مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگویی ویژه با خبرنگار آوا در تهران، از حضور 207 هزار کارگر قانونی پناهنده افغانستانی در این کشور سخن می‌گوید که به صورت قانونی در 64 نوع شغل در چهار حوزه ساختمانی، کشاورزی، صنعت و خدمات مشغول کار هستند. البته به گفته علی اقبالی، 60 هزار کارگر افغانستانی دارای گذرنامه‌های خانواری و مجردی هم در ایران حضور دارند که از مدت دو سال به این‌سو، به دلیل عدم تمدید گذرنامه‌های‌شان، پروانه کارشان نیز تمدید نشده است، اما بقیه اتباع افغانستانی که در ایران کار می‌کنند، غیرمجاز اند.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا) از تهران، مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت ایران، در این گفت‌وگو، با بیان این‌که در حال حاضر یک و نیم میلیون پناهنده افغانستانی تحت عنوان دارندگان کارت آمایش یا اقامت موقت و هم‌چنین با گذرنامه‌های خانواری و مجردی در ایران زندگی می‌کنند، خاطرنشان کرد که اشتغال این افراد در قالب کنوانسیون 1951 سازمان ملل در مورد پناهندگان صورت می‌گیرد.
وی افزود: "از سال 1392 به این طرف، ما تلاش کردیم کلیه افرادی که توانایی اشتغال و کار دارند، از جنس ذکور و از 18 تا 60 سالگی را در قالب مشاغلی که طبقه‌بندی شده، در ایران کار کنند. این کارگران در 14 استانی که اتباع افغانستانی اجازه سکونت دارند، تقسیم‌بندی شده و اکنون طبق مجوزهایی که برای‌شان داده شده، کار می‌کنند".
آقای اقبالی با اشاره به این‌که هیچ محدودیت و ممنوعیتی برای کار پناهنده افغانستانی ایجاد نکرده‌اند، خاطرنشان کرد که در کنار کارگران ساده، هم‌اکنون اتباع متخصص افغانستانی نیز در ایران حضور دارند و مجوز کار به دست آورده‌اند که به عنوان مثال پزشک، ماما، ارتوپد، مهندس معدن، انتشاراتی، فرهنگی و... کار می‌کنند.
ولی به گفته او، متأسفانه تعداد زیادی از اتباع افغانستانی که در ایران کار می‌کنند، دارای مدرک تحصیلی دیپلم و یا زیر دیپلم هستند و عملا در رسته‌های کارگری قرار گرفته‌اند.
در زیر، بخش اول گفت‌وگوی ویژه خبرگزاری صدای افغان(آوا) را با آقای علی اقبالی، مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت جمهوری اسلامی ایران را می‌خوانید:
سوال: ابتدا به صورت فشرده در مورد حوزه فعالیت‌های کاری شما در مورد اشتغال اتباع خارجی توضیح بدهید؟
اقبالی: بسم‌الله الرحمن الرحیم. عرض سلام و ادب دارم. سال نو را به همه اتباع افغانستانی و ایرانی و همه فارسی‌زبانان دنیا تبریک عرض می‌کنم.
حوزه اشتغال اتباع خارجی به اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و راه اجتماعی مربوط می‌شود. همان طور که از اسمش پیداست، این حوزه تنظیم‌کننده روابط کارفرما و کارگر خارجی در حوزه کار است. نیازمندی‌های جامعه کارفرمایی به متخصص و کارگر خارجی توسط این اداره کل تنظیم و ارزیابی می‌شود و در اختیار کارفرما قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، بر اساس ماده 121 قانون کار، انتقال آموزش و مهارت از اتباع خارجی به اتباع ایرانی جزء وظایف عملکردی این اداره کل است.
