خبرگزاری صدای افغان(آوا) ـ ارس: ژئوپارک ارس در کنار ژئوپارک‌های قشم و طبس، سومین ژئوپارک ایران است. این ژئوپارک با ۳۱ ژئوسایت پس از تایید شورای عالی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو در سال ۲۰۲۳ به ثبت رسیده و به جمع خانواده‌ ژئوپارک‌های جهانی یونسکو ملحق شده است.
ژئوپارک‌ها یا پارک‌های زمین‌شناسی (Geology Park)، گستره‌ای از پدیده‌ها و میراث زمین‌شناسی، جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند هستند که توانایی لازم در توسعه اقتصادی جوامع محلی و جلب همکاری‌های مردمی را دارند و باید به صورت پایدار، حفظ و مدیریت شوند. یونسکو به منظور درک دوره‌های زمین‌شناسی، مناطقی را به عنوان ژئوپارک مشخص کرده است. ایده تاسیس ژئوپارک، در سال ۱۹۹۹ عملی شد. ژئوپارک‌ها باید بتوانند در توسعه اقتصادی جوامع محلی خود نقش مؤثری ایفا کنند.
ژئوپارک ارس دنباله جنوبی رشته‌کوه‌های قفقاز کوچک است که سرتاسر ارمنستان، نخجوان و شمال آذربایجان را دربر می‌گیرد.
این محدوده به علت طبیعت کوهستانی و ‌برون‌زد انواع مختلفی از سنگ‌های رسوبی و آذرین و تنوع ساختارهای تکتونیکی و تنوع پوشش گیاهی و جانوری از جذابیت‌های ژئوتوریستی مناسبی برخوردار است، به‌طوری که بی‌اغراق می‌توان ادعا کرد ژئوپارک ارس می‌تواند بخشی از شبکه میراث زمین‌شناختی جهان باشد.
قلمرو ژئوپارک ارس با مساحت ۱۶۷۰ کیلومتر مربع، دارای ۳۱ سایت متنوع و اصلی است. از مهمترین ژئوسایت‌های ژئوپارک ارس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
پارک ملی کامتال، مناطق حفاظت شده کیامکی، دره دیز و مراکان، چشمه تراورتن‌ساز گچی قالاسی، آبشار آسیاب خرابه، رودخانه ارس و همچنین کوه های اللی‌باشی با توالی رسوبی پالئوزئیک ـ مزوزئیک به‌خصوص پیوستگی نهشته‌های مرز دوره‌های پرمین و تریاس که از ارزش علمی بالایی نیز برخوردار می‌باشد.
منطقه آزاد ارس با ۷۱ هزار و ۸۰۰ هکتار وسعت در محدوده جلفا، ایری و سیه رود، نوردوز، خداآفرین و قلی بیگلو و داشتن سه گمرک شامل جلفا، نوردوز و خداآفرین از ظرفیت های خوبی برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی و رونق اقتصادی نیز برخوردار است و به عنوان صنعتی ترین مناطق آزاد ایران مطرح بوده و در مسیر توسعه صادرات و تجارت با کشورهای منطقه گام برمی دارد.
این منطقه علاوه بر ایفای نقش در صنعت ولایت آذربایجان شرقی، صادرات و واردات استان با داشتن دشت‌های وسیع حاصلخیز، قرار گرفتن در مجاورت رودخانه مرزی و پرآب ارس و ۵۰۰ هکتار اراضی کشت گلخانه ای، در تولیدات و صادرات محصولات این حوزه قطب اصلی ایران و در پیشانی این ولایت قرار داشته و به عنوان یکی از بازیگران اصلی تامین امنیت غذایی پیشتازی می کند.
داشتن عنوان هاب لجستیکی (قطب پشتیبانی) شمال غرب ایران در حوزه ورود به اتحادیه اوراسیا و کشورهای قفقاز، واقع شدن در مسیر سه کریدور بین المللی، برخورداری از خط ریلی برقی، جاده های مواصلاتی ترانزیتی و مناسب برای حمل کالا، نزدیکی به فرودگاه های تبریز، خوی، نخجوان و ماکو، اتصال به راه آهن سراسری ایران و راه آهن روسیه و اروپا و داشتن انبارهای سرپوشیده بزرگ و سایت بارانداز از جمله ویژگی های مهم این منطقه برای ایفای نقش در حوزه تجارت و صادرات و واردات کالا و محصولات با کشورهای همسایه است.
منطقه آزاد ارس با برخورداری از زیرساخت های اقامتی، تفریحی و خدماتی، طبیعت زیبا مانند پارک کوهستان و منطقه حفاظت شده کیامکی، جنگل های ارسباران، رود ارس و نقاط گردشگری متعدد مانند کاروانسرای خواجه نظر، اماکن مذهبی، کلیساهای سنت استپانوس و چوپان، حمام تاریخی جلفا، عمارت آینالو، آبشار آسیا، چشمه تراورتن، پل های تایخی خداآفرین و موزه های گلفرج، خداآفرین و هوراند سالانه با جذب هزاران گردشگر داخلی و خارجی، در حوزه گردشگری ولایت آذربایجان شرقی ایران پیشتاز است.
این در حالی است که سخنرانان در جشن ثبت جهانی ژئوپارک «ارس»، با تأکید بر این که در این منطقه یک میراث بزرگ جهانی با قدمت ۴۰۰ میلیون سال اتفاقات زمین شناختی ثبت شده، و همچنین ظرفیت‌های این منطقه در حوزه کشاورزی و گلخانه‌های هیدروپونیک، تجارت، ترانزیت و قرارگیری در جاده ابریشم، این ژئوپارک را یک افتخار برای کل ایران خواندند و تأکید کردند که ثبت جهانی ارس، گردشگری در این منطقه را در جهت منافع مردم بومی متحول می‌کند، و بستر جدیدی برای ارتباطات منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود.