سید ابراهیم حجازی، اتشه امورمهاجرین افغانستان در تهران، در گفت‌وگویی ویژه با خبرگزاری صدای افغان(آوا)، از وجود برخی محدودیت های امکاناتی، بودجه یی و نیروی انسانی در رسیدگی به مشکلات مهاجرین در ایران خبر می دهد.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان(آوا)، به گفته حجازی، اگر جمعیت افغانستان ۳۰ میلیون نفر باشد و سه میلیون از این جمعیت در ایران حضور داشته باشند، ده درصد کل جمعیت افغانستان فقط در ایران حضور دارند و سازماندهی امور این مهاجرین کار بسیار مشکلی است.
اتشه امورمهاجرین افغانستان در تهران می گوید که نیمی از این مهاجرین را اتباع فاقد مدرک تشکیل می دهد و این فاقدین مدرک، هر روز با یک سلسله مشکلات حقوقی، جزایی، جنایی و اداری مواجه می باشند، که بدون این که از طرف سفارت هماهنگ شوند و تسهیلاتی در اختیارشان قرار بگیرد، به مشکلات شان رسیدگی نمی شود.
وی با اشاره به این که اکنون دو مرحله از طرح سرشماری اتباع فاقد مدرک افغانستان در ایران در جریان است، می گوید که در مورد کسانی که سرشماری شده یا سرشماری می شوند، هنوز هیچ تصمیمی گرفته نشده که آیا مدارک اقامتی ایشان تمدید می شود و یا به کسانی که فاقد مدرک هستند، مدرک جدید اقامتی داده خواهد شد یا خیر؟!
حجازی ادامه داد، در مورد سرشماری مهاجرین بدون مدرکی که شرایط شان مطابق با دو مرحله اعلام شده نیست، به خصوص کسانی که مجرد بوده و فاقد هیچ نوع مدرک اقامتی نمی باشند، تاهنوز هیچ تصمیمی وجود ندارد.
وی گفت که برای رسیدگی به وضعیت مهاجرین افغانستان در ایران، قرار بود هیأتی بلندپایه به تهران بیاید، اما از آنجایی که سفر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران به کابل به تعویق افتاده، سرنوشت این سفر نیز مشخص نیست.
اتشه امور مهاجرین افغانستان در تهران با اشاره به این که برخی آمادگی ها برای توزیع پاسپورت الکترونیک برای مهاجرین گرفته شده، اما خاطرنشان کرد که تاهنوز تاریخ مشخصی برای توزیع این پاسپورت ها وجود ندارد و صدور پاسپورت الکترونیک در داخل سفارت، متضمن رعایت یک طرزالعمل مشترک بین وزارت داخله و وزارت خارجه افغانستان است.
وی با بیان این که برای گرفتن پاسپورت الکترونیک نیاز به داشتن تذکره تابعیت ضروری است، گفت که مهاجرین می توانند بدون سفر به افغانستان و با حضور در سفارت افغانستان در تهران و نمایندگی های کشور در سایر نقاط، برای گرفتن تذکره غیابی اقدام کنند. اما حجازی با انتقاد از مهاجرین که همیشه کارها را به دقیقه آخر به تأخیر می اندازند، از حجم بالای درخواست ها برای تذکره غیابی سخن می گوید، در حالی که امکانات سفارت برای رسیدگی به آن محدود می باشد. او خاطرنشان کرد که اگر یک مهاجر بخواهد برای تذکره غیابی درخواست بدهد، دو ماه بعد به او نوبت می رسد.
اتشه امورمهاجرین افغانستان در تهران در عین حال از مشکل بسته شدن مرز دوغارون ـ اسلام قلعه به روی مهاجرین بازگشت کننده و یا اخراج شده خبر داد و گفت که هفته قبل در صحبتی که با کمیشنری سازمان ملل در امور پناهندگان داشتند، این کمیشنری هم در مورد بسته بودن مرز دوغارون ابراز نگرانی کرده است و منتظر این است که در گفت‌وگوهای دوجانبه، این موضوع زودتر حل شود، اما به گفته حجازی، فعلا در این قسمت اقدامات عملی که نتیجه بخش باشد و مرز را به سرعت باز کند، حداقل تا حالا وجود ندارد.
او خاطرنشان کرد: در شرایط کنونی روزانه به صورت متوسط سه هزار مهاجر از مرز میلک در همسایگی نیمروز عبور می کنند و وارد افغانستان می شوند، اما مرز میلک ظرفیت پذیرش این همه مهاجر را ندارد و شاید در حدود یک هزار نفر ظرفیت داشته باشد و این مسائلی است که برای یک بازگشت کننده مشکل ساز است.
