در میان فرهیختگان و نخبگان علمی افغانستان در قرن گذشته صلاح الدین سلجوقی از جایگاه رفیع و ممتازی برخوردار است، دلیل آن هم مشخص است، علامه سلجوقی محدود به یک حوزه نبود. او شاعری زبردست و مترجمی توانمند بود، مطالعات فلسفی عمیقی داشت و یک روزنامه نگار حرفه ای نیز به شمار می رفت.
سلجوقی در سال 1274 در هرات دیده به جهان گشود و در همین شهر بود که او فراگیری علوم را آغاز کرد و نبوغ خود را به نمایش گذاشت، نبوغی که سلجوقی را به نوشتن واداشت و بعدها به عنوان یکی از بزرگترین متفکران و نویسندگان کشور تبدیل نمود. او جدای از اینکه مقالات ارزشمندی که در روزنامه های اتفاق اسلام، ثروت و ... نوشت کتاب های ارزشمندی را نیز به رشته تحریر درآورد که همه از اعتبار علمی بالایی برخوردارند. افکار شاعر، اخلاق ارسطو، نقد بیدل، التهذیب و ... همه کتاب هایی هستند که بارها در داخل و خارج از افغانستان منتشر شده اند.
سلجوقی در کل یک دائره المعارف بود، او جدای از زبان مادری به زبان های عربی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و اردو هم تسلط داشت و به خاطر همین وزانت علمی بود که امان الله خان او را به عنوان منشی مخصوص خود برگزید و بعد ها نیز به عنوان قنسول افغانستان در بمبئی، وزیر مختار در دهلی، سپس کراچی و قاهره برگزیده شد. دانش سلجوقی به قدری بالا بود که با عضویت او در انجمن نویسندگان مصر موافقت کردند و علامه تقریبا در مصر شخصیت شناخته شده ای بود. شاید به دلیل همین ارتباط فراوان با ادبا و نویسندگان مصری بود که کتاب سرگذشت یتیم جاوید اثر محمد شوکت التونی را ترجمه کرد و با نگارنده آن مکاتبات فراوان داشت. جدای از این کتاب مقالات بسیاری هم در مجلات و نشریات عربی نگاشت و کتاب
الاضواء فی میادین التکفیر و الفلسفه و العلم و اللغه و الادب را در سال 1340 در قاهره منتشر کرد.
با تمام این ها سلجوقی بعد از اتمام ماموریت های طولانی اش افغانستان را رها نکرد و به کشور بازگشت و ریاست اداره نوبنیاد مطبوعات را متصدی شد. او همچنین در انتخابات پارلمانی شرکت کرد و از سوی مردم هرات به نمایندگی در شورای ملی هفتم برگزیده شد و البته این ها مانع از عضویت او در انجمن های ادبی و بعدها دائره المعارف آریانا نشد.
از منظر فکری سلجوقی یک نواندیش مسلمان شناخته می شد. افکار او بیشتر تحت تاثیر مکتب ماندگار سید جمال الدین بود و او بعد از اینکه گذرش به مصر افتاده بود بیش از پیش تحت تاثیر آثار و افکار سید جمال قرار گرفته بود. پیروان مکتب سید جمال قائل به اقتباس از غرب بودند و غرب را به طور کامل رد نمی کردند بلکه فراگیری علوم و فنون غربی را لازمه پیشرفت جامعه اسلامی می دانستند و سلجوقی نیز بر همین عقیده بود. در برهه ای که روشنفکران غرب زده گروه گروه از مدارس غربی فارغ می شدند و به افغانستان باز می گشتند، سلجوقی از معدود کسانی بود که معنویت قدرتمند اسلام را لازمه ترقی انسان می دانست و در کنار آن به ضرورت فراگیری دانش ها و علوم غربی نیز توجه می نمود. البته این حرف سلجوقی بعد از سال ها مطالعه در منابع اسلامی و کتاب های فلسفی غربی به دست آمده بود و علامه سلجوقی در اینجا شباهت بسیار زیادی با علامه اقبال لاهوری پیدا می کند.
شاید اگر خواسته باشیم تمام شخصیت توانای علامه صلاح الدین سلجوقی را در چند جمله معرفی کنیم به این نوشته استاد خلیل الله خلیلی در کتاب خواندنی آثار هرات منتشره در سال 1310 بسنده می کنیم.
... شاعر زبردستی که با یک روح شجاع و یک خامه مقتدر در زمینه نظم و نثر، علم تصرف برافراشته. فرزند باهوشی که به مزایای علم و فضل و به بازوی یک فطرت زنده و بیدار، نام تاریخی در ادبیات هرات گذاشته، آقای سلجوقی است. بدون رعایه رسمیات، تنها از ملاحظه افکار و آثار او باید اعتراف نمود که صلاح الدین در حزب ادبای نقاد و روشن خیال هرات، اول کسی است که علم مظفریت را در این موضوع به دوش نهاده و سرسلسله مرحله زندگانی ادبیات عصری این محیط معرفی می گردد. ادیب، عالم، مورخ، دیپلمات، سیاسی، نطاق و الحاصل روح بسیار دانای هرات سلجوقی است.
علامه سلجوقی در سال 1349 سلجوقی درگذشت و ضایعه ای بزرگ بر فرهنگ و تاریخ افغانستان فرود آمد. 

نویسنده: اکبر سعادت