علی اکبر صالحی؛ رئیس سازمان انرژی اتمی ایران که برای شرکت در کنفرانسی به جاپان سفر کرده، پس از دیدار با شینزو آبه؛ نخست‌وزیر جاپان، اعلام کرد ایران تا ارائه سند رسمی شش قدرت جهان درباره رآکتور اراک، اقدامی برای تغییر این رآکتور انجام نخواهد داد.

ایران در توافق جامع هسته‌ای با کشورهای ۱+۵ پذیرفته است که رآکتور اراک را به نحوی نوسازی کند که پلوتونیم با قابلیت استفاده در تسلیحات هسته‌ای در آن تولید نشود.

مطابق توافق هسته‌ای ایران موظف است که تا پیش از لغو تحریم‌ها ساخت و ساز در اراک را متوقف کند و قلب رآکتور آب سنگین را از آن خارج کرده و منافذ آن را با بتن پر کند. کشورهای ۱+۵ پذیرفته‌اند که به ایران در بازطراحی و بازسازی اراک کمک کنند.

صالحی گفته که ایران منتظر سند رسمی کشورهای ۱+۵ در این باره است و "تا وقتی که این سند رسمی ارائه نشده ما قطعا هیچ اقدامی درباره رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک نخواهیم کرد."

کارشناسان می گویند که این اظهارات رییس سازمان انرژی اتمی ایران به معنای آن است که دستگاه اجرایی دولت ایران نسبت به الزاماتی که در نامه اخیر رهبری به ریاست جمهوری این کشور ذکر شده است کاملا پایبند است و تا زمانی که پیش شرط های مطرح شده در آن نامه مهم، از سوی قدرت های غربی محقق نشده است، آنها نیز حاضر نخواهند بود به تعهداتی که در چارچوب توافقنامه جامع هسته ای پذیرفته اند عمل کنند.

به گفته آگاهان، آقای صالحی با این اقدام، عملا توپ را به زمین قدرت های غربی به ویژه امریکا انداخته است و این آنها هستند که باید نشان دهند که در پاسخ به این موضع، چه رویکردی را اتخاذ می کنند.

از نظر ایرانی ها، هیچ خلل و خدشه ای در تعهدات این کشور در خصوص اجرای برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام به وجود نیامده است. در نامه رهبری به ریاست جمهوری ایران نیز چیزی در این خصوص که ایران نسبت به تعهدات خود در متن برجام، تجدید نظر، بازبینی یا عقب نشینی کند ذکر نشده است. این نشان می دهد که توافق هسته ای ایران و شش قدرت جهانی، کاملا مورد تایید رهبری ایران است؛ اما در این میان، آنچه برای ایرانی ها اهمیت دارد این است که پاپبندی و التزام به تعهدات مذکور در برجام نباید یکجانبه باشد.

به عقیده آنها همانگونه که غربی ها بارها اعلام کرده اند که آنها در حال راستی آزمایی ایران در زمینه اجرای برجام هستند، به ایران نیز باید حق بدهند که مرحله ای مشابه را در قبال آنها به اجرا بگذارد و یکی از لوازم این راستی آزمایی، کسب تضمین های قوی و مکتوب از طرف مقابل است تا بر پایه آنها ایران مطمئن شود که تنها بازیگر این میدان نیست و در یک داد و ستد دوجانبه شرکت دارد که در برابر اقداماتی که مثلا در نیروگاه استراتژیک آب سنگین اراک انجام می دهد، مطمئن باشد که از طرف مقابل نیز چیزی به دست خواهد آورد.

از سوی دیگر، به عقیده کارشناسان، حتی اگر نامه امام خامنه ای به ریاست جمهوری ایران، ارسال نمی شد، بازهم این موجه و قابل پیش بینی نبود که ایران به صورت یکجانبه و پیش از آنکه عملا چیزی به دست آورد، اقدام به توقف ساخت و ساز در نیروگاه اراک کند، آن را به نحوی نوسازی کند که امکان تولید پلوتونیم در آن دیگر وجود نداشته باشد و مهم تر از همه، قلب رآکتور آب سنگین را از آن خارج کرده و منافذ آن را با بتن پر کند به گونه ای که دیگر قابل استفاده نباشد.

این اقدامات در سندی که میان ایران و قدرت های جهانی امضا شده به عنوان اقدامات مقدماتی ایران در مرحله «پذیرش» گنجانده شده و پس از این مرحله و بعد از اینکه آژانس بین المللی انرژي اتمی، اقدامات ایران در این مرحله را تایید کرد و از شفافیت آن اطمینان حاصل نمود، «روز اجرا» فرامی رسد که طی آن، تحریم های غرب، لغو یا تعلیق می شوند.

اما این از نظر منتقدان داخل ایران، عادلانه نیست؛ زیرا همانگونه که غرب نیاز به راستی آزمایی و اعتمادسازی دارد، ایران نیز به چنین چیزی نیاز دارد و اجرای مشروط مکتوب برجام، یکی از چیزهایی است که می تواند چنین اطمینانی را در طرف ایرانی نسبت به طرف های غربی ایجاد کند.