پیشنهاد برقراری آتش بس در عید قربان در سوریه از سوی ˈاخضر ابراهیمیˈ نماینده سرمنشی سازمان ملل برای حل بحران سوریه در سفر به تهران، با استقبال بسیاری از کشورها از جمله ترکیه مواجه شد.

ˈاحمد داود اوغلو ˈ وزیر خارجه ترکیه جمعه گذشته به طور رسمی، خواستار توقف درگیری ها و برقراری آتش بس در سوریه به مناسبت عید سعید قربان شد.

به دنبال استقبال آنکارا از این موضوع و با توجه به سیاست های ترکیه در جریان 19 ماه بحران در سوریه، اکنون سوال هایی در ارتباط با چرایی این اقدام ترکیه در بین تحلیلگران سیاسی منطقه مطرح می شود.

این کارشناسان با دقت در علت استقبال و قبول این پیشنهاد از سوی ترکیه این سوال را مطرح می کنند که آیا مقامات انقره واقعا به دنبال آرامش و صلح در سوریه هستند و یا این که هدف دیگری در سر می پرورانند.

بحران 19 ماهه سوریه موجب کشته و مجروح شدن بسیاری از مردم این کشور شده و امنیت شهروندان سوری را به خطر انداخته، بحرانی که دولت ترکیه به دستور 
دولت ترکیه از زمان آغاز بحران در سوریه ضمن برهم زدن روابط و مناسبات خود با دمشق ، از مخالفان دولت سوریه حمایت کرده و به آنان پناه داده است و در کنار آن در بعد نظامی نیز از افراد مسلح فعال در سوریه حمایت کرده و با واگذاری پایگاه به آنان در مناطق هم مرز با سوریه به این گروههای تروریست اجازه می دهد تا از طریق ترکیه و در طول 900 کیلومتر مرز مشترک به سوریه نفوذ و اقدامات نظامی انجام دهند.

علاوه بر این ترکیه مجروحان نیروهای تروریستی را نیز مداوا می کند و درهای خود را به روی ارسال سلاح از این کشور به سوریه توسط افراد مسلح باز کرده است، تا جایی که اکنون برخی منابع از وجود خودروهای زرهی در بین افراد مسلح و ضدهوایی و راکت های پیشرفته ضد هوایی سخن می گویند.

با وجود چنین اقداماتی اما چند روزی است که ترکیه از برقراری آتش بس در بحران سوریه میان مهاجمان مسلح و حکومت سوریه سخن به میان می آورد، مطمئنا نیت فرد پیشنهاد دهنده (اخضر ابراهیمی) در این رابطه اهداف مثبت است و موافقت بسیاری از کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران نیز در این زمینه حمایت از این اقدامات خیرخواهانه می باشد، اما استقبال ترکیه با سوال هایی مواجه شده است.

از نکات مثبت این پیشنهاد هر چند هنوز قطعی نشده، استقبال طرف های درگیر در این زمینه می باشد و از نکات منفی آن نبود تضمین لازم برای اجرای آن از طرف گروه های مسلح و متفرق است که از وحدت رویه ای برای اقدامات خود برخوردار نیستند.

هرچند کارشناسان سیاسی که از نزدیک تحولات سوریه را دنبال می کنند، معتقدند که با توجه به وجود نگاه های مختلف در بین گروه های مسلح با دیدگاه های سیاسی و حامیان مختلف اجرا و ادامه این آتش بس بسیار سخت است، اما گام و مقدمه خوبی برای آغاز حل بحران در سوریه می باشد.

سخنگوی وزارت خارجه و مهاجران سوریه ضمن استقبال از طرح نماینده سازمان ملل در این کشور برای برقراری آتش بس در عید سعید قربان، خواستار منتهی شدن این آتش بس به ثبات و گفت وگو در این کشور شده است.

ˈجهاد المقدسیˈ با اشاره به موضوع برقراری آتش بس میان دولت و مخالفان سوری در عید قربان، اظهار داشت که دولت سوریه تاکنون دوبار (با مخالفان مسلح) آتش بس برقرار کرده و آن را آزموده است ، نخستین بار در زمان فعالیت تیم ˈ محمداحمد مصطفی الدابی ˈ رییس هیات ناظران اتحادیه عرب بود و وی در گزارش خود تاکید کرد که عناصر مسلح عامل نقض آتش بس بودند و متاسفانه آن گزارش روانه سطل زباله شد.

وی افزود که بار دوم نیز بر اساس طرح ˈکوفی عنان ˈ فرستاده سابق دبیر کل سازمان ملل آتش بس در سوریه اجرا شد، ولی گروههای مسلح با نقض آن عامل استعفای عنان شدند.

ˈعلی حیدرˈ وزیر آشتی ملی سوریه نیز در این ارتباط اعلام کرده که پایان جنگ و خونریزی هدف اصلی دولت سوریه است و آتش بس در ایام عید قربان گام نخست در این مسیر خواهد بود.

