي‏شد و مکتب‏هاي مادي و الحادي، مذهب را به عنوان «افيون توده‏ها» و فاقد توان لازم براي به حرکت درآوردن توده‏ها و در نتيجه انقلاب مي‏دانستند و هر روز هويت ديني و دين‏مداري کم‏رنگ‏تر مي‏گرديد، تا آنجا که در برخي از جوامع به خاطر حفظ باورهاي ديني خجالت مي‏کشيدند و پرده‏پوشي مي‏کردند و تعهد و التزام به مباني ديني و مذهبي جرم بود و يا مسخره مي‏شد، در چنان شرايطي، نهضت امام خميني(ره) تحول عظيمي در سطح جهاني ايجاد کرد و با تکيه بر قدرت الهي، ايمان به خدا و ايدئولوژي اسلامي، ماهيت لائيکي را به ماهيت اسلامي و ديني مبدّل ساخت.

محمد العاصي Mohammad Al-Asi، امام جمعه مسجد واشنگتن معتقد است که انقلاب اسلامي، علاوه بر اينکه دگرگوني‏هاي متعددي در داخل ايران بوجود آورد، در سطح بين‏المللي نيز در جهت احياي تفکر ديني تأثير گذاشت. ايشان در اظهارات خويش مي‏گويند: «امام عزيز ما، جهان لامذهبي و دنياگرايي را متلاشي ساخت و هم‏اکنون برخلاف سال‏هاي پيش از پيروزي انقلاب اسلامي، نه تنها مسلمانان «بنيادگرا» بلکه مسيحيان «بنيادگرا» و «بنيادگرايان» ساير اديان در جهان فراوان شده‏اند و هر روز در عرصه مطبوعات و رسانه‏هاي جمعي مطرح هستند.»(4)

به برکت اين انقلاب بزرگ، مردم مسلمان ايران و ساير کشورهاي اسلامي دريافتند که راه‏حل همه مشکلات مسلمين در سايه بازگشت به اسلام و تمسک به قرآن است. شيخ عبدالعزيز عوده، رهبر معنوي جهاد اسلامي فسلطين، بر اين باور است که مهم‏ترين اثر فرهنگي اين انقلاب بيداري مسلمانان در بسياري از کشورهاي دنيا است. ايشان با تأکيد به اينکه انقلاب اسلامي به رهبري امام راحل(ره)، روحيه ايمان را در دلهاي جوانان رسوخ داد و با تعاليم حيات‏بخش اسلام آشنا کرد، چنين مي‏گويد: «انقلاب اسلامي ايران به رهبري امام راحل و حضرت آية‏ا.. خامنه‏اي، اميد از بين رفته را در دل مسلمانان احياء کرد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، ديگر، مسلمانان جهان يتيم نيستند و نيروي عظيمي پديدار شد که از آنها حمايت کرده و پيوسته پشتيبان و حامي حقيقي آنها بوده است. انقلاب اسلامي ايران اين اميد را در دل‏ها زنده ساخت که مسلمين مي‏توانند بار ديگر پيروز شوند و عظمت و مجد ديرينه خود را باز يابند و دشمنانشان را شکست دهند.»(5) در حقيقت انقلاب با آسيب رساندن به بنيادهاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي غرب توانست ابهت سلطه جهاني فرهنگي امپرياليستي غرب را که پايمال‏کننده ارزش‏هاي متعالي مستضعفان بود، در هم بشکند و به مردم دنيا ثابت کرد که مي‏توانند از سلطه و نفوذ شرق و غرب نجات يابند و مستقل و آزاد زندگي کنند. امام توانست همه آنچه را که در ميان امت اسلامي رخت بربسته بود و به بوته فراموشي سپرده شده بود، احياء و بازسازي کند و با پيروزي انقلاب اسلامي ايران، اسلام عزيز را، که متروک مانده بود، دوباره به صحنه عمل بياورد.

در طول يک ربع قرن از عمر پربرکت انقلاب اسلامي، استعمارگران، سلطه‏جويان، منافقان، دشمنان داخلي و خارجي از هيچ‏گونه تلاش و توطئه‏اي عليه آن فروگذار نکردند و در جهت منزوي کردن و ممانعت از گسترش آن انواع و اقسام جنگهاي نظامي، تبليغاتي و رواني به راه انداختند؛ اما به خواست خداوند علي‏رغم همه آن دشمني‏ها، انقلاب اسلامي همچنان از حمايت و پشتيباني مردمي برخوردار بوده و به حرکت خويش ادامه مي‏دهد. تمام ناکامي‏هاي دشمنان در قبال آنهمه کارشکني‏ها و مخالفت‏ها و دسيسه‏ها بهترين گواه براي نفوذ معنوي و تأثير مثبت انقلاب اسلامي ايران در سطح جهاني است.

2ـ طرح انديشه حکومت اسلامي

بسياري از اسلام‏شناسان و کارشناسان جهان اسلام و انديشمندان غيرمسلمان با وقوع انقلاب اسلامي در نظرات و ديدگاههاي خويش تجديدنظر نمودند چرا که تشکيل حکومت اسلامي را امري ناممکن و به تعبيري شبه محال مي‏دانستند. نيز برخي از آنان مبارزه با طاغوت و حکومتهاي جور و سلطه‏جويان را به مثابه بازي کردن با دم شير و به نوعي مقابله مشت در برابر سندان ياد مي‏کردند. از اين‏رو با پيروزي انقلاب معادلات سياسي منطقه‏اي و بين‏المللي را درهم ريخت و راه برقراري حکومت اسلامي را براي ساير ملت‏ها هموار ساخت. امام راحل با اين حرکت عظيم ثابت کرد که اسلام مي‏تواند با تکيه بر اصول و مباني برگرفته از قرآن و با اتکاء به ارزش‏هاي اسلامي در تأسيس يک حکومت مستقل از لحاظ سياسي، اقتصادي و اجتماعي نقش داشته باشد.

در عرصه جهاني نيز به ساير مسلمانان و مردم مظلوم دنيا جرأت و جسارت استکبارستيزي و رويارويي با ظالمان و استبدادگران را ياد داد. در نتيجه در دو دهه اخير گروه‏ها، انجمن‏ها و جنبش‏هاي اسلامي و مردمي در سطح بين‏المللي، الگوهاي مبارزاتي خويش را به صورت‏هاي مختلف از تظاهرات و راه‏پيمايي‏ها گرفته تا مقاومت عليه اشغالگري‏ها و نيز ايجاد انسجام و وحدت اسلامي تا اعتماد به نفس و قيام در برابر رژيم‏هاي وابسته براي اجراي قوانين اسلام به شکل‏هاي گوناگون از انقلاب اسلامي ايران تأثير گرفته‏اند. آقاي احمد ورسي «Ahmad Versi» سردبير مجله مسلم نيوز لندن، با تأکيد بر جهان شمول بودن اهداف انقلاب اسلامي مي‏گويد: «موفقيت انقلاب اسلامي با يک انقلاب بدون خون‏ريزي افکار مسلمانان را تغيير داد و مشخص ساخت که يک چنين عملي (انقلاب) در جهان اسلام امکان‏پذير است و امت اسلام قادر است حکومت را اداره کند. زمان نشستن عالم در مسجد و تنها به جنبه روحاني اسلام انديشيدن به سرآمده و رهبر امت اسلامي هم به دنيا مي‏انديشد و هم به آخرت توجه مي‏کند. ديدگاه ايشان در مورد «نه شرقي، نه غربي» حکومت اسلامي ايران را از ابرقدرت‏ها مستقل ساخت. امام خميني تفکر کليشه‏اي از حکومت اسلامي به عنوان بازگشت به سال‏هاي سياه را نابود ساخت و برعکس، ثابت نمود که اسلام همچنان نيرويي پوياست که قادر به راهبري امت در اجتماع به اصطلاح مدرن و فوق مدرن کنوني است.»(6)

3ـ دفاع از آرمان مقدس فلسطين

انقلاب اسلامي ايران در زماني به پيروزي رسيد که پيمان ننگين کمپ ديويد با تلاش آمريکا بين رژيم اشغالگر قدس و سران خائن فلسطين به امضاء رسيد و استعمارگران غربي تصور مي‏کردند به زودي ساير کشورهاي اسلامي را نيز تحت نفوذ خويش در مي‏آورند و آنان را نيز در اختيار مي‏گيرند. وقوع انقلاب اسلامي همه معادلات آنان را بر هم زد و با هدايت، روشنگري و موضع‏گيري قاطعانه امام (ره)، شيوه مبارزه با اسرائيل شکل ديگري به خود گرفت. به فرمان امام خميني (ره) آخرين جمعه ماه مبارک رمضان، «روز جهاني قدس» اعلام شد و سفارتخانه اسرائيل در تهران تعطيل و به سفارت فلسطين تبديل گرديد و بيت المقدس به عنوان مکان مقدس مسلمانان و ساير اديان آسماني مورد توجه جهان اسلام قرار گرفت. جمهوري اسلامي ايران به مبارزان و مردم فلسطين اعتماد به نفس بخشيد و پشتيباني و حمايت از انتفاضه و آرمان مقدس فلسطين را در سرلوحه برنامه‏هاي خويش قرار داد و جهانيان را به ياري و کمک‏هاي سياسي، مادي و معنوي مردم مظلوم و ستمديده فلسطين دعوت کرد. همچنين رهبران مبارز فلسطيني را در رويارويي با اسرائيل اشغالگر دلگرمي و روحيه تازه‏اي بخشيد. شهيد دکتر فتحي شقاقي، رهبر پيشين سازمان جهاد اسلامي فلسطين، در خصوص تأثير انقلاب اسلامي بر مبارزات مردم فلسطين مي‏گويد: «اين انقلاب به ما فهماند که پيروزي مادر گرو پيروي از راه امام خميني (ره) است؛ از همين رو، ناگهان در و ديوار مساجد سرزمين‏هاي اشغالي به ويژه مسجدالاقصي با تصاوير حضرت امام تزيين شد. امروز نيز شاهد آن هستيم که آيت الله خامنه‏اي همان مشي امام(ره) را ادامه مي‏دهند و مسأله فلسطين را در شمار مسائل اصلي مسلمانان قرار داده‏اند.»(7)

ايشان در جاي ديگري انتفاضه، قيام سراسري مردم فلسطين را از برکات مهم انقلاب اسلامي ايران مي‏داند و مي‏گويد: «انتفاضه يکي از ثمرات بيداري اسلامي است که امام خميني (ره) در منطقه و به ويژه در فلسطين به وجود آورد. بنابراين، انتفاضه اسلامي، در سطوح مردمي به سوي افق اسلامي و شعارهاي اسلامي پيش مي‏رود، پس بر ماست که در مبارزه براي رهايي از تسلط و اشغالگري صهيونيست‏ها از تمام راه‏حل‏هاي ديگر پرهيز کرده و با توجه به اصولي که امام در مبارزه با اسرائيل ارائه کرده‏اند با دشمنان اسلام و مسلمانان مبارزه کنيم.»(8)