گفت‌وگوی کامل خبرنگار خبرگزاری صدای افغان(آوا)، با آقای سید ابراهیم حجازی، اتشه امورمهاجرین افغانستان در تهران به شرح زیر است:
سوال: در قالب اتشه امور مهاجرین افغانستان در تهران، چه خدماتی را به مهاجرین ارائه می دهید؟
حجازی: دفتر نمایندگی امورمهاجرین یکی از بخش هایی است که از وزارت امور مهاجرین نمایندگی می کند. این دفتر دارای سه نمایندگی در تهران، مشهد و زاهدان است. فلسفه ایجاد اتشه مهاجرین، با توجه به ضرورتی که احساس شده، رسیدگی به مشکلات و نیازهای حدود سه میلیون مهاجر در ایران است که شاید ۵۰ درصد آنها دارای اسناد اقاماتی باشند، اما ۵۰ درصد دیگر فاقد اسناد اقامتی اند. اتشه های مهاجرین وظیفه دارند مشکلات مهاجرین را دریافت و در کل راه حل هایی برای آن پیدا بکنند و این مسأله در سایه ارتباط دفاتر نمایندگی با مهاجرین، ادارات مقیم در افغانستان، اداره کل اتباع و امورمهاجرین ایران و همچنین دفاتر سازمان های بین المللی مثل کمیشنری عالی سازمان ملل در امور پناهندگان(یو.ان.اچ.سی.آر) یا اداره بین المللی مهاجرت(آی.او.ام) است. در سایه ارتباطات با این نهادها تلاش می شود تا مشکلات مهاجرین رفع و یا کاهش یابد. کارهایی که ما انجام می دهیم بیشتر شامل یک سلسله کارهای اداری است. به عنوان مثال، اکثر کسانی که فاقد مدارک هستند و مشکلاتی برای شان پیش می آید، رسیدگی به کار آنها بدون آن که تثبیت هویت شوند که تبعه افغانستان هستند، تقریبا کار غیرممکنی است. بر این اساس، وقتی مهاجرین فاقد مدرک به سفارت مراجعه می کنند، ما برخی سهولت هایی را که در اختیار داریم، در اختیارشان قرار می دهیم تا بتوانند مطالبات خود را به دست بیاورند.
سوال: مهاجرین دارای فاقد مدرک، با چه مشکلاتی مواجه می باشند؟
حجازی: به عنوان مثال، افغان هایی که در ایران فاقد مدرک اند و دچار سانحه و یا فوت می شوند، اینها باید از سفارت برای مراسم تکفین و تدفین نامه بگیرند. بخش امورمهاجرین این خدمات را عرضه می کند و بر اساس آن، نامه یی به پزشک قانونی ایران می دهد که اینها تبعه افغانستان هستند و در صورتی که موانع حقوقی وجود نداشته باشد، اجساد را تسلیم فلان افراد کنند و فرد یا افراد مورد نظر را معرفی می کند. مثال دیگر در مورد کسانی است که توسط سازمان های بهزیستی ایران تحت پوشش قرار می گیرند، اما مدارک کافی هویتی یا اقامتی ندارند و بخش مهاجرین در این قسمت این ها را کمک می کند. از سوی دیگر، کسانی که دارای کارت اقامتی هستند، اما بعضی افراد خانواده شان به خارج از کشور رفته، اما ارائه خدمات از طریق ادارات مقیم ایران، فقط با وجود آنها امکان پذیر است، و اگر امکان پذیر نیست، باید سندی وجود داشته باشد که نشان دهد آنها به خارج از کشور رفته و اسناد اقامتی در ایران را با خود برده اند تا ادارات ایرانی برای سایر اعضای خانواده ارائه خدمات کند. سفارت افغانستان در تهران و بخش امور مهاجرین، اظهارات این گونه مهاجرین را انعکاس می دهد و به ادارات مربوط نامه می زند تا آنها از بقیه خدمات بهره مند شوند. از کارهای دیگری که در بخش مهاجرین انجام می شود، این است که اقارب و افراد درجه اول مهاجرینی که در زندان ها به سر می برند و نیاز به ملاقات دارند، طبیعتا زندان ها آنها را قبول نمی کند و از طریق بخش مهاجرین معرفی می شوند.