اما بند "ج" ماده 122 قانون کار به بحث من و حضرت عالی مربوط می‌شود که بحث مهاجرین و پناهندگانی است که در ایران زندگی می‌کنند و مشمول طرح سامان‌دهی اتباع بیگانه و پناهنده در کشور هستند. ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی عضو کنوانسیون 1951 پناهندگی بوده و بعد از انقلاب نیز همچنان به این کنوانسیون متعهد بوده و در حال اجرای آن است. در حوزه کار، ما قبل از انقلاب نیز کارگرانی از اتباع افغانستان و عراقی داشتیم که تحت عنوان کارگر می‌آمدند در ایران کار می‌کردند و برمی‌گشتند. بیشتر حجم این کارگران هم به سال 1354 برمی گردد که اتباع افغانستان می‌آمدند در حوزه‌های نفتی ما کار می‌کردند و برمی‌گشتند. بعد از وقوع انقلاب اسلامی در ایران نیز اتباع افغانستانی که به عنوان پناهنده وارد ایران می‌شدند، در قالب کنوانسیون 1951 پذیرش شدند و به عنوان مهاجر زندگی می‌کنند. البته حضور اتباع افغانستانی در دهه‌های گذشته فراز و نشیب داشته و کم و زیاد شده، ولی در حال حاضر یک و نیم میلیون نفر تحت عنوان کارت آمایش یا دارندگان اقامت موقت و در کنار آن، تعدادی هم با گذرنامه‌هایی با عنوان گذرنامه‌های خانواری و گذرنامه‌های مجردی در ایران در حال زندگی هستند. اشتغال این افراد در قالب کنوانسیون 1951، ماده 17، 18 و 19 صورت می‌گیرد. ما به مشاغلی که به این‌ها تعلق می‌گرفته، در چهار سال گذشته اجازه کار دادیم. قبلا هم بوده، اما دقیقا از سال 1392 به این طرف، ما تلاش کردیم کلیه افرادی که توانایی اشتغال و کار دارند، از جنس ذکور و از 18 تا 60 سالگی را در قالب مشاغلی که طبقه‌بندی شده، در ایران کار کنند. بنابراین، این کارگران در 14 استانی که اتباع افغانستانی می‌توانند زندگی کنند و اجازه سکونت دارند، تقسیم‌بندی شده و اکنون طبق آن مجوزهایی که با استاند به قانون برای‌شان داده شده، کار می‌کنند.
سوال: تقریبا در چند حوزه مشخص کارگران افغانستانی می‌توانند کار کنند؟
اقبالی: ما حوزه خاصی را تعریف نکرده‌ایم، ما الان تبعه افغانستانی داریم که پزشک است، ماماست، ارتوپد است، ما خیلی خودمان را محدود به مشاغل خاص نکردیم. ما دقیقا مطابق چیزی که کنوانسیون سازمان ملل در مورد پناهندگان گفته، عمل کردیم. این کنوانسیون گفته که اتباع پناهنده مثل سایر اتباع دیگری که در ایران کار می‌کنند، از حق کار برخوردارند. ما به یک پناهنده افغانستانی که پزشک است نیز شغل داده‌ایم، ما به یک تبعه افغانستانی که مهندس معدن است نیز کار داده‌ایم و کار می‌کند، انتشاراتی و فرهنگی کار می‌کند، ما ممنوعیتی ایجاد نکرده‌ایم. ولی متأسفانه تعداد زیادی از اتباع افغانستانی که در ایران کار می‌کنند، دارای مدرک تحصیلی یا دیپلم و یا زیر دیپلم هستند، یعنی عملا در رسته‌های کارگری ما قرار گرفته‌اند، پس کسی انتظار ندارد که ما رسته کارگری را در رسته‌های فنی به کار بگیریم. در این رسته تحصیلی، اگر بچه‌های ایرانی هم باشند، کارگر اند و من نمی‌توانم یک فرد ایرانی را که سیکل دارد(9 کلاس درس خوانده)، بیاورم کار فنی کند، او باید برود کارگری کند؛ به این دلیل، تعداد بیشتری از اتباع افغانستان که در ایران شاغل هستند، در مشاغل کارگری مشغول اند.
سوال: در حوزه کارگری چه محدوده‌ها و مشاغلی برای کارگران افغانستانی وجود دارد؟
اقبالی: ساختمانی است، کشاورزی، خدماتی و صنعت. کارگران افغانستانی هم در حوزه صنعت حضور دارند و به عنوان مثال الان در تراش‌کاری‌ها و ریخته‌گری‌ها کار می‌کنند، آن‌ها جذب کارفرمایی شدند که کارفرمای حوزه صنعت بوده، اما یک کارگر دیگر رفته و جذب کارفرمایی شده که در حوزه کشاورزی فعال است، آن‌هم به دلیل منطقه و اقلیم حضور کارگر بوده است. مثلا در حوزه سمنان خیلی اتباع افغانستانی در حوزه صنعت جذب نشدند، ولی در کشاورزی کار می‌کنند. شما اگر منطقه گرمسار را نگاه کنید، اتباعی که این منطقه کار می‌کنند، در بحث مسائل کشاورزی است، چرا که این شهر ما، یک شهر کشاورزی است، یا خیلی از جاهای دیگر. پس ما نگفتیم که شما تبعه افانستانی برو و کجا کار کن! بلکه خودش رفته و کار پیدا کرده، خودش جذب کارفرمایی شده که در حوزه صنعت کار می‌کند، یا در حوزه کشاورزی، عرضه خدمات و یا ساختمانی.
نزدیک به 64 نوع شغل در این رسته‌های چهارگانه وجود دارد که در قالب مشاغل چهارگانه معروف شده‌اند.
سوال: در این رسته‌های چهارگانه و 64 نوع شغل، چه تعداد اتباع افغانستان به صورت قانونی شاغل هستند؟
اقبالی: آخرین آمار ما بر اساس گزارش سال 1395، 207 هزار نفر کارگر مجاز دارای کارت اقامت موقت یا کارت آمایش است.
سوال: اما در واقعیت تعداد کارگران افغانستانی در ایران بسیار زیادتر اند؟
اقبالی: باقی کارگران، غیرمجاز هستند.
البته در کنار این 207 هزار نفر کارگر مجاز دارای کارت آمایش، ما کارگران دارای گذرنامه‌های خانواری و گذرنامه‌های مجردی را داریم که قبلا کارت کار گرفته‌اند، ولی چون دو سال گذرنامه‌شان تمدید نشد، ما نتوانستیم کارت کارشان را هم صادر کنیم. یعنی این اتباع برای مدت دو سال، عملا نه اقامت داشتند و نه کارت کار، تعداد آن‌ها حدود 60 هزار نفر است و چون گذرنامه‌شان تمدید نشد، ما نتوانستیم کارت کارشان را تمدید کنیم. چون به استناد بند الف ماده 121 قانون کار، حتما باید مدرک آن‌ها تمدید شده باشد، تا ما بتوانیم کارت کار صادر کنیم.
ولی آن‌هایی که به صورت غیرمجاز کار می‌کنند، اقامت‌شان هم غیرقانونی است. آن‌ها که مجوز کار ندارند، عملا کسانی هستند که مدرک معتبری نیز ندارند؛ به صورت غیرقانونی به ایران آمدند و به صورت غیرقانونی هم کار می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا) از تهران، مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت ایران، در این گفت‌وگو، با بیان این‌که در حال حاضر یک و نیم میلیون پناهنده افغانستانی تحت عنوان دارندگان کارت آمایش یا اقامت موقت و هم‌چنین با گذرنامه‌های خانواری و مجردی در ایران زندگی می‌کنند، خاطرنشان کرد که اشتغال این افراد در قالب کنوانسیون 1951 سازمان ملل در مورد پناهندگان صورت می‌گیرد.
وی افزود: "از سال 1392 به این طرف، ما تلاش کردیم کلیه افرادی که توانایی اشتغال و کار دارند، از جنس ذکور و از 18 تا 60 سالگی را در قالب مشاغلی که طبقه‌بندی شده، در ایران کار کنند. این کارگران در 14 استانی که اتباع افغانستانی اجازه سکونت دارند، تقسیم‌بندی شده و اکنون طبق مجوزهایی که برای‌شان داده شده، کار می‌کنند".
آقای اقبالی با اشاره به این‌که هیچ محدودیت و ممنوعیتی برای کار پناهنده افغانستانی ایجاد نکرده‌اند، خاطرنشان کرد که در کنار کارگران ساده، هم‌اکنون اتباع متخصص افغانستانی نیز در ایران حضور دارند و مجوز کار به دست آورده‌اند که به عنوان مثال پزشک، ماما، ارتوپد، مهندس معدن، انتشاراتی، فرهنگی و... کار می‌کنند.
ولی به گفته او، متأسفانه تعداد زیادی از اتباع افغانستانی که در ایران کار می‌کنند، دارای مدرک تحصیلی دیپلم و یا زیر دیپلم هستند و عملا در رسته‌های کارگری قرار گرفته‌اند.