انقلاب اسلامي ايران اين حقيقت را براي امت اسلامي به طور خاص و براي جهان بشريت به طور عام روشن و ثابت نمود که اين تنها اسلام و ايدئولوژي اسلام ناب است که مي‏تواند مسلمانان و ستم‏ديدگان جهان را براي مبارزه با ابرقدرتها و سلطه‏گران مجهز نمايد و حقوق از دست رفته آنان را بازگرداند. مردم ستم‏ديده فلسطين پس از سالها مبارزه، مهاجرت و آوارگي با الهام از انقلاب اسلامي، امروز راه مبارزه با اشغالگران صهيونيست را يافته‏اند. آنان به پيروزي از راه و موضع‏گيري‏هاي امام تنها راه رهايي و نجات خويش را تبعيت از تعاليم قرآن و ايمان به خداوند مي‏دانند و در راه‏پيمايي‏ها و تظاهرات و مبارزات خود همان شعارهاي ملت بزرگ ايران را عليه اسرائيل غاصب فرياد مي‏کنند و امروز به برکت انقلاب اسلامي، حمايت جهان اسلام و مردم آزاده جهان را در کنار خود دارند. نايف حواتمه «Nayef Hawatemeh» دبيرکل جبهه دموکراتيک براي آزادي فلسطين، در مورد تأثير فوق‏العاده‏اي که انقلاب اسلامي در پيشبرد مبارزات مردم فلسطين داشته است، چنين مي‏گويد: «عمق و اصالت موضع‏گيري انقلاب اسلامي ايران به رهبري امام خميني درباره قضيه فلسطين و مبارزه با دولت صهيونيستي، باعث تحکيم و گسترش پايه‏هاي رويارويي با تجاوزات اسرائيل گرديد و موجبات گسترش و تعميق مبارزه را فراهم آورد، به گونه‏اي که آن را از قالب مبارزه اعراب و اسرائيل به مبارزه «کشورهاي اسلامي غيرعربي» که مردم آن با مبارزات فلسطيني و عربي همدردي مي‏کردند، مبدل ساخت. هر چند برخي از رژيم‏هاي اين کشورها، هم‏پيمان با امپرياليسم آمريکا و هم‏دست با اسرائيل بودند.»(9)

4ـ ايجاد وحدت و همبستگي اسلامي

يکي ديگر از آثار مثبت فرهنگي انقلاب، ايجاد الفت و اخوت اسلامي ميان پيروان مکتب توحيد بود. همان گونه که ملت مسلمان ايران با وحدت کلمه و در سايه برادري اسلامي به رهبري امام امت، نظام مقدس جمهوري اسلامي را پايه‏ريزي کرد، سياست خارجي‏اش را نيز بر اساس وحدت امت اسلامي تنظيم نمود و همه مسلمانان جهان را از آسيا تا آفريقا و خاورميانه عربي تا اروپا و آمريکا که به مباني توحيد، نبوت، معاد، قرآن، حج و نماز معتقد بودند و تعلق خاطر به اسلام داشتند براي حفظ وحدت اسلامي در راه دفاع از کيان اسلامي فرا خواند. قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، رهبري وحدت با وجود آن همه پتانسيل و توان‏مندي‏ها در دنياي اسلام صورت ظاهري و شکلي داشت و در عزلت و انزوا به سر مي‏برد و چندان به محتواي وحدت و اقدامات عملي که مورد نظر اصلي مناديان وحدت بود، توجهي نمي‏شد و از طرفي جهل و ناآگاهي جوامع از ارزش‏هاي متعالي اسلامي و تفرقه‏اندازي و نفاق‏افکني دشمنان در بين امت اسلامي از سويي ديگر، ابتکار عمل را از دست مسلمانان گرفته بود. مهم‏ترين اثر انقلاب اسلامي در چنان شرايطي اين بود که جايگاه رهبري وحدت اسلامي را در سطح جهان اسلام مستحکم ساخت و توجه همه را به اهميت وحدت معطوف کرد.

انقلاب اسلامي توانست امت اسلامي را در اقصي نقاط جهان را علي‏رغم اختلافات جزيي فرقه‏اي که داشتند براي مبارزه با عوامل تفرقه، استعمارگران و صهيونيست‏ها در زير پرچم (لااله الا الله) به وحدت دعوت نمايد و پي‏آمدها و آسيب‏هاي تفرقه در بين مسلمانان را به آنان هشدار دهد. يکي از اقدام‏هاي دلگرم‏کننده تأسيس «مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي» به فرمان مقام معظم رهبري بود که در جهت تقريب مذاهب اسلامي و حفظ وحدت جهاني اسلام صورت گرفت. راه‏اندازي نشريه «رسالة التقريب» که در گذشته چندين شماره توسط «دارالتقريب بين‏المذاهب الاسلاميه» در قاهره چاپ و منتشر شده بود، به علاوه برگزاري کنفرانس‏ها و ميزگردهاي وحدت در تهران و مکه مکرمه در ايام حج تمتع و صدها جلسه بحث و گفتگو بين انديشمندان و علماي اسلامي و چاپ هزاران مقاله، کتاب، مجله و پايان‏نامه‏هاي دانشگاهي به زبان‏هاي گوناگون از جمله اقدامات شايسته و ارزنده‏اي است که تاکنون در جهت تحقق آرمان‏هاي وحدت جهان اسلام صورت پذيرفته است. حرکت ديگري که براي تفرقه‏زدايي از جامعه اسلامي پس از وقوع انقلاب اسلامي انجام گرفت برگزاري هفته وحدت اسلامي همزمان با ولادت باسعادت پيامبر گرامي اسلام(ص) هر سال از 12 تا 17 ربيع‏الاول مي‏باشد. به برکت هفته وحدت مسلمانان اعم از شيعه و سني در کشورهاي مختلف، در کنار يکديگر با الهام از فرمان وحدت‏بخش خداوند متعال «واعتصموا بحبل‏الله جميعا» سرود وحدت مي‏خوانند، اين حرکت سازنده روزبه‏روز گسترش يافته و همچنان سير صعودي خويش را ادامه مي‏دهد. شيخ سعيد شعبان، رهبر فقيد جنبش توحيد اسلامي لبنان در خصوص اين اثر جاويدان و ماندگار انقلاب اسلامي مي‏گويد: «امام، دولت اسلامي را در پايگاهي به وسعت يک ميليارد مسلمان بنا نهاد و نداي وحدت شيعه و سني را تحقق بخشيد و اکنون بر همه علماء و پيروان اسلام است تا اين گنجينه بزرگ را حفظ نموده و سني و شيعه در کنار هم امتي را تشکيل دهند که استکبار جرأت نفوذ در ميان آنان را نداشته باشد. امام آرزوي بزرگواراني چون جمال‏الدين اسدآبادي، محمد عبده، نواب صفوي و... را برآورده کرد.»(10)

تراژدي وحدت امت اسلامي، داراي تأثير فراواني در سطح بين‏المللي بوده است که به طور فهرست‏وار به برخي از آنها اشاره مي‏شود: 1ـ ايجاد وحدت بين مذاهب اسلامي و نزديک ساختن پيروان مذاهب به يکديگر. 2ـ ايجاد ارتباط و همکاري ميان علماء و انديشمندان جهان اسلام از طريق برگزاري مجالس بحث و مشورت‏هاي کلامي، فقهي، و مباحث تطبيقي. 3ـ اهتمام به نماز وحدت‏آفرين و پرشکوه جمعه در داخل و خارج از کشور به عنوان يکي از بارزترين جلوه‏هاي وحدت و همبستگي ملل مسلمان. 4ـ تشکيل جلسات بحث و برگزاري همايش‏هاي فرهنگي و علمي در ايام حج با حضور عالمان فرق مختلف اسلامي توسط بعثه مقام معظم رهبري. 5 ـ تقويت و ارتقاء مباني حج به عنوان کنگره بين‏المللي وحدت اسلامي. 6ـ تأسيس دانشگاه مذاهب اسلامي در تهران و پذيرش دانشجويان از اقصي نقاط جهان. 7ـ برگزاري اجلاس مجمع فقه اسلامي در جدّه و شرکت انديشمندان جهان اسلام از جمله جمهوري اسلامي ايران در اين اجلاس. 8 ـ ارتباط با قاريان و خادمان قرآن کشورهاي مختلف و ترويج فرهنگ قرآني. 9ـ گسترش تبادل هيئت‏هاي علمي و فرهنگي از فرق و مذاهب اسلامي براي تحقق عملي وحدت مسلمين. 10ـ انتشار افکار و انديشه‏هاي عالمان و متفکران شيعه و سني و پيشتازان وحدت اسلامي نظير: امام خميني(ره)، مقام معظم رهبري، سيدجمال‏الدين اسدآبادي، حسن البناء، سيدقطب مصري، شيخ محمود شلتوت، شيخ محمد عبده، علامه اميني، شهيد مدرس، آية‏ا..، محمدحسين کاشف‏الغطاءِ، ابوالاعلي مودودي پاکستاني، ابوالحسن علي ندوي از هندوستان، آية‏ا.. العظمي بروجردي، علامه اقبال لاهوري، شهيد مرتضي مطهري، دکتر علي شريعتي، علامه محمدتقي قمي، شهيد سيد محمدباقر صدر، علامه سيد محمدحسين طباطبايي، سيدمحسن امين جبل عاملي، سيدعبدالرحمن کواکبي و... به زبانهاي زنده دنيا.