این ها یک سلسله کارهای اداری است، اما در کل هدف بخش مهاجرین این است که مشکلات مهاجرین را پیدا و دریافت بکند، پیشنهادهایی برای حل این مشکلات بدهد و اگر در توانایی است، این مشکلات را به کمک سایر بخش های سفارت حل کند و اگر نشد، حداقل مشکلات مهاجرین انعکاس داده شود.
سوال: با توجه به تعداد وسیعی از مهاجرین در ایران، تا چه اندازه با مشکلات و محدودیت ها مواجه هستید؟
حجازی: متأسفانه چه در قسمت منابع انسانی و چه در قسمت جای و امکانات، و همچنین بودجه، محدودیت وجود دارد، اما کمیت مهاجرین بسیار زیاد است. اگر ما جمعیت افغانستان را ۳۰ میلیون در نظر بگیریم و سه میلیون از این جمعیت در ایران حضور داشته باشند، ده درصد کل جمعیت افغانستان فقط در ایران حضور دارند و سازماندهی امور این مهاجرین کار بسیار مشکلی است. در این میان، اگر نیمی از این مهاجرین را فاقد مدرک بگیریم، فاقدین مدرک، هر روز با یک سلسله مشکلات حقوقی، جزایی، جنایی و اداری مواجه استند، که بدون این که از طرف سفارت هماهنگ شود و تسهیلاتی در اختیارشان قرار بگیرد، به مشکلات شان رسیدگی نمی شود. به خاطر همین، شما فکر کنید ارائه خدمات توسط سفارتی که دیپلمات ها و کارمندهای محلی آن در مجموع شاید در حدود ۶۰ نفر شود، به سه میلیون نفر، قطعا یک کار محال است، البته اگر مکان گسترده، امکانات بودجه یی و منابع انسانی کافی در اختیارتان باشد، بازهم خوب است، اما متأسفانه ما در همه قسمت ها محدودیت داریم و این کار را بسیار مشکل می کند.
مساله دیگری که وجود دارد، وضعیت مهاجرین در ایران، یک وضعیت متغیر است و قطعا یک وضعیت ثابت نیست. برخی مهاجرین شاید به مدت ۳۰ سال در ایران زندگی می کنند، اما تا به حال به آن نتیجه نرسیده اند که سال دیگر در ایران هستند یا خیر. یعنی اطمینان خاطری برای شان وجود ندارد. زمانی که این گونه است، مهاجر هم نمی تواند برای خود برنامه ریزی کند و کار ما را نیز برای تهیه سیاست ها و پالیسی ها، به خاطر تثبیت جایگاه مهاجر و برای موقعیت و آینده او، با مشکل مواجه می کند.
سوال: منظور شما از غیرمتغیر بودن، تمدید سال به سال حضور مهاجرین در نتیجه گفت‌وگوهای دوجانبه و یا سه جانبه با حضور سازمان ملل است؟
حجازی: دقیقا، مثلا ما همراه برخی مسئولین بیمه در ایران صحبت کردیم، آنها مسأله بیمه عمر و مزایای آن را مطرح کردند تا ما بتوانیم برای بعضی از مهاجرین متقاضی، بیمه عمر را پیشنهاد بدهیم، ولی وقتی که یک مهاجر نمی فهمد یک سال دیگر در اینجا هست یا نه، او نمی تواند اقدام به دریافت بیمه عمر کند! برای بیمه عمر، یک نفر حداقل باید ۵ سال حق بیمه پرداخت کند و وقتی مهاجر اطمینان خاطر ندارد که یک یا دو سال دیگر هست یا نه، قطعا وارد همچو میدانی نمی شود. به همین خاطر است که برنامه نویسی و پالیسی سازی برای مهاجرین در ایران مشکل است. به دلیل همین وضعیت است که در طول دو سال گذشته، بسیاری از مهاجرین افغانستان از ایران به کشورهای ثالث رفتند.
سوال: شما آماری دارید که چه میزان از مهاجرین ایران به کشورهای دیگر رفته اند؟
حجازی: چون این ها از مرزهای مختلف رفتند، آمار دقیقی در این قسمت وجود ندارد.