در زیر، بخش اول گفت‌وگوی ویژه خبرگزاری صدای افغان(آوا) را با آقای علی اقبالی، مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت جمهوری اسلامی ایران را می‌خوانید:
سوال: ابتدا به صورت فشرده در مورد حوزه فعالیت‌های کاری شما در مورد اشتغال اتباع خارجی توضیح بدهید؟
اقبالی: بسم‌الله الرحمن الرحیم. عرض سلام و ادب دارم. سال نو را به همه اتباع افغانستانی و ایرانی و همه فارسی‌زبانان دنیا تبریک عرض می‌کنم.
حوزه اشتغال اتباع خارجی به اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و راه اجتماعی مربوط می‌شود. همان طور که از اسمش پیداست، این حوزه تنظیم‌کننده روابط کارفرما و کارگر خارجی در حوزه کار است. نیازمندی‌های جامعه کارفرمایی به متخصص و کارگر خارجی توسط این اداره کل تنظیم و ارزیابی می‌شود و در اختیار کارفرما قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، بر اساس ماده 121 قانون کار، انتقال آموزش و مهارت از اتباع خارجی به اتباع ایرانی جزء وظایف عملکردی این اداره کل است.
اما بند "ج" ماده 122 قانون کار به بحث من و حضرت عالی مربوط می‌شود که بحث مهاجرین و پناهندگانی است که در ایران زندگی می‌کنند و مشمول طرح سامان‌دهی اتباع بیگانه و پناهنده در کشور هستند. ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی عضو کنوانسیون 1951 پناهندگی بوده و بعد از انقلاب نیز همچنان به این کنوانسیون متعهد بوده و در حال اجرای آن است. در حوزه کار، ما قبل از انقلاب نیز کارگرانی از اتباع افغانستان و عراقی داشتیم که تحت عنوان کارگر می‌آمدند در ایران کار می‌کردند و برمی‌گشتند. بیشتر حجم این کارگران هم به سال 1354 برمی گردد که اتباع افغانستان می‌آمدند در حوزه‌های نفتی ما کار می‌کردند و برمی‌گشتند. بعد از وقوع انقلاب اسلامی در ایران نیز اتباع افغانستانی که به عنوان پناهنده وارد ایران می‌شدند، در قالب کنوانسیون 1951 پذیرش شدند و به عنوان مهاجر زندگی می‌کنند. البته حضور اتباع افغانستانی در دهه‌های گذشته فراز و نشیب داشته و کم و زیاد شده، ولی در حال حاضر یک و نیم میلیون نفر تحت عنوان کارت آمایش یا دارندگان اقامت موقت و در کنار آن، تعدادی هم با گذرنامه‌هایی با عنوان گذرنامه‌های خانواری و گذرنامه‌های مجردی در ایران در حال زندگی هستند. اشتغال این افراد در قالب کنوانسیون 1951، ماده 17، 18 و 19 صورت می‌گیرد. ما به مشاغلی که به این‌ها تعلق می‌گرفته، در چهار سال گذشته اجازه کار دادیم. قبلا هم بوده، اما دقیقا از سال 1392 به این طرف، ما تلاش کردیم کلیه افرادی که توانایی اشتغال و کار دارند، از جنس ذکور و از 18 تا 60 سالگی را در قالب مشاغلی که طبقه‌بندی شده، در ایران کار کنند. بنابراین، این کارگران در 14 استانی که اتباع افغانستانی می‌توانند زندگی کنند و اجازه سکونت دارند، تقسیم‌بندی شده و اکنون طبق آن مجوزهایی که با استاند به قانون برای‌شان داده شده، کار می‌کنند.