این مقام سوری یادآوری کرده که پایان دادن به جنگ کار ساده ای نیست و برای این منظور باید جنگجویان را خلع سلاح کرد، کانون ها و پایگاه های تروریستی در سطح کشور را از بین برد و جاده های سوریه را برای توقف پشتیبانی های نظامی و تدارکاتی از شورشیان مسدود کرد.

حیدر تصریح کرده که برقراری آتش بس، راهکار برای حل مسایل سوریه محسوب نمی شود و باید تا سطحی گسترش بیابد که به راهبرد حل و فصل صلح آمیز بحران تبدیل شود.

وزیر آشتی ملی سوریه با اعلام آمادگی دولت این کشور برای برقراری آتش بس در عید قربان ، ابراز امیدواری کرده که گروه های معارض هم با این پیشنهاد موافقت کنند.

در کنار این موضع گیری ها برخی از گروه های معارض (مخالف) مقیم داخل و خارج سوریه نیز از طرح آتش بس استقبال کرده اند.

جریان سازندگی دولت در سوریه شنبه گذشته با صدور بیانیه ای که رونوشت ضمن استقبال از این طرح تاکید کرد که آتش بس پیشنهادی باید با همکاری همه طرف ها و تلاش های ابراهیمی در سوریه برقرار شود.

جریان مزبور افزود: ما از پیشنهاد ابراهیمی حمایت می کنیم و امیدواریم همه طرف های درگیر به تحقق آن پایبند باشند . پسندیده است که عیدی خالی از هرگونه ناراحتی و اندوه برای میهن و هم میهنان خود فراهم آوریم.

ˈˈمثقال بطیشˈ عضو تشکلی موسوم به فرماندهی مشترک شوراهای نظامی مخالفان سوریه هم موافقت مشروط این تشکل را با پیشنهاد آتش‌ بس در روزهای عید قربان اعلام کرد.

اما وی آزادی بازداشت‌ شدگان و استفاده نکردن از فرصت آتش‌ بس برای استحکام پایگاه ‌های نیروهای دولتی را شرط موافقت با پیشنهاد آتش‌ بس دانست.

شورای ملی سوریه هم که در آن طیف‌ هایی از مخالفان حضور دارند، با پیشنهاد آتش‌ بس موافقت کرده است.

اما در این بین نظرات مقامات آنکارا و استقبال آنها با طرح آتش بس ابراهیمی حایز توجه است.

وزیر خارجه ترکیه در این ارتباط در گفت وگوی مطبوعاتی با خبرنگاران در آنکارا گفت: براساس توافق با اتحادیه عرب و گفت و گوهایی که ˈرجب طیب اردوغان ˈ نخست وزیر ترکیه در باکو با رییس جمهوری ایران انجام داد، مقرر شد روز جمعه همزمان فراخوانی برای برقراری آتش بس در سوریه صورت گیرد و ترکیه خواستار برقراری آتش بس در آن کشور است.

وی افزود: آنکارا امیدوار است تا با قبول دولت سوریه و همه طرفهای درگیر با اعلام آتش بس در این کشور، امکان همیاری های مردمی که یکی از نمودهای عید سعید قربان است، تحقق یابد و ترکیه نیز فرصت انجام کمک های انسانی به برادران سوری خود را بدست آورد.

با قدری تامل در سخنان وزیر خارجه ترکیه به راحتی می توان از نیت و نظر مقامات آنکارا در این زمینه آگاه شد.

داود اوغلو این آتش بس را به اصطلاح فرصتی برای ترکیه برای انجام کمک های انسانی به برادران سوری خود قلمداد کرده، اما باید دقت کرد که از نظر آنکارا برادران سوری ترکیه چه کسانی هستند و چه نقشی در بحران سوریه دارند، بسیاری از این افراد از کجا و توسط چه کشوری به سوریه آمده اند.

یک طرف بحران سوریه حکومت این کشور و طرف دیگر تشکل موسوم به ارتش آزاد و گروه های مسلح زیادی است که از کشورهای مختلف به سوریه وارد شده اند و فرماندهی واحدی ندارند، هر چند ترکیه فرمانده این گروه ها است ولی اختلاف شدیدی بین بدست گرفتن فرماندهی مهاجمان مسلح زیر نظر ترکیه وجود دارد و بسیاری از این گروهها راه خود را می روند.

یک دیپلمات ارشد مقیم سوریه در خصوص پیشنهاد اخضر ابراهیمی و موافقت مقامات ترکیه به خبرنگار ایرنا گفت: از دو منظر باید به این پیشنهاد ابراهیمی و استقبال ترک ها نگاه کرد.

دیدگاه اول این که زمان پیشنهاد نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه در ایام عید قربان بوده که برای مسلمانان از اهمیت زیادی برخوردار است و مقامات ترکیه به خاطر این که خود را صلح طلب و مسلمان نشان دهند، با این پیشنهاد موافقت کرده اند.

دیدگاه دوم اینکه ترک ها در بحران سوریه طرف مخالفان حکومت ˈبشار اسدˈ را گرفته و از هیچگونه مساعدتی به ویژه تسلیحاتی، انسانی و تدارکاتی به آنها دریغ نمی کنند.