5 ـ نقش مؤثر طرح گفتمان در سطح جهاني

آزادي بحث و گفت‏وگو و مناظره يکي از ويژگي‏هاي اسلام است که از آغاز رسالت پيامبر گرامي اسلام(ص) معمول بوده و در دوران پس از آن حضرت نيز انجام مي‏شده است. گفتگوي پيامبر اکرم(ص) با بزرگان قريش، گفت‏وگوي امام زين‏العابدين(ع) با حسن بصري، مناظره امام صادق(ع) با علماء و پيروان اديان، گفت‏وگوي امام رضا(ع) با دانشمندان ميسحي و... گواه روشني بر اين مطلب است. از آغاز پيروزي انقلاب اسلامي ايران نيز تاکنون جلسات بحث و گفتمان با انديشمندان اديان بزرگ بخصوص متفکران مسيحي تشکيل شده است. اينگونه گفت‏وگوها که با هدف همزيستي مسالمت‏آميز، شناخت واقعي اديان، فرهنگ‏ها و تمدن‏ها، احترام متقابل صاحبان اديان، استقرار عدالت و صلح جهاني، گسترش معنويت و ارزش‏هاي ديني و اخلاقي در سراسر دنيا صورت مي‏گيرد، نقش مثبت و تأثير فراواني برجاي نهاده است. يکي از دين‏شناسان مشهور غرب به نام «کنت ول اسميت» درباره اهميت گفتمان مي‏گويد: «جهان روي صلح نمي‏بيند مگر آن که فرهنگ‏ها با يکديگر گفت‏وگو کنند و گفت‏وگوي فرهنگ‏ها ممکن نمي‏شود جز آن که اديان با يکديگر به گفت‏وگو بنشينند، و اين گفت‏وگو ميسر نمي‏شود تا هنگامي که پيروان اديان يکديگر را بهتر بشناسند».(11)

براي اولين بار پيشنهاد طرح «گفت‏وگوي تمدن‏ها» در پنجاه و سومين مجمع عمومي سازمان ملل متحد از سوي جناب آقاي سيدمحمد خاتمي رئيس‏جمهوري اسلامي ايران در سطح بين‏المللي پيشنهاد شد و بر اساس قطعنامه شماره 22/53 مورخ 4 فوريه 1998 ميلادي سال 2001 به عنوان «سال سازمان ملل براي گفت‏وگوي تمدن‏ها» تعيين گرديد. طرح مزبور مورد استقبال گرم جهانيان بويژه پيروان اديان و متفکران و روشنفکران برجسته دنيا قرار گرفت و اين ابتکار جالب و شايسته دولت جمهوري اسلامي ايران را تحسين کردند. فت‏وگوهاي علمي و برقراري ارتباطات فرهنگي با پيروان ساير اديان، تاکنون تأثير زيادي در دنيا داشته است که به طور مختصر به برخي از آنها اشاره مي‏شود: «1ـ دو دوره گفت‏وگوي ديني با کليساي ارتدکس روسيه در تهران و مسکو. 2ـ چهار دوره گفت‏وگوي ديني با کليساي ارتدکس يونان. 3ـ يک دوره گفت‏وگو با کليساي کاتوليک واتيکان. 4ـ دو دوره گفت‏وگوي ديني با شوراي جهاني کليساها در تهران و ژنو. 5 ـ يک دوره گفت‏وگو با بنياد آنيه‏لي در کشور ايتاليا تحت عنوان «دين، جامعه و دولت» در ايتاليا و تهران. 6ـ دو دوره گفت‏وگو با کالج مطالعات اسلامي ـ مسيحي سلي‏اوک، با عنوان «تفسير کلام خدا» در تهران و انگليس. 7ـ گفت‏وگو با انجمن دولتي اسلام و مسيحيت فرانسه. 8 ـ گفت‏وگو با جامعه جهاني زرتشتيان با عنوان «بررسي کليات کلام اسلام و زرتشت». 9ـ دو دوره گفت‏وگوي ديني با کليساي کاتوليک قديس گابريل در تهران و اتريش.»(12)