سوال: آخرین تصمیم ها در مورد حضور مهاجرین قانونی و غیرقانونی، در نتیجه مذاکرات و گفت‌وگوهای دوجانبه و سه جانبه با حضور سازمان ملل در ایران چیست؟
حجازی: فعلا کسانی که دارای کارت شناسایی هستند، تقریبا به عنوان پناهنده قبول شده و تحت حمایت سازمان ملل هستند. البته نه این که یک شخص مهاجر که دارای کارت است، به عنوان پناهنده ثبت شده باشد، اما به شکل عرفی تحت حمایت سازمان ملل قرار دارند و از سوی این سازمان و کشور ایران، به عنوان پناهنده پذیرفته شده اند. به خاطر همین، حمایت هایی هم که وجود دارد، بیشتر مشمول این دسته از مهاجرین است. به عنوان مثال، سازمان ملل بیمه را حمایت می کند، یا ادارات ایرانی فقط برای افراد دارای کارت مثلا بیمه سلامت و بعضی تسهیلات دیگر را ارائه می دهد. ولی کسانی که فاقد مدارک اقامتی و مهاجرتی می باشند، یا پاسپورت طرح خانوار دارند، وضعیت افراد دارای کارت شناسایی را ندارند و حمایت هایی که باید از آنها شود، وجود ندارد. درست است که حمایت هایی از طرف سازمان ملل یا ادارات کشور میزبان صورت می گیرد، ولی در حد حمایت هایی که از افراد دارای کارت می شود، نیست.
سوال: آخرین مهلتی که برای حضور مهاجرین دارای کارت اقامتی تأیید شده، چه زمانی است؟
حجازی: فکر می کنم آخرین مهملتی که وجود دارد، تا پایان ماه سوم(جوزا) ۹۶ است. البته کارهای اقامتی مهاجرین هر شش ماه به شش ماه تمدید می شود. در یک پاسپورت های طرح خانوار، دو دسته از مهاجرین وجود دارد؛ کسانی که پاسپورت شان به صورت یک ساله تمدید می شود و کسانی که میعادی است، یعنی سه ماه و شش ماه تمدید می شود. در این بین، کسانی که طرح خانوار و یک ساله هستند، وضعیت شان نسبت به کسانی که پاسپورت شان سه ماه و شش ماه تمدید می شود، بهتر است. اما در کل، مصونیت برای کسانی که دارای کارت هستند، نسبت به کسانی که دارای پاسپورت های میعادی می باشند، بیشتر است.
در مورد تصامیم، کارت های افرادی که دارای کارت هستند، هر شش ماه تمدید می شود و سازمان ملل از آنها به صورت معنوی حمایت می کند، آنها تا حدی از نگاه عرفی، به عنوان پناهنده پذیرفته شده اند. اما کسانی که پاسپورت دارند، تمدید پاسپورت آنها، به مسائل سیاسی و مسائلی که برای کشور میزبان و مهمان مهم است، بستگی دارد.
فعلا دو مرحله سرشماری به خاطر نظام‌مند و قانون‌مند کردن حضور افرادی که فاقد مدرک در ایران می باشند، در جریان است. در مرحله اول طرحی که از ماه دلو آغاز شد، سه دست از افراد مورد سرشماری قرار گرفتند؛ کسانی که فرزندان آنها برگه حمایت تحصیلی را دریافته کرده بودند، کسانی که خانم یا آقا ایرانی بودند و دسته سوم، افرادی که افغان بودند و خانم یا آقا مدرک داشتند و دیگری فاقد مدرک بودند. مرحله دیگری که جدیدا شروع شده، برای سرشماری افرادی است که دارای پاسپورت هستند و سرپرست خانواده، همراه با کسانی که تحت سرپرستی او قرار دارد، سرشماری می شوند. این افراد کسانی هستند زمان اقامت شان در ۳۱ جوزای سال گذشته پایان یافته و تا حالا تمدید نشده است. این افراد به همراه کسانی که تحت تکلف و سرپرستی شان قرار دارند، به شمول داماد، عروس، نوه ها و پدر و مادر سرپرست خانوار، فعلا سرشماری می شوند. در ضمن، کسانی که از مرحله اول بازمانده اند نیز سرشماری می شوند.
سوال: کسانی که غیر از این دو بخش هستند، به عنوان مثال مجرد هستند، یا زن و مرد هیچ گونه مدرک تابعیتی ندارند، سرشماری می شوند؟
حجازی: نه خیر! در مورد کسانی که شامل دو دسته یا دو مرحله اعلام شده نیستند، فعلا هیچ تصمیمی برای سرشماری شان گرفته نشده است. در مورد کسانی هم که سرشماری شده یا سرشماری می شوند نیز هنوز هیچ تصمیمی گرفته نشده که آیا مدارک اقامتی ایشان تمدید می شود یا نه. عدم تمدید پاسپورت های طرح خانوار از جوزای سال گذشته، یک سلسله مشکلاتی را برای مهاجرین به وجود آورده و با صحبت هایی که با اداره کل اتباع و امورخارجی ایران داشتیم، آنها تصمیم گیری در این مورد را به صحبت های دوجانبه در سطح مقامات بلندرتبه منوط کرده اند.