وی افزود: اخیرا دولت های قطر و عربستان کمک های خود را به مخالفان حکومت سوریه کم کرده اند و افراد مسلح که در حال درگیری با نظامیان سوری می باشند، در فشار قرار گرفته اند و از طرف دیگر آن که امریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) از ورود مستقیم به بحران سوریه خودداری کرده و به صورت غیرمستقیم به مخالفان سوریه کمک می کنند و آنگونه که مقامات ترک می خواستند پای غرب به طور مستقیم در بحران سوریه باز نشده (همانند لیبی) که این امر موجب رنجش دولت اردوغان شده است.

وی تاکید کرد: به رغم نفس خوب پیشنهاد اخضر ابراهیمی برای برقراری آتش بس در سوریه، اما این امر فرصتی برای مهاجمان مسلح می باشد که بتوانند خود را بازسازی کرده و تجدید قوا کنند، چرا که مخالفین مسلح با تلفات زیادی که اخیرا داده اند، به شدت به یک آرامش هر چند کوتاه مدت برای بازیابی خود نیاز دارند.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه گفت : این احتمال وجود دارد که طرف های درگیر (گروه های مسلح) به عنوان یک فرصت تجدید قوا و تنفس جدید از این آتش بس استفاده کنند که به این ترتیب در آن زمان درگیری جدی تری در سوریه شکل خواهد گرفت.

ˈنوذر شفیعیˈ درباره اجرای پیشنهاد اخضر ابراهیمی افزود: آتش بس دارای دو شرط است، شرط عینی مبنی بر توازن قدرت بین طرف های درگیر و اینکه طرف ها به این نکته رسیده باشند که پیروزی در این جنگ به سادگی امکان پذیر نیست و دوم این که طرف های درگیر به این نتیجه برسند که تمام اختلافات بعد از گذشت مدت زمان طولانی در نتیجه مذاکره حل و فصل خواهد شد.

وی با اشاره به این که اگر این دو شرط برای طرف های درگیر مسجل شود، آتش بس خواهند کرد، خاطر نشان کرد: اما تحقق این دو مساله بستگی به ادراکات و برداشت های دو طرف درگیر از وضعیت موجود دارد ، گاهی اوقات ممکن است این برداشت ها اشتباه باشد و چنین برداشت غلطی به تداوم منازعه و تن ندادن به آتش بس می انجامد.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: در سوریه نیروهای دولتی در موقعیت برتر هستند، اما به دلیل اینکه با یک گروه اپوزوسیون می جنگند به آتش بس تن می دهند تا فرصت را برای گروه های معارض برای حرکت به سمت صلح فراهم کنند. در حقیقت نیروهای سوری به نشانه حسن نیت صلح را می پذیرند.

وی با اشاره به این که ایران یکی از بازیگران کلیدی در بحث سوریه است، بیان داشت: جمهوری اسلامی می تواند به سوریه برای پذیرش آتش بس مشاوره بدهد و نگاه کلی سیاستمداران جمهوری اسلامی ایران صلح آمیز است و از پیشنهادهای در این راستا نیز حمایت می کنند.

شفیعی با بیان اینکه در صفوف و سیاست بین المللی تا رضایت نباشد، چیزی تحقق پیدا نمی کند، خاطرنشان کرد: دولت ترکیه و معارضان باید در مورد آتش بس رضایت و صداقت داشته باشند ، چرا که این احتمال نیز وجود دارد که طرف های درگیر از آن به عنوان یک فرصت تجدید قوا و تنفس جدید استفاده کنند.

وی تصریح کرد: اگر از این منظر به آتش بس نگاه کنیم، نتایج خوبی نخواهد داشت و به این ترتیب آتش بس باعث سلب اعتمادها می شود و در آن زمان درگیری جدی تری در سوریه شکل خواهد گرفت که تبعات آن سایر کشورها از جمله ترکیه را نیز در بر خواهد گرفت.

در چنین وضعیتی کارشناسان سیاسی در سوریه معتقدند که اگر چه این طرح با استقبال طرف های مختلف مواجه شده، ولی با توجه به تجارب قبلی ، ارایه شروط برای آتش بس و این که گروه های مسلح از کشورهای دیگر دستور می گیرند و در سوریه بر اساس منافع گروهی خود اقدام می کنند، از این رو امکان برقراری و موفقیت آتش بس از هم اکنون در هاله ای از ابهام قرار دارد.

متاسفانه دولت ترکیه در بحران 19 ماهه سوریه بارها اثبات کرده که از یک سو رعایت منافع رژیم صهیونیستی و امریکا در منطقه و از سوی دیگر رویای ایجاد امپراطوری جدید ˈعثمانیˈ برای این کشور اصل است و به هیج وجه حتی با کشته شدن تعداد زیادی مسلمان نیز از هدف غیر الهی، غیرانسانی و شوم خود دست بر نمی دارد.
منبع: ایرنا