سوال: تقریبا در چند حوزه مشخص کارگران افغانستانی می‌توانند کار کنند؟
اقبالی: ما حوزه خاصی را تعریف نکرده‌ایم، ما الان تبعه افغانستانی داریم که پزشک است، ماماست، ارتوپد است، ما خیلی خودمان را محدود به مشاغل خاص نکردیم. ما دقیقا مطابق چیزی که کنوانسیون سازمان ملل در مورد پناهندگان گفته، عمل کردیم. این کنوانسیون گفته که اتباع پناهنده مثل سایر اتباع دیگری که در ایران کار می‌کنند، از حق کار برخوردارند. ما به یک پناهنده افغانستانی که پزشک است نیز شغل داده‌ایم، ما به یک تبعه افغانستانی که مهندس معدن است نیز کار داده‌ایم و کار می‌کند، انتشاراتی و فرهنگی کار می‌کند، ما ممنوعیتی ایجاد نکرده‌ایم. ولی متأسفانه تعداد زیادی از اتباع افغانستانی که در ایران کار می‌کنند، دارای مدرک تحصیلی یا دیپلم و یا زیر دیپلم هستند، یعنی عملا در رسته‌های کارگری ما قرار گرفته‌اند، پس کسی انتظار ندارد که ما رسته کارگری را در رسته‌های فنی به کار بگیریم. در این رسته تحصیلی، اگر بچه‌های ایرانی هم باشند، کارگر اند و من نمی‌توانم یک فرد ایرانی را که سیکل دارد(9 کلاس درس خوانده)، بیاورم کار فنی کند، او باید برود کارگری کند؛ به این دلیل، تعداد بیشتری از اتباع افغانستان که در ایران شاغل هستند، در مشاغل کارگری مشغول اند.
سوال: در حوزه کارگری چه محدوده‌ها و مشاغلی برای کارگران افغانستانی وجود دارد؟
اقبالی: ساختمانی است، کشاورزی، خدماتی و صنعت. کارگران افغانستانی هم در حوزه صنعت حضور دارند و به عنوان مثال الان در تراش‌کاری‌ها و ریخته‌گری‌ها کار می‌کنند، آن‌ها جذب کارفرمایی شدند که کارفرمای حوزه صنعت بوده، اما یک کارگر دیگر رفته و جذب کارفرمایی شده که در حوزه کشاورزی فعال است، آن‌هم به دلیل منطقه و اقلیم حضور کارگر بوده است. مثلا در حوزه سمنان خیلی اتباع افغانستانی در حوزه صنعت جذب نشدند، ولی در کشاورزی کار می‌کنند. شما اگر منطقه گرمسار را نگاه کنید، اتباعی که این منطقه کار می‌کنند، در بحث مسائل کشاورزی است، چرا که این شهر ما، یک شهر کشاورزی است، یا خیلی از جاهای دیگر. پس ما نگفتیم که شما تبعه افانستانی برو و کجا کار کن! بلکه خودش رفته و کار پیدا کرده، خودش جذب کارفرمایی شده که در حوزه صنعت کار می‌کند، یا در حوزه کشاورزی، عرضه خدمات و یا ساختمانی.
نزدیک به 64 نوع شغل در این رسته‌های چهارگانه وجود دارد که در قالب مشاغل چهارگانه معروف شده‌اند.
سوال: در این رسته‌های چهارگانه و 64 نوع شغل، چه تعداد اتباع افغانستان به صورت قانونی شاغل هستند؟
اقبالی: آخرین آمار ما بر اساس گزارش سال 1395، 207 هزار نفر کارگر مجاز دارای کارت اقامت موقت یا کارت آمایش است.
سوال: اما در واقعیت تعداد کارگران افغانستانی در ایران بسیار زیادتر اند؟
اقبالی: باقی کارگران، غیرمجاز هستند.
البته در کنار این 207 هزار نفر کارگر مجاز دارای کارت آمایش، ما کارگران دارای گذرنامه‌های خانواری و گذرنامه‌های مجردی را داریم که قبلا کارت کار گرفته‌اند، ولی چون دو سال گذرنامه‌شان تمدید نشد، ما نتوانستیم کارت کارشان را هم صادر کنیم. یعنی این اتباع برای مدت دو سال، عملا نه اقامت داشتند و نه کارت کار، تعداد آن‌ها حدود 60 هزار نفر است و چون گذرنامه‌شان تمدید نشد، ما نتوانستیم کارت کارشان را تمدید کنیم. چون به استناد بند الف ماده 121 قانون کار، حتما باید مدرک آن‌ها تمدید شده باشد، تا ما بتوانیم کارت کار صادر کنیم.
ولی آن‌هایی که به صورت غیرمجاز کار می‌کنند، اقامت‌شان هم غیرقانونی است. آن‌ها که مجوز کار ندارند، عملا کسانی هستند که مدرک معتبری نیز ندارند؛ به صورت غیرقانونی به ایران آمدند و به صورت غیرقانونی هم کار می‌کنند.