افزون بر اين، نشست‏ها و همايش‏هاي مختلفي همچون: «اسلام و صلح جهاني» و «مداراي دين و گفت‏وگوي تمدن‏ها» در تهران و کنگره بزرگ اديان در بانکوک تايلند و گردهمايي منطقه‏اي گفت‏وگوي تمدن‏ها در مقدونيه و کشورهاي ديگر جهان برگزار شده و همچنان ادامه دارد. اسقف خليل ابي نادر Osyhof Khalil Abinader يکي از رهبران مسيحي لبنان در خصوص اثرگذاري گفتمان و برقراري ارتباط با جامعه مسيحي مي‏گويد: «[امام] خميني در من تأثير بسياري بر جاي نهاده است. اگر چه من به عنوان يک روحاني مسيحي نمي‏توانم دينم را ترک کنم، امّا با اين حال انديشه و افکار من از رسالت ديني وي بسيار تأثير گرفته است.

اين تأثير به صورت زير جلوه‏گر مي‏باشد: 1ـ او به اين حقيقت دست يافت که عقب‏ماندگي مسلمانان در عصر انحطاط خصوصا در ايران اصولاً از دوري آنها از درک صحيح قرآن ناشي مي‏شود. اين بود که او صدا و موعظه‏اش را به مردم رساند و آنها را از خواب بيدار نمود، خصوصا که اعمال او همواره از قرآن سرچشمه مي‏گرفت. 2ـ او خواهان وحدت مسلمانان بود و مسلمانان ايران را با اراده و اهداف و آرمانهايشان وحدت داد. مردم مستضعف سلاح او در مبارزات بودند و پيروزي نيز هميشه نصيب او مي‏گشت. اگر وي از کليساي مسيحي مي‏بود، مردم مؤمن وي را قديس بزرگي مي‏دانستند و او را شفيع خويش قرار مي‏دادند. [امام] خميني در خارج از ايران پيام‏دهنده همزيستي ميان مسيحيان و مسلمانان مي‏شد. من به عنوان يک روحاني مسيحي، جمهوري اسلامي ايران را درک مي‏کنم. اگر شانس آن را داشتم که با [امام] خميني بزرگ گفتگويي داشته باشم با روح مسيح(ع) و محمّد(ص) همان خط و راه را در پيش مي‏گرفتيم».(13)

*نتيجه‏ گيري:

انقلاب اسلامي ايران تأثير فوق‏العاده‏اي در سطح بين‏المللي برجاي نهاده که به طور کلي مي‏توان در دو بخش خلاصه کرد: 1ـ تأثير و نفوذ مثبت: ملت‏هاي مسلمان و اقليت‏هاي اسلامي در سراسر جهان به طور خاص و آزادانديشان و ستم‏ديدگان و مستضعفان جهان به طور عام. 2ـ تأثير منفي: هيئت‏هاي حاکمه، دولت‏هاي اسکتباري، صهيونيست‏ها، منافقان، غارتگران بين‏المللي و عوامل سرسپرده آنان در کشورهاي مختلف.