سوال: پس هیچ تصمیمی در مورد کسانی که سرشماری می شوند و همچنین کسانی که در طرح سرشماری قرار ندارند، وجود ندارد؟
حجازی: هنوز هیچ تصمیمی ابلاغ نشده است.
سوال: در مورد آنهایی که در مرحله اول و دوم قرار دارند، چطور؟
حجازی: آنها هم فقط سرشماری شده اند و هیچ تصمیمی گرفته نشده که آیا به آنها مدارک اقامتی داده می شود یا خیر.
سوال: احتمال مذاکرات جدید و سفر وزیر امورمهاجرین به ایران وجود دارد؟ آیا برنامه ای در این زمینه وجود دارد؟
حجازی: پیش از این صحبت هایی شده بود که یک هیأت بلندرتبه از افغانستان بیاید و در همه موارد، مذاکراتی صورت بگیرد و یکی از کسانی که شامل این هیأت می شود، وزیر امورمهاجرین است. دولت افغانستان اعلام آمادگی کرده و قرار بود آقای محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران یک سفر به کابل داشته باشد، و گفت‌وگوها و دیدارهایی مقدماتی در آنجا صورت بگیرد. متأسفانه سفر آقای ظریف صورت نگرفته و فعلا سفر هیأت افغانستان نیز به همان حالت باقی مانده است.
سوال: یک مسأله که مهاجرین افغان در ایران را به تلاش انداخته، مسأله توزیع پاسپورت های جدید و الکترونیک است. آخرین تصمیم ها در مورد توزیع این پاسپورت ها چیست؟ دولت ایران تا چه زمانی پاسپورت های قدیمی را قبول دارد و کار روی توزیع پاسپورت های جدید تا چه اندازه پیش رفته است؟
حجازی: داشتن پاسپورت برای کسانی که در خارج از کشور می باشند، مهم است. بر اساس قانون جدید پاسپورت که در سال ۱۳۹۴ تنفیذ یافت، برای اتباع افغانستان پاسپورت الکترونیک توزیع می شود و حدود دو سال است که پاسپورت الکترونیک در کشور توزیع می گردد، اما در نمایندگی های خارجی افغانستان توزیع این پاسپورت ها هنوز آغاز نشده است. توزیع پاسپورت الکترونیک در نمایندگی های خارج از کشور به شش حوزه کشورهایی که اتباع افغانستان در آنجا حضور دارند، تقسیم شده و کشورهای پیرامون افغانستان چون ایران، شامل حوزه کابل می باشند و از آنجا باید سرپرستی شود. این در حالی است که اکثر قریب به اتفاق اتباع کشورها، دارای پاسپورت الکترونیک هستند و بر اساس معیارهای بین المللی، افغانستان هم باید این مرحله را پشت سر بگذارد، اما متأسفانه در خارج از کشور این کار صورت نگرفته، که ما انتظار داریم این کار به سرعت انجام شود. اقداماتی به خاطر شروع توزیع پاسپورت الکترونیک در ایران صورت گرفته، مذاکراتی انجام شده و به زودی این کار در ایران هم آغاز می شود، اما تاریخ قطعی برای شروع این کار تاکنون اعلام نشده است. در این زمینه، برخی کارهای مقدماتی صورت گرفته، مثلا سفارت افغانستان اعلام آمادگی کرده و حتی ما در سفارت، جایی را هم برایش تخصیص داده ایم تا به محض ورود کارشناسان وزارت داخله، کار توزیع پاسپورت آغاز شود و سفارت آمادگی این کار را دارد. ولی این ها مسائلی است که باید به صورت جدی از داخل افغانستان دنبال گردد و فرمان صدورش داده شود، ولی امکانات و تسهیلاتش تا حدی آماده است.
سوال: تا چه اندازه مقررات و موضع گیری های جمهوری اسلامی ایران سفارت را مجبور ساخته تا مسأله توزیع پاسپورت های الکترونیک را به گونه سریع تر پیش ببرد؟
حجازی: با وجود اعلام قبلی ادارات ایرانی و سفارت ایران در افغانستان که پاسپورت های گذشته یا دست نویس برای آنها قابل قبول نیست، ولی در داخل ایران، مقامات این کشور مشکلات مهاجرین را درک می کنند. در مذاکراتی که به خصوص از سوی آقای نور، سفیر افغانستان صورت گرفته، این مسأله ابراز شده که توزیع پاسپورت الکترونیک تنها دراختیار سفارت نیست، بلکه صدور آن از وظایف وزارت امورداخله است و قطعا صدور پاسپورت الکترونیک در داخل سفارت، متضمن رعایت یک طرزالعمل مشترک بین وزارت داخله و وزارت خارجه افغانستان است که با پیروی یا رعایت آن صورت بگیرد. بر اساس این مشکلات، در کشور ایران، ادارات ایرانی تا به حال برای پاسپورت های دست نویس اعتبار قائل شده اند و از طرف سفارت، تا همین اکنون هم این پاسپورت های دست نویس صادر می شود. مقام های ایرانی در این قسمت محدودیت های سفارت و دولت افغانستان را درک کرده اند که ما واقعا از آنها تشکر می کنیم. بر اساس وعده یی که سپرده شده بود، قرار بود حداقل تا اول سال ۱۳۹۶ توزیع پاسپورت های الکترونیک شروع شود، اما فعلا روی بعضی مشکلاتی که وجود داشته، این کار صورت نگرفته است، اما مقامات ایرانی با یک دید باز این موضوع را پذیرفته و پاسپورت های دست نویس را قبول کرده اند که فعلا هم این پاسپورت ها صادر می شود. در نتیجه، هیچ نوع ابلاغی وجود ندارد که به عنوان مثال از یک تاریخ مشخص، دیگر پاسپورت دست نویس صادر نشود و به جای آن، پاسپورت الکترونیک داده شود.
سوال: برای گرفتن پاسپورت های الکترونیک، به خصوص بر اساس قانون جدید پاسپورت، تذکره تابعیت ضروری است، اما گرفتن این تذکره برای مهاجرینی که در ایران حضور دارند، مشکل است. مهاجرین در این بخش با چه مشکلاتی مواجه هستند؟
حجازی: قطعا دریافت تذکره برای مهاجرینی که سالها در ایران زندگی کرده و به افغانستان هم نرفته اند، کار بسیار مشکلی است. بر اساس قانون جدید پاسپورت، کسی که می خواهد پاسپورت بگیرد، باید تذکره افغانی را داشته باشد، یعنی هویتش آشکار شده باشد و هویت یک شخص، بر اساس سند هویتی اش ثابت می شود که تذکره است. در این زمینه، سهولت هایی در سفارت های افغانستان در خارج از کشور، به شمول ایران وجود دارد که مهاجرین به عنوان یک متقاضی می توانند مراجعه کنند و خواهان اخذ تذکره غیابی شوند. در این زمینه تسهیلاتی برای مهاجرین وجود دارد، فورمی پر می شود، مهاجر متقاضی یک نفر را در افغانستان برای پیشبرد کارهای خود معرفی می کند و پس از تکمیل کارهای وکالت، شخص معرفی شده در افغانستان به اداره ثبت احوال و نفوس معرفی می گردد و در نهایت می تواند به صورت غیابی برای فرد درخواست دهنده تذکره بگیرد، تأیید کند و آن را به ایران بفرست. بر این اساس، تذکره غیابی، یک سهولت است، اما مهاجرین چون سال های متمادی در ایران بوده و بعضا در افغانستان قوم و خویشی ندارند، برای شان مشکل است. از سوی دیگر، هر کسی که متقاضی تذکره است، باید تذکره ای از پدر، عمو یا فامیل درجه یک خود ارائه دهد تا نشان داده شود که افغانستانی و از کدام ولایت و منطقه است. با وجود این هم، دریافت تذکره غیابی برای مهاجرین خیلی مشکل است. متأسفانه مهاجرین همیشه در دقیقه آخر به این مسائل روی می آورند، در حالی که چند سال است بحث گرفتن تذکره توسط مهاجرین و توزیع پاسپورت های الکترونیک مطرح است، اما مردم به یک باره هجوم می آورند و سفارت نمی تواند با توجه به میزان بالای درخواست ها، به شکل مناسب رسیدگی کند و پاسخ دهد. در این میان باید گفت که سفارت افغانستان قطعا تنها وظیفه طی مراحل تذکره غیابی را ندارد، بلکه مراجعین زیادی در بخش های دیگر وجود دارد و ما نمی توانیم به همه آنها رسیدگی کنیم.
سوال: پس یک قسمت زیاد از مراجعین به سفارت، به خاطر تذکره غیابی مراجعه می کنند؟
حجازی: اگر شما اکنون متقاضی تذکره باشید، حداقل تا دو ماه دیگر نوبت تان نمی رسد، یعنی تقاضا بسیار زیاد است. فکر می کنم بخش تذکره در روز، در حدود ۳۰ فورم را کار می کند.
سوال: مهاجرین چه کسانی را می توانند در افغانستان به عنوان وکیل بگیرند، برای وکیل هم باید اقوام درجه اول باشد؟
حجازی: نه، هیچ محدودیتی برای گرفتن وکیل وجود ندارد و فرد متقاضی هر کسی را می تواند به عنوان وکیل معرفی نماید. حتی ۲۰ تا ۳۰ نفر و یا بیشتر هم می توانند یک نفر را در افغانستان برای پی گیری کارهای تذکره غیابی، وکیل بگیرند.
سوال: آیا شما گفت‌وگوهایی را انجام داده اید که ظرفیت های سفارت در بخش تذکره های غیابی و پاسپورت الکترونیک بالا برود؟
حجازی: رسیدگی به امور مهاجرین یا اتباع افغانستان که در ایران یا پاکستان هستند، یک تصمیم بسیار کلان و تغییرات بسیار عمده نیاز دارد، چه از نظر بودجه، از نظر اختصاص مکان مناسب و چه از نظر پرسونل. شما فکر کنید که یک سفارت از یک کشور نمایندگی می کند و یک کشور کوچک در کشور دیگر است، ولی وقتی سه میلیون مهاجر در ایران زندگی می کنند، پاسخگویی به این مهاجرین، با این امکانات محدود، کار بسیار سختی است. در افغانستان وقتی ۳۰ میلیون شهروند وجود دارد، ۲۸ وزارت و ۲۰۰ هزار کارمند پاسخگو هستند، حال اگر اگر یک قیاس منصفانه و منطقی صورت بگیرد، چیزی که فعلا در سفارت افغانستان در تهران است، قطعا نمی تواند جوابگوی نیازها و تقاضاهای مهاجرین باشد.
سوال: بحث بازگشت پناهجویان به صورت داوطلبانه و اخراج اجباری مهاجرین فاقد مدرک در شرایط کنونی چگونه است؟
حجازی: متأسفانه مشکلی که فعلا ایجاد شده، این است که مرز دوغارون ـ اسلام قعله به روی عده ای از هموطنان ما که بازگشت می کنند، بسته شده است و آنها مجبور هستند از مرز میلک ایران در همسایگی نیمروز عبور کنند، اما مرز میلک ـ زرنج مشکلات خاص خود را برای مهاجرین دارد. به عنوان مثال در مرز میلک، کمیشنری سازمان ملل در امور پناهندگان نمایندگی ندارد و نمایندگی سازمان بین المللی مهاجرت یا آی.او.ام نیز دارای امکانات و تسهیلات کافی، نسبت به مرز دوغارون ـ اسلام قلعه برای کمک به مهاجرین نیست. در شرایط کنونی روزانه به صورت متوسط سه هزار مهاجر از مرز میلک عبور می کنند و وارد افغانستان می شوند، اما مرز میلک ظرفیت پذیرش این همه مهاجر را ندارد و شاید این مرز روزانه در حدود یک هزار نفر ظرفیت داشته باشد و این مسائلی است که برای یک بازگشت کننده مشکل ساز است. اما افرادی که دارای پاسپورت و ویزای ایران باشند، می توانند از مرز دوغارون رفت و آمد کنند.
سوال: در این زمینه، وزیر امور مهاجرین هم دو هفته پیش، گفت‌وگویی با سفیر ایران در کابل داشته است؟ دلیل بسته بودن مرز دوغارون چیست و آیا برای باز شدن آن گفت‌وگوهایی صورت گرفته است؟ سرکنسول ایران در ولایت هرات به خبرنگار ما، مسأله تخریب مسیر مرز دوغارون در اثر بارنگی ها و سیلاب را مطرح کرده است.
حجازی: مشکلاتی وجود دارد که در رسانه ها مطرح شده است. هفته قبل در صحبتی که ما با کمیشنری سازمان ملل در امور پناهندگان داشتیم، این کمیشنری هم در مورد بسته بودن مرز دوغارون ابراز نگرانی کرده است و منتظر این است که در گفت‌وگوهای دوجانبه ،این موضوع زودتر حل شود، اما فعلا در این قسمت اقدامات عملی که نتیجه بخش باشد و مرز را به سرعت باز کند، حداقل تا حالا وجود ندارد.
سوال: یک بحث دیگر، بحث دانش آموزان و دانشجویان است. دیده می شود که در سال های اخیر سهولت هایی برای دانش آموزان افغان در ایران فراهم شده است. آخرین وضعیت دانش آموزان و دانشجویان افغان در ایران چگونه است؟
حجازی: قبلا در ایران، کسانی که فاقد مدرک بودند، نمی توانستند شامل مدارس دولتی و حتی مدارس خصوصی این کشور شوند، بر اساس این مشکل، در آن زمان مدارس خودگردان افغانستان در ایران ایجاد شده بود و دانش آموزان در پوشش این مدارس از آموزش و پرورش برخوردار می شدند، اما بر اساس فرمان رهبر انقلاب اسلامی در سال ۱۳۹۴، کودکان کسانی که فاقد مدرک اقامتی بودند، شامل مدارس شدند و شاید بگوییم که دانش آموزان حدود ۹۰ درصد مدارس خودگردان نیز به مدارس دولتی ایران سوق پیدا کردند. زمانی که من شخصا در افغانستان بودم، این فرمان، یک خبر بسیار خوش بود که بر اساس آن، کودکان مهاجر بدون مدرک اقامتی می توانند وارد مدارس شوند. بر اساس این فرمان، دانش آموزان زیادی از مهاجرین افغانستان شامل مدارس شدند و این روند ادامه دارد که جای بسیار خوشی است. در ابتدا بعضی مدارس ثبت نام دانش آموزان بدون مدرک را به آوردن اسناد اقامتی منوط می کردند، اما در پی مراجعه ما به اداره کل اتباع خارجی ایران، این مشکل حل شده و هیچ مدرسه یی نمی تواند دانش آموزان بدون مدرک افغانستان را اخراج کند.
در مورد دانشجویان نیز باید بگویم که ما در حدود ۱۸ هزار دانشجو و بر اساس آمار اداره کل امور اتباع خارجی، بالغ بر ۴۰ هزار فارغ التحصیل در ایران داریم. این دانشجویان و فارغ التحصیلان با یک سلسله مشکلات مواجه بودند و در صحبت هایی که ما با مقام های ایرانی داشتیم، خصوصا در مورد خانم هایی که دانشجو بودند، تأیید شد که مسأله اقامت آنها پس از زمانی که ازدواج می کنند، امتداد پیدا کند. در این مورد و خیلی از موارد دیگر، در مدت حضور بنده به عنوان اتشه امورمهاجرین در تهران که سه ماه می شود، مقام های ایرانی با بسیار روحیه خوب برخورد کردند و اظهار کردند که در صدد حل مشکلات اتباع افغانستان خصوصا قشر دانشجو هستند. این در حالی است که یک نگاه ویژه یی هم در ایران به قشر فرهنگی و دانشجوی افغانستان، به خصوص در اداره کل اتباع خارجی ایران و همچنین در سفارت وجود دارد. سفارت جمهوری اسلامی افغانستان در تهران اعلام کرده که در زمان صدور پاسپورت الکترونیک، اولویت نخست با دانشجویان خواهد بود.
از سوی دیگر، گفت‌وگوهایی در مورد رفع مشکلات دانشجویان در قسمت اخذ گواهی نامه رانندگی صورت گرفته و به عنوان مثال برای کسانی که مجرد بودند، گواهی نامه صادر نمی شد و بعد از صحبت هایی که صورت گرفت، کم کم این مسأله در برخی محلات رفع شده و شما اگر مجرد هم باشید، می توانید گواهی نامه رانندگی بگیرید. صحبت هایی با اداره کل اتباع خارجی وزارت داخله ایران و نیروی انتظامی یا پولیس این کشور نیز جریان دارد تا بتوانیم تسهیلات بیشتری را در قسمت گرفتن گواهی نامه رانندگی و بخش های دیگر به میان آید.
سوال: قبلا برخی دانشجویان افغان در ایران مجبور بودند که برای گرفتن تذکره و پاسپورت به افغانستان مراجعه کنند، این مشکلات هنوز وجود دارد؟
حجازی: دانشجویان هم می توانند تذکره غیابی بگیرند و مشکلی وجود ندارد، می توانند به افغانستان نروند و با حضور در سفارت، متقاضی تذکره غیابی شوند. برای پاسپورت هم مشکلی وجود ندارد و نیاز نیست که حتما به افغانستان بروند.