اشاره
خداوند متعال پس از آن که اندام انسان را موزون ساخت، از روح خویش نیز در وی دمید و از آن پس، انسان دارای روحی الهی شد که برای همیشه خواهد بود. روح الهی، همانند جسم، نیازهایی دارد و خداوند متعال که صورتگر هستی است، برای تأمین نیازهای روحی، عبادت هایی را تشریع کرده و فلسفه آفرینش جنّ و انس را همین عبادت بر شمرده است. اعتکاف، از شمار عبادت هایی است که انسان را در رسیدن به هدف متعالی اش یاری می رساند و او را تا آسمان بالا می برد.
اعتکاف؛ معجون عبادت ها
انسان نیازهای گوناگونی دارد و خداوند متعال نیز در مقابل این تنوع نیازها، عبادت های متنوعی را قرار داده و هر عبادتی نیاز خاصی را برآورده می کند. برای مثال، نماز را در پنج نوبت قرار داده تا غبار غفلت از مبدأ آفرینش و دل مشغولی به دنیای فانی را از روح انسان بزُداید و بعد از چندین ساعت دل مشغولی های مادی و دنیایی، به دل آدمی جلا داده شود و نور الهی از آن منعکس گردد. روزه، قوای روحی انسان را در مصاف با شهوت ها و شکم پرستی ها تقویت می کند. حج، آزمون مبارزه با تعلق های مادی و دلبستگی های دنیوی است و هر یک از خمس و زکات و امر به معروف و نهی از منکر نیز، بخشی از نیازها را تأمین می کنند. در این میان، اعتکاف، مخلوط چند عبادت است؛ اعتکاف هم نماز است و هم روزه، هم حج است و هم جهاد و امر به معروف، و در یک سخن می توان گفت «اعتکاف، معجون عبادت هاست».
رابطه اعتکاف با دیگر عبادت ها
زمانی که انسان سه روز در خانه خدا مشغول عبادت می شود و از دنیا روی می گرداند، شیرینی عبادت های دیگر را نیز می چشد. روزه با تمام آثار و فوایدش، شرط لازم اعتکاف است. حضور در مسجد که خود عبادت است، لازمه اعتکاف است. محرمات و احکام اعتکاف، انسان را یاد حج می اندازد. شرکت در اعتکاف، افزون بر آن که ورود به عرصه جهاد با نفس است، روحیه معنوی و توجه به ارزش های الاهی را در همگان تقویت می کند. حضور جمعی در اعتکاف، امر به معروف و نهی از منکر است؛ آن هم امر و نهی عملی، نه زبانی.
اعتکاف در ادیان گذشته
اعتکاف نیز هم چون نماز و روزه، از عبادت هایی است که علاوه بر اسلام، در ادیان دیگر نیز وجود داشته است. در تاریخ آمده حضرت سلیمان علیه السلام در مسجد بیت المقدس اعتکاف می کرده و آیات قرآن کریم، از ریشه دار بودن اعتکاف در ادیان گذشته خبر می دهد. خداوند متعال می فرماید: «به ابراهیم و اسماعیل امر نمودیم خانه مرا برای طواف کنندگان، اعتکاف کنندگان و رکوع و سجده کنندگان پاکیزه کنید». حضرت موسی علیه السلام نیز خلوتگاهی برای عبادت داشته است. آیات شانزدهم و هفدهم سوره مریم نیز می رساند که حضرت مریم علیهاالسلام وقتی به افتخار ملاقات با فرشته الهی نایل آمد، از مردم بریده بود و در خلوت به سر می برد. علامه طباطبایی رحمه الله در تفسیر المیزان می نویسد: «گویا مقصود از دوری مریم علیهاالسلام از مردم، بریدن از آنان و روی آوردن به اعتکاف برای عبادت بوده است».اعتکاف در اسلام
اسلام نیز چون ادیان گذشته، بر اعتکاف سفارش می کند؛ اگرچه بعضی از احکام آن تغییر یافته است. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله افزون بر آن که دهه آخر ماه مبارک رمضان را در مسجد معتکف می شدند و خیمه ای برای عبادت برپا نموده و بستر خواب خویش را در آن ایام جمع می کردند، دیگران را نیز به این امر سفارش کرده و اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان را، معادل دو حج و دو عمره برمی شمردند. ایشان در سالی که جنگ بدر در دهه آخر ماه مبارک رمضان رخ داد، موفق به اعتکاف نشدند؛ از این رو سال بعد، دو دهه اعتکاف کردند و قضای دهه سال قبل را نیز به جا آوردند.
اعتکاف در کشورهای اسلامی
از صدر اسلام که پیامبر صلی الله علیه و آله احکام و عبادت های اسلامی را به مسلمانان آموختند، اعتکاف نیز همپای نماز و روزه در میان مسلمانان وجود داشته است. امروزه در بسیاری از کشورهای اسلامی، مسلمانان مراسم اعتکاف را به پا می دارند. در دهه آخر ماه مبارک رمضان، مکّه مکرّمه و مسجدالحرام حال و هوای خاصی دارد. مدینه و مسجد النبی نیز از عطر اعتکاف پر می شود. مسجد کوفه و مسجد سهله نیز محل برپایی مراسم اعتکاف بوده و عالمانی چون مقدس اردبیلی رحمه الله در آن معتکف می شده اند. اهمیت اعتکاف
اهمیت اعتکاف
از آثار و فواید یک عمل، به راحتی می توان به اهمیت آن پی برد. برای مثال، خداوند در قرآن کریم می فرماید: «همانا نماز انسان را از فحشا و زشتی باز می دارد». همین یک اثر یعنی بازدارندگی از زشتی ها، می رساند که نماز از چه اهمیت به سزایی برخوردار است. با توجه به آثار و فضیلت های اعتکاف، می توان فهمید که چه سنت حسنة و چه عمل نیکویی از پیامبران صلی الله علیه و آله به جا مانده و چه فصل زیبایی برای بارش باران رحمت و شستن آلودگی های روح و نورانی ساختن دل به ارمغان رسیده است. رسول مکرم اسلام چه زیبا فرموده است: «هرکس از روی ایمان و اخلاص اعتکاف نماید، تمام گناهان گذشته اش آمرزیده می شود».
منبع: سایت حوزه