اين انقلاب دستآوردهاي گرانبهايي را در ابعاد گوناگون اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي به ارمغان آورده که اثرگذاري فرهنگي آن از اهميت خاصي برخوردار است. بخشي از تأثيرات فرهنگي انقلاب اسلامي در عرصه بين‏المللي به طور خلاصه عبارتند از: 1ـ احياي هويت ديني و خارج شدن دين از گوشه غربت و حضور در صحنه اجتماع. 2ـ شکل‏گيري نهضت‏هاي علمي، فرهنگي و مذهبي در جهان. 3ـ رشد آگاهي‏هاي مسلمانان و احياي خيزش اسلامي. 4ـ الگوپذيري در مبارزه با طاغوت و استکبارستيزي. 5 ـ طرح انديشه حکومت اسلامي و عمل بر اساس تجربه نظام جمهوري اسلامي ايران. 6ـ رشد مبارزات ضداستعماري و افزايش اعتماد به نفس در بين امت مسلمان. 7ـ طرح مباحث جديد در مجامع علمي، فکري و فرهنگي چون: نظريه ولايت فقيه، آزادي و دموکراسي، عدالت اجتماعي، حقوق بين‏الملل اسلامي، انديشه سياسي اسلامي، مباني فقهي مشارکت سياسي و... 8 ـ همبستگي با نهضت‏هاي آزادي‏بخش اسلامي و جانبداري از انتفاضه ملت مظلوم فلسطين. 9ـ ايجاد انسجام و وحدت علمي جهان اسلام. 10ـ استقبال ساير اديان در جهت شناخت بيشتر مباني اسلام و معارف اهل بيت(ع). 11ـ استقبال از طرح گفت‏وگوي تمدنها، فرهنگ‏ها و اديان. 12ـ ترجمه و نشر آثار امام خميني(ره)، مقام معظم رهبري و رهبران ديني و فکري انقلاب اسلامي به زبان‏هاي مختلف در جهان.



*پي ‏نوشت‏ ها:

1. نويسنده و پژوهشگر، رايزن فرهنگي سابق جمهوري اسلامي ايران در سوريه و لبنان
2. نزار قبلاني (Nizar Qabbani) شاعر بزرگ معاصر در سال 1923 ميلادي در شهر دمشق سوريه تولد يافت و در سال 1998 در لندن از دنيا رفت و در دمشق مسقط الرأس خويش به خاک سپرده شد.
3. ادبيات انقلاب، انقلاب ادبيات، جلد دوم، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(س) ص 65ـ66.
4. نشريه شاهد، مقاله «جهان چگونه به امام خميني مي‏نگرد؟» شماره 211، خرداد ماه 1371.
5. روزنامه همشهري مورخ 17/12/1372.
6. مهم‏ترين ويژگي امام از ديدگاه متفکران جهان، مجله سروش، سال پانزدهم، شماره 647، مورخ 8/3/1372.
7- مرتضايي، علي‏اکبر، امام خميني در حديث ديگران، نشر مرکز بازشناسي اسلام و ايران، سال 1378 ص 31.
8. مرکز اطلاع‏رساني و خدمات رايانه‏اي، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، سند شماره 1942
9. مرتضايي، علي‏اکبر، امام خميني در حديث ديگران، نشر مرکز بازشناسي اسلام و ايران سال 1378 صفحه 33.
10. خورشيد بي‏غروب، سپهري، محمد، مرکز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، تهران، سال 1369.
11. ماهنامه فرهنگي، علمي گزارش گفت‏وگو، سال اوّل، شماره اول، شهريور 1381.
12. گفت‏وگو: مسايل اساسي نظام همزيستي عادلانه از ديدگاه انديشمندان مسلمان و مسيحي، مرکز گفتگوي اديان، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، ص 30ـ31، چاپ اول، سال 1380.
13. امام خميني در حديث ديگران، مرتضايي، علي‏اکبر، نشر مرکز بازشناسي اسلام و ايران ص 140ـ141

حجت ‏الاسلام والمسلمين محمد